349
Operator Təyinatı
Not
Məntiqi inkar və ya tərtibin inkarı
-
Minus. Dəyişən və ya sabitin işarəsini dəyişir.
In
Elementin çoxluğa daxil olmasını müəyyən edir.
@
Göstərici tip dəyişənə müəyyən qiyməti mənimsətmək üçün istifadə olunur.
1
Mənimsətmə operatoru adından məlum oldugu kimi dəyişənin adına
konkret qiyməti və ya ifadəni mənimsədir. Mənimsətmə operatoru olaraq :=
işarəsindən istifadə edilir. Mənimsətmə operatoru yerinə yetirildikdə mənimsətmə
işarəsindən sağ tərəfdəki ifadənin qiyməti hesablanır
və bu qiymət sol tərəfdə
duran dəyişənin adını bildirən identifikatora mənimsədilir. Qeyd edək ki, dəyişən
və ifadə eyni tipə malik olmalıdır. Yalnız, həqiqi dəyişənlərə həqiqi və tam tipli
ifadələr və ya qiymətlər mənimsədilə bilər. Bir ölçülü sətir dəyişəninə simvol tipli,
simvol dəyişəninə isə bir ölçülü sətir tipli verilənlər və ifadələr mənimsətmək olar.
Fayl tipindən başqa bütün tiplər üçün mənimsətmə operatorundan
istifadə etmək
olar
Hesabi
operatorlara
aşağıdakılar aiddir:
•
+ (toplama)
•
-(çıxma)
•
* (vurma)
•
/ (bölmə)
•
DIV (tam bölmə)
•
MOD (bölmə nəticəsində alınan qalığın hesablanması)
Hesabi operatorlar ifadədə tam və həqiqi tipli verilənlərlə tətbiq olunur. Bu
zaman ifadənin qiymətinin tipi aşağıdakı kimi müəyyən olunur.
Operatorlar
İfadə Operandların tipi
Nəticənin tipi
+
A+B
real, real
integer,
integer
real, integer
real
integer
real
- A-B real,
real
integer, integer
real, integer
real
integer
real
* A*B real,
real
integer, integer
real, integer
real
integer
real
/ A/B real,
real
integer, integer
real, integer
real
real
real
1
Bax: Gostəricilər.
350
Operatorlar
İfadə Operandların tipi
Nəticənin tipi
Div
A div B
integer, integer
integer
Mod
A mod B
integer, integer
integer
Qeyd edək ki, ifadədə hesabi operatorların
yerinə yetirilmə prioriteti
aşağıdakı kimidir:
/ , *, div, mod,+,-
Bu prioriteti dəyişmək üçün “(“ və “)” mötərizələrindən istifadə etmək
lazımdır.
Müqayisə operatorları iki operandın
1
qiymətlərini müqayisə edir.
Operatorun nəticəsi məntiqi tipli
True
və ya
False
qiyməti olur. Turbo Pascal
dilində istifadə edilən müqayisə operatorları aşağıdakı cədvəldə verilmişdir:
Ope-
rator
Adi Misal Nəticə
= bərabərdir A=B
True, əgər A= B, əks halda
False
<> fərqlidir A<>B
True, əgər A
≠
B, əks halda
False
> böyükdür A>B
True, əgər A> B, əks halda
False
< kiçikdir A
True, əgər A
False
>= böyükdür-bərabərdir A>=B
True, əgər A ≥B, əks halda
False
<= kiçikdir-bərabərdir A<=B
True, əgər A ≤B, əks halda
False
Müqayisə operatorları ifadədə aşağıdakı ardıcıllıqla yerinə yetirilir:
=,<>, <, >, <=, >=
Qeyd
edək ki, ifadədə həm hesabi
operatorlar, həm də müqayisə
operatorları iştirak etdikdə, əvvəlcə hesabi operatorlar, sonra isə müqayisə
operatorları yerinə yetirilir.
Müqayisə operatorları tam, həqiqi, simvol və sətir verilənlərlə tətbiq olunur.
Sətirlərin müqayisəsi soldan sağa doğru üst-üstə düşməyən simvola qədər davam
edir. Simvol tipli verilənlərin müqayisəsi onların
ASCII cədvəlində yerləşmə
kodunun müqayisəsi əsasında yerinə yetirilir. Məsələn, ‘A<’B’,’B<’C’, və s.
Məntiqi tip operatorlar ifadədə məntiqi operandlara tətbiq edilir. Onlar
aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.
Ope-
rator
Misal
A-nın
qiyməti
B-nın qiyməti
Nəticə
Operatorun adı
və riyazi işarəsi
true
false
not
not A
false
True
məntiqi inkar
(
⎤ )
1
Müqayisə operatorunun tətbiq edildiyi operandlar eyni tipli və ya uyuşan tipli olmalıdır.
351
Ope-
rator
Misal
A-nın
qiyməti
B-nın qiyməti
Nəticə
Operatorun adı
və riyazi işarəsi
true
true
true
true
false
False
false
true
false
and
A and B
false false
False
məntiqi və
(
∨)
true
true
true
true
false
true
false
true
true
or
A or B
false false
False
məntiqi və ya
(
∧)
true
true
false
true
false
true
false
true
true
xor
A xor B
false false
False
məntiqi istisna
(
⊕)
Cədvəldə verilmiş misallardan
göründüyü kimi,
Not
məntiqi inkar
operatoru unar tip operatordur və məntiqi operandın qiymətini dəyişdirir.
And
operatoru hər iki operandın eyni qiymət aldığı halda,
True
qiyməti,
or
operatoru
operandların heç olmasa biri
True
qiymət aldıqda,
xor
operatoru isə birinci
operandın qiyməti ikinci operandın qiymətindən fərqli olduqda
True
qiyməti alır.
Birləşdirmə operatoru -“+” və ya “&” ifadədə simvol və sətir tipli
verilənlərlə tətbiq edilir
və nəticə sətir tipli olur
1
.
Tərtib operatorlarına aşağıdakı operatorlar aiddir:
◊
not
-tərtibin inkarı
◊
and
-tərtibin hasili;
◊
or
-tərtibin toplanması;
◊
xor
-tərtibin toplanmasının istisnası;
◊
shl
-sola doğru tərtibin sürüşdürülməsi;
◊
shr
-sağa doğru tərtibin sürüşdürülməsi;
Tərtib operatorları proqram kompilyasiya edilərkən ikilik say sisteminə
çevrilmiş ədədlər üzərində əməliyyatlar yerinə yetirir. Məsələn, əgər A bayt tipli
1
Nəticədə alınan sətrin uzunluğu 255-dən çox olmamalıdır.