Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
41 Şahzadə hələ diplomasinin incəlikləri haqda bilgi sahibi deyildi. Harda öz istəyini gizlin saxlayıb və harda açıq tərzdə deməsi haqda hələ təcrübə əldə etməmişdi. Bu səbəbdən də Azərbaycanın bir bölümündən vaz keçməsini istəyən Qudeviçin məktubunu cırıb, o şəkildə də atasına göndərdi. Lakin nə olursa olsun barışın sağlanmasından yana olan General Gardan kağızın cırıqlarını bir-birinə yapışdırıb, oxunar hala gətirib və Şaha çatmasını sağladı. General Gardan, Qudeviçə çox nəzakətli biçimdə bir məktub yazaraq qeyd etdi ki, Fətəli Şahın Fransanın müttəfiqi olması unudulmamalıdır. Bu səbəbdən də Qacar dövlətinə qarşı Rusiyanın genış çaplı hərbi əməliyyatı Napoleon tərəfindən xoşgörü ilə qarşılanmayacaqdır. Gardan məktubunu Qudeviçə göndərmədən əvvəl Abbas Mirzəyə bir çapar göndərdi və onun barışa qarşı heç bir davranışda bulunmamasını rica etdi. Bu arada Şahzadə əsas hərbi üssü olan Xoya çəkilmişdi. Abbas Mirzə burada savaş üçün hazırlıq işləri görürdü. Ancaq atası ona bir məktub yazaraq Xoydan kənara çıxmaması konusunda onu uyardı. Gardan, Şahın barışdan yana olmasını dəstəkləyirdi. Çünkü ona görə Qacar ordusu hələ gərəkən səviyyədə eyitilməmiş və savaş çıxacağı təqdirdə ruslara qarşı başarılı ola bilməyəcəyi qənaətində idi. Abbas Mirzə bütün hallarda atasının əmrini yerinə gətirirdi. Bu, öz iradəsinə və istəyinə qarşı olsa belə yenə də atasından gələn əmri tətbiq edirdi. Şahzadənin müdaxiləsi olmadan savaş başladı. Bir il öncədən İrəvana hakim təyin edilən Hüseyn Xanın ordusu ruslar tərəfindən saldırıya uğradı. Sonra da ruslar İrəvanın yaxınlığında bir kəndi işğal etdilər. Savaş yanlısı olan Abbas Mirzə üçün artıq savaşa başlama bəhanəsi yaranmışdı. Atasına xəbər göndərdi ki, Xoydan Araza doğru hərəkətə başlamış və Naxçıvanda yerləşməyi planlamışdır. Eyni zamanda Tehrana xəbər gəldi ki, Sent James sarayının fövqəladə nümayəndəsi Ser Ford Conzlərigz Buşəhrə gəlmişdir. Bu adam 20 il öncə bütün öz şərqşünaslıq bilgilərini və var-dövlətini ölkəsinin ixtiyarına buraxmışdı. 20 il əvvəl Zəndiyyə əmirləri tərəfindən səmimiyyətlə qəbul edilmiş və İngiltərənin Bəsrə körfəzində ticarət mərkəzləri açma istəyi yönündə başarılı işlər görmüşdü. O, sakit və səbirli xasiyyəti dolayısıyla Con Molkolmdan çox fərqlənirdi. Bir çox əyalət xanları Şahın İngiltərə ilə isti münasibət qurmasından yanaydılar. Hərbi savunma işlərindən məsul olan İsmayıl bəy bu konuda ən önəmli şəxsiyyətlərdən idi. İnsanı şaşırdan hadisələrdən birisi də budur ki, Fransaya qarşı müxalifət edənlərin içində Rzaquluxan da görünməkdədir. Bu şəxs Finknayştaynda Qacar dövlətini təmsil etməkdə idi. Orada buna ən yüksək düzeydə hörmət göstərilmiş, Napoleon tərəfindən qəbul edilmişdi. Şah qəti qərarını vermiş və İngiltərə elçisinin Tehrana gəlişini qəbul etmişdi. *** Talehin axarı Birincı Napoleonu öz arxasınca sürükləməkdə idi. Fransanın siyasi həyatında böyük çalxantılar meydana çıxmaqda idi. Bu üzdən də Napoleon sadəcə, müttəfiqliklə ilgili məsuliyyətini deyil, həm də çox uzaqlarda xidmət edən fransız yetkililərini, elçiləri də düşünəməz duruma gətirmişdi. Gardan heyətinin 42 son həftələri çox kədərli oldu. Baxmayaraq ki, General özünü Fətəli Şah qarşısında suçlu kimi hiss edirdi, lakin öz imperatorunu savunmaqdan da geri qalmırdı. Bütün gücünü ittifaqın dağılmaması üçün səfərbər etmişdi. Noyabrın sonlarında Gardanın istəyi üzərinə İsfahanda yapılmış 30 top arabasını Tehrana gətirdilər. Gardan hər olasılığa görə bu top arabaların Şahın rəqiblərinin əlində qalmamasını istəyirdi. Tehranın darvazlarına yaxınlaşanda topların mühəndisi yarbay Faviye toplara atəş əmri verdi. Gardan heyəti, saraydakıların Qacariyyənin məhsulu olan top atəşlərinin səsini duyduqlarında sevinəcəklərini sanmışdı. Lakin heç bir təqdirlə qarşılaşmadan böyük bir etinasızlıq içində şəhərə daxil oldular. Azərbaycandan çox ümüdsüz xəbərlər gəlməkdə idi. Bir neçə kəndi işğal edən Qudeviç İrəvanı mühasirə etməyə hazırlaşırdı. Lakin İrəvanın fransızlar tərəfindən ciddi savunma sistemi ilə donatıldığını duyub, bu işdən vaz keçmişdi. Bir neçə kiçik savaşlar Qacarların xeyrinə başa çatmış, bir neçə kəsik Rus başı Şaha hədiyyə olaraq göndərilmişdi. Şah da bundan çox sevinmişdi. Fransızların hərbi bəsirətləri üzündən rusların İrəvana girə bilməmələri bir daha Tehranda Gardan heyətinə sempati yaratmağa başlamışdı. Noyabrın sonlarında xəbər gəldi ki, Naxçıvan civarında böyük bir savaş başlamış və burada Şahzadə özü komandanlığı yürütmüşdür. Abbas Mirzə ilə bağlı savaş xəttindən gələn bir xəbər Şahı çox narahat etmişdi. Gələn xəbərlərə görə Şahzadə öz canını qorumamaqda imiş. Şahzadənin atına güllə isabət edir, at ölür və Şahzadə piyadələrlə bərabər hücuma başlayır. Bu anda Şahzadəyə xəbər gəlir ki, topxananın komutanı öldürülmüşdür. Ordunun toplarının susması düşmənin üstünlüyünə səbəb olmuşdur. Bu vəziyyəti görən Şahzadə özünü topxanaya çatdırmağı başarmış və topların komutanlığını öz üzərinə götürmüş, düşmən səngərlərini atəşə tutmuşdur. Sir Harford Conz Şirazdan Tehrana doğru gəlməkdə idi. Gardan, heyəti ilə bərabər ölkəni tərk etmək üçün Şahdan izn istədi. Şah onlara etdikləri işlərindən dolayı təşəkkür edib və getmələri üçün izn verdi. Heyət 1809-cu il fevral ayının 17- də Tehranı tərk edib, mart ayının 9-da Təbrizə çatdı. Fransa heyətinin ölkədən ayrılışı Abbas Mirzəni çox narahat etmişdi. Digər tərəfdən, İngiltərə ilə başlanan müzakirələrin gedişini diqqətlə izləməkdə idi. Onların nə kimi təkliflərlə gəldiklərini, nələr gətirdiklərini maraq edirdi. Abbas Mirzə Təbrizdə dost olduqları Fransa heyətini çox böyük hörmətlə qarşıladı. Onlar Abbas Mirzənin surətindəki üzgünlüyü açıqca sezməkdəydilər. Şahzadə ordusunu toplarla donatmış fransız heyətinin ölkədən ayrılışına çox üzülürdü. Qısa bir sürə Təbrizdə qalan Gardan heyəti Xoya doğru hərəkət etdi. Gardan heyətinin ayrılışı ilə Fransa və Qacariyyə dostluğu sarsılsa da sonradan təkrar güclənəcəkdi. Bir sürə sonra daha mücəhhəz bir heyət Qacariyyəni ziyarət edəcək və Qacariyyədə savaş və hərbi disiplinin gəlişməsinə yardımçı olacaqdılar. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|