352
dəyişəninə 6
qiyməti mənimsədilibsə, onda ikilik say sistemində onun aldığı
qiymət 00001010 olacaqdır.
Not
A -nın qiyməti isə 11110100 olacaq.
xor
operatoru aşağıdakı kimi dəyişənlərin qiymətlərini toplayır:
1 xor 1=0
1 xor 0=1
0 xor 1=1
0 xor 0=0
Toplamanın nəticəsi onluq ədədə çevrilir.
k shl N
(sola doğru sürüşdürmə) operatoru k ədədinin ikilik təsvirini N
mövqe sola sürüşdürür. Məsələn, shl 17=256. Çünki, 2 ədədinin ikilikdə təsviri 2
bayt yer tutur və 20000000000000010 kimidir. Hər biti 7 mövqe sola sürüşdürsək,
000000100000000 alırıq. Bu isə 256 onluq ədədidir.
Oxşar olaraq, sağa doğru sürüşdürmə operatoru yerinə yetirilir. Bu halda
göstərilən mövqe qədər sağa doğru sürüşdürmə aparılır. Məsələn,
160 shr 2=40,
256 shr 7=2
İfadədə bu operatorlar aşağıdakı ardıcıllıqla yerinə yetirilir:
/ , *, div, mod, and, or, xor, shl.
Çoxluq operatorları adından məlum olduğu
kimi çoxluq tipli verilənlər
1
üzərində
əməliyyat aparır. Onların siyahısı və təyinatı aşağıdakı cədvəldə verilmişdir.
Operator Operatorun
adı Operatorun
təyinatı
= Bərabərdir Çoxluqların bərabərliyini müəyyən edir. Eyni elementli
çoxluqlar üçün nəticə True qiymət olur.
<> Fərqlidir Fərqli elementli coxluqlar üçün nəticə True qiymət olur
>= Böyükdür-bərabərdir
Əgər A çoxluğu B çoxluğuna daxildirsə onda B >=A
ifadəsi True qiyməti alır.
<= Kiçikdir-bərabərdir
Əgər B çoxluğu A çoxluğuna daxildirsə onda B <=A
ifadəsi True qiyməti alır.
+
Birləşmə Iki
çoxluğun birləşməsini təmin edir.
* Kəsişmə Iki
çoxluğun kəsişməsini təmin edir.
- Fərq Iki
çoxluğun fərqini təmin edir.
in Daxildir
Elementin
çoxluğa daxil olmasını yoxlayır
2.6. Giriş və çıxış prosedurları
Giriş və çıxış prosedurları
System modulunun standart prosedurlarındandır
və verilənlərin giriş və çıxış əməliyyatlarını yerinə yetirir. Giriş əməliyyatı zamanı
ilkin verilənlərin daxil edilməsi - verilənlərin klaviaturadan və ya xarici fayldan
operativ yaddaşa ötürülməsi prosesi baş verir. Çıxış əməliyyatı zamanı nəticə
operativ yaddaşdan xarici daşıyıcıya ötürülür. Xarici daşıyıcı olaraq monitor,
printer, faylın yerləşdiyi informasiya daşıyıcısı istifadə oluna bilər.
Bu zaman
1
Bax: Çoxluqlar.
353
müvafiq olaraq proqramın nəticəsi ekranda əks oluna, kağızda çap oluna bilər,
digər fayla yazıla bilər.
Giriş və çıxış əməliyyatlarını yerinə yetirmək
üçün istifadə edilən əsas
prosedurlar aşağıdakılardır:
ReadLn,_Write,_WriteLn_._Giriş_prosedurları_Read,_ReadLn__prosedurları_aşağıdakı_yazılış_formatına_malikdir:_Read'>Read, ReadLn, Write, WriteLn
.
Giriş prosedurları
Read, ReadLn
prosedurları aşağıdakı yazılış formatına
malikdir:
Read (x1, x2,…,xn) və ya
Read (FV, x1,x2,…,xn)
ReadLn (x1, x2,…,xn) və ya
ReadLn (FV, x1,x2,…,xn)
Bu yazılışlarda
x1,x2,…,xn
dəyişənlər, FV –fayl dəyişənidir.
Read (FV,
x1,x2,…,xn) və
Readln (FV, x1,x2,…,xn)
prosedurları fayldan dəyişənləri
qiymətlərinin oxunmasını
1
,
Read (x1, x2,…,xn)
Read (x1, x2,…,xn
)
prosedurları isə klaviaturadan dəyişənlərin qiymətlərinin daxil edilməsini təmin
edir.
x1,x2,…,xn dəyişənlərinin qiymətləri aralarında ən azı bir
probel olmaqla
klaviaturadan daxil edilir və ekranda göstərilir.
Read
prosedurunda verilmiş
dəyişənlərin qiymətlərini daxil etdikdən sonra
Enter düyməsini sıxmaq lazımdır.
Daxil olunan dəyişənlərin qiymətləri onların tipinə uyğun olmadıqda giriş-çıxış
xarakterli səhv meydana çıxır.
Bir proqramda bir neçə
Read
prosedurundan istifadə etmək olar. Bu halda
əvvəlcə birinci
Read
prosedurunda olan dəyişənlərin qiymətləri klaviaturadandaxil
edilir, sonra
Enter düyməsi sıxılır
və ikinci
Read
prosedurunda olan dəyişənlərin
qiymətləri daxil edilir və
Enter düyməsi sıxılır və s.
ReadLn
prosedurunun yerinə yetirilməsi qaydası
Read
operatoruna
oxşardır. Fərqli cəhəti ondadır ki, birinci
ReadLn
prosedurunun axırıncı dəyişənin
qiyməti daxil edildikdən sonra ekranda kursor
yeni sətirə keçir və növbəti
ReadLn
prosedurunun dəyişənlərinin qiymətləri yeni sətirdən oxunur.
Çıxış prosedurları –
Write
,
Writeln
prosedurları aşağıdakı yazılış
formatına malikdir:
Write (y1,y2,…,yn,
)
WriteLn (y1,y2,…,yn, )
Bu yazılışlarda
y1,y2,…,yn
Integer, Byte, Real,Char
və s. tipə
malik ifadə və dəyişənlərdir.
məcburi olmayan parametri çıxış
formatını müəyyən edir.
Tam, simvol və məntiqi tipli ifadələri və ya dəyişənləri
çıxışa verdikdə format parametri olaraq çıxış sahəsinin uzunluğunu – dəyişənin və
ya ifadənin qiyməti üçün ayrılan mövqelərin sayını vermək olar. Tam dəyişənin və
ya ifadənin qiyməti çıxış sahəsinin sağ hissəsindən başlayaraq yazılır. Məsələn,
Write
(
N:6
);
Əgər N=250 olarsa, onda prosedurun nəticəsi _ _ _250 olar.
1
Fayllardan verilənlərin oxunması dərsliyin Fayl tipli dəyişənlər. Fayllarla əməliyyatlar
paraqrafında verilmişdir.
