Az rbaycan Respublikas t hsil Nazirliyinin
Yüklə 5,13 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İNFEKSİYA HAQQINDA TƏLİM İnfeksion Proses və Parazitizm
46 çıxarmışdır. Tədqiqatların baş lanğıc mərhə lə sində ürək-damar, şiş, sinir, psixi, allergik, endokrin və digər xəstə liklərin epidemi- ologiyasının öyrənilməsinə diferensiasiyalı y a naş ma sadalanan istiqamətlər üzrə işlərin məhdud şəkildə aparılmasını şərtlən dir- miş dir.
QİXE-ni kliniki fənnlərdən prinsipial fərqləndirən xü su siy- yət tədqiqat obyektinin fərdin sağlamlıq vəziyyəti deyil, popul- yasiyanın sağlamlıq vəziyyətinin olmasıdır. Epidemioloji baxım- dan “populyasiya” dedikdə müəyyən xüsusiyyətlərlə fərqlənən əhalinin təbii yolla formalaşmış hissəsinin və ya ərazinin bütün əhalisi başa düşülür. QİXE bir sıra cəhətləri ilə infeksion epidemiologiyadan fərqlənir. QİXE-nin latent dövrü infeksion xəstəliklərin latent dövrünə nisbətən daha uzunmüddətlidir və onun konkret müd də- tini qabaqcadan söyləmək mümkün deyildir. Xroniki xəstəliklər təd ricən inkişaf edir və müayinə olunan şəxslərdə xəstəliyin əlamətləri geniş diapozonda təzahür edə bilər ki, bu da səhv d i- aq nostikanın verilmə ehtimalını artırır. QİX üçün etiologiya və p a togenizin çox amilliyi səciyyəvidir, dominant amil çox zaman müəyyən olunmur. İnfeksion epidemio lo giyadan fərqli olaraq, burada populyasiyanın qeyri-həssas hissəsini ayırmaq və konk- ret şəxsdə konkret xronik QİX-yə qarşı mütləq davamlılığı m ü- əy yən etmək mümkün deyildir. Xəstələnmənin proqnozları və pro filaktiki tədbirlərin effek tivliyi ehtimal xarakteri daşıyır və ü mu miyyətlə, populyasiyaya münasibətdə təsdiq olunur. QİXE-nin məqsədi əhalinin xroniki xəstəliklərlə xəs tələn mə- si nin inkişaf qanunauyğunluqlarını müəyyən etmək və ona n ə za - rət yollarını işləyib hazırlamaqdır. Müayinələrin əsas ob yek ti və son hədəfi insandır, onun sağlamlıq vəziyyəti və sağlamlığının qorunmasıdır.
47 İNFEKSİYA HAQQINDA TƏLİM İnfeksion Proses və Parazitizm Epidemiologiya – epidemik prosesin inkişafı və yaranması qanunauyğunluqlarını, metodlarını, yoluxucu xəstəliklərin yayıl- masının qarşısının alınması və xəstələnmənin azaldılmasına y ö- nəl dilmiş əksepidemik və profilaktik tədbirləri işləyib hazırlayan elmdir. Demək olar ki, hər il planetin hər üçüncü sakini minimum bir yoluxucu xəstəlik keçirir. Bir çox yoluxucu xəstəliklər qlobal ya yılmağa meyllidir. Məlum olduğu kimi, mikroorqanizmlərin makro orqa nizmlə təma sı kommensializm, simbioz və ya infeksiyanın inkişafı şək- lində təzahür edə bilər. Kommensializm zamanı mikrobun sahib orqa nizmdə saxlanması sonuncunun zədələnməsi ilə müşayiət o lun mur, lakin spesifik və qeyri-spesifik rezistentlik sistemləri aktivləşir. Simbioz (mutualizm) dedikdə o hal başa düşülür ki, həm mik- rob, həm də sahib adaptiv üstünlüklər qazanır. İnsan orqanizmi üçün vacib olan bir sıra qidalı maddələr endogen mik roflora tərəfindən sintez olunur. Mikroorqanizmlər insan o r qa nizmində ətraf mühitin sabitliyini (temperatur göstə ricilərinə, ion tər ki- bi nə, qidalı maddələrin miqdarına görə) əldə edir. Bakteriyaların və insanın birgə yaşayışı tamamilə bərabər hü quq ludur, özü də insan-mikrob sistemində insan hücey rə lərinin ümumi miqdarı 10 13
14 -10
15 təşkil edir. İnfeksionprosesvəyainfeksiya – törədici ilə həssas orqaniz- min qarşılıqlı əlaqəsi olub, yoluxucu xəstəlik və ya simptomsuz t ö rə di cigəzdirənlik şəklində təzahür edir. Törədicinin makro or q- a nizmə daxil olması və orada çoxalması nəticəsində pozulmuş h o m e ostazın bərpasına yönəldilmiş uyğunlaşma reaksiyaları k o- m p leksi inkişaf edir. İnfeksion prosesin gedişində insan (və ya hey van) orqanizmində patoloji dəyişikliklər inkişaf edir. Mikro- orqanizm ilə sahibin hü cey rəsi arasında təmas aşağıdakı pro ses- lər lə səciyyələnir: a) mikro or qa nizmlərin sahibin epitel hü cey rə-
48 si nə adheziyası; b) sahibin or qanizminin daxili mühitinə mikroorqanizmlərin invaziyası; c) sahibin orqanizminin daxili mühitində mikroorqanizmlərin proliferasiyası. Bir çox infeksi- yalar üçün hər üç prosesin ardıcıl inkişaf etməsi xarakterikdir, d i gərlərində isə yalnız adheziya baş verir. İnfeksion xəstəlik – sahiblə parazit arasında qarşılıqlı təsir n ə ti cəsində meydana çıxan makroorqanizmlərin zədələnməsinin klinik təzahürləridir.
roorqanizmin eliminasiyasını təmin etmir, bu isə uzunmüddətli, lakin cüzi zədələnmə ilə müşayiət olunur.
ardınca yaranan vəziyyətdir, sahib-parazitin qarşılıqlı əla qələ ri- nin dinamikliyi və davamsız olması ilə səciyyələnir.
hər hansı substratlarda onun möhkəmlənməsi ilə bağlıdır, ona g ö rə də bütün mikroorqanizmlər üzvi və qeyri-üzvi səthlərə ya pış- maq qabiliyyətinə malikdir. Adheziyanın iki qrup me xa niz m ləri ayırd edilir – qeyri-spesifik və spesifik. Birincisi bakteriyaların səthlərlə fiziki-kimyəvi qarşılıqlı əlaqəsi ilə şərt lənir: e l ek tros ta- tik, hidrofob, Broun hərəkəti və s. Qeyri-spesifik adheziya, adə tən geriyədönəndir. İstənilən infeksion proses adheziya ilə başlanır. İnsan orqa- niz mində adheziyanı məhdudlaşdıran müdafiə sistemi mövcud- dur. Ətraf mühitlə təmasda olan insan orqanizminin başlıca mü da- fiə mexanizm lərində əsas yer normal mikrofloraya məxsusdur: o, pato gen mikroorqanizmlərin adhezinlərinin sahibin reseptorları ilə təmasda olmasına maneçilik yaradır. İnvaziya infeksion prosesin ikinci mərhələsidir. İnvaziya d e- dikdə sahibin orqanizmində toxumaların hüceyrəarası sahə lə rin də mikro orqanizmlərin yayılması və hüceyrənin daxilinə o n ların n ü- fuz etməsi başa düşülür. Hüceyrəarası sahələrdə m ik ro or qa nizm lə- rin yayılması zülallar tərəfindən hasil edilən, fer men tativ a k tivliyə malik və hüceyrəxarici matriksin tamlığını pozan mad dələrlə təmin edilir. Hüceyrənin daxilinə mikroorqanizmlər passiv və ya aktiv şə kildə keçirlər. Passiv yol – faqositoz prosesi olub, mikro or qa- Yüklə 5,13 Mb. Dostları ilə paylaş:
|