Azad Yazarlar Ocağının kitabxanası
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
37 önəmlisi də bu idi ki, Azərbaycan xalqı Şahla bərabər onun da başına and içirdilər və “Şahın, Şahzadənin başına and olsun” 21 , - deyərək Şahzadəyə olan sonsuz hörmətlərini dilə gətirirdilər. Abbas Mirzənin bir davranışı haqda bir neçə yabançı müəllif bu şəkildə yazmışlar: Abbas Mirzə hərbi düşərgələrinin birindən Təbrizə dönərkən buradakı sarayında insanların yas içində olduqlarını gördü. Nədən belə olduqlarını sorduğunda cavab verdilər ki, iki kiçik oğlunuz xəstələnib ölmüşdür. Abbas Mirzə aldırış etmədən onlara qızaraq dedi ki, ağlayacağımımı sanırsınız? Tanrıya and olsun ki, əgər mənə xəbər versəydiniz ki, iki əsgərin ölmüşdür, ağlardım. Ancaq bu kiçik çocuqların böyüdüklərində əsgər ola biləcəkləri bəllimi idi? Tanrının iradəsinə təslim olmaq zorundayıq. Abbas Mirzənin bu tür davranışı hadisəyə tanıq olan yabançıları şaşırtmışdı. Digər bir hadisəni də Jauber öz xatirələrində bu şəkildə yazmaqdadır: “Abbas Mirzə Azərbaycanın ünlü ailələrindən birinin oğlu ilə çox yaxın dostluq edirdi. Nəzərəli bəy olaraq bilinən bu şəxs Şahzadənin sarayında ən önəmli və sözükeçən şəxsiyyətlərdən biri idi. Nəzərəli bəy çox yaraşıqlı və cəsur birisi idi. Özəlliklə onun cəsarəti Abbas Mirzə üçün çox əhəmiyyət daşımaqda idi. Şahzadə ən yorğun çağlarında ürəyini ona açar və kimsəyə danışmadığı, danışmaq istəmədiyi gizlin planlarını ona söyləyərdi. Cəsur Nəzərəli bəy də yaxşı bir dinləyici olduğu üçün Abbas Mirzənin hörmətini qazanmışdı. Bəlkə də elə buna görə Nəzərəli bəy Şahzadənin onun bəzi kötü davranışlarına göz yumacağını sanmışdı. Bu üzdən, bəzən gizlin əyyaşlığından da qalmırdı. Bir gün Nəzərəli bəy yarısından çoxu erməni olan bir kənddən keçərkən hamamdan çıxan bir erməni gözəlinə gözləri sataşdı. Erməni qızları müsəlman qadınları kimi özlərini qara və qaranlıq çadranın altında gizlətmirdilər. Bu səbəbdən də onların gözəlliklərini görmək və vurulmaq Azərbaycan gəncləri üçün rahat bir iş idi. Nəzərəli bəy qız haqqında araşdırma yapdırdı və öyrəndi ki, hələ ərə getməyibdir. Bu da onun qızla ilgili sərbəst davranmasına imkan verirdi. Qızın evini öyrənib onu öz çadırına qaçırmağı planladı. Qızı zorla çadırına gətirdi. Qızın fikri, istəyi ilə hesablaşmadan onunla bərabər oldu. Nəzərəli bəy sərxoş vəziyyətdə erməni qızı ilə bərabər olduqdan sonra yuxuya dalar. Erməni qızı bu fürsətdən istifadə edərək çadırdan qaçar. Qızın atası Abbas Mirzəyə şikayət edər. Abbas Mirzə arkadaşının bu əməlindən çox rahatsız olar. Digər tərəfdən, Şahzadə xristian azınlığa çox sayqı göstərməkdə idi. Nəzərəli bəyin öldürülməsi haqda fərman verər. Nəzərəli bəyin yaxınları nə qədər yalvarsalar da Abbas Mirzəni qərarından vaz keçirə bilməzlər. Nəzərəli bu davranışının hesabını həyatı bahasına ödəmiş olar. 22 *** 21 Eyni qaynaq. 22 Amedee Jauber, “Persiya səfəri”. 38 1807-ci il baharının başlanğıcında Gardane heyətinin gəlməsindən bir az əvvəl, Qafqaz rus ordusunun komandanı və Gürcüstanın hakimi Marşal Qudeviç, Stipanov adında bir nümayəndəsini Qacariyyəyə göndərdi. Stipanov Qudeviçin barış mesajını Tehrana ilətməklə mükəlləf idi. Bu elçi Təbriz yolu ilə Tehrana gedəcəkdi. Bu üzdən də rusların yeni siyasəti ilə tanış olmaq üçün Abbas Mirzə səbirsizliklə onun yolunu gözləyirdi. Stipanov həm Şahzadə həm Şah üçün böyük hədiyyələr gətirmişdi. Lakin Abbas Mirzə, Qudeviçin təklifləri ilə tanış olduqdan sonra çox narahat oldu. Çox sayqı və hörmətlə yazılan məktub içəriyindən dolayı Abbas Mirzəni çox qızdırmışdı. Məktubun mətni çox ədəblə Marşal Qudeviçin üstünlüyündən danışırdı. Çox qapalı şəkildə Fətəli Şaha duyurulurdu ki, onun üçün heç bir qələbə yolu yoxdur. Ən yaxşısı budur ki, Şah barış anlaşmasına imza atsın. Məktubda bəzi ərazilər də tələb olunurdu. Lakin Qacar dövlətinin on il sonra məcburən qəbul edəcəyi müqavilələrlə müqayisədə çox olumlu və yumşaq idi. Xarici ölkələrin elçiləri ilə çox hörmətlə rəftar edən Abbas Mirzə qəzəbini gizlədə bilməyib və bu məktubda qeyd olunanların bizim tərəfimizdən qəbul edilməsi mümkün deyildir, dedi. Stipanov Tehrana yollanarkən, Abbas Mirzə atasına özəl bir çapar göndərdi. Çapar, Stipanovdan daha əvvəl Tehrana çatıb və Şahzadənin mesajını Şaha çatdırdı. Abbas Mirzə atasından xahiş etmişdi ki, məktubda qeyd olunanlarla razılaşmasın. Ya da anlaşmalara Qacar dövlətinin də tələbləri yerləşdirilsin. Tehranda Stipanovu çox yaxşı qarşıladılar. Lakin Şah anlaşmaya soyuq yanaşdı. Stipanov anladı ki, Qacar dövlətinin istəkləri haqda danışmaq onun yetkisi dışındadır. Bu üzdən də geriyə dönüş üçün izn istədi. Şah Stipanovun gətirdiyi təkliflər qarşısında tərəddüd içində idi. Lakin Abbas Mirzə açıq şəkildə savaşdan yana idi. O baharda savaş olmadı. Stipanovun görüşündən sonra sadəcə, gizlin bir düşmənçilik var idi. Qacar dərbarında həm savaşdan, həm də barışdan yana olanlar umutlarını Fransa ilə olan ittifaqa bağlamışdılar. *** Gardane heyəti gəlmədən öncə Fransa ordusunda yarbay mühəndis olan Buntan, Doğu dilləri uzmanı olan tərcüməçisi ilə bir yerdə Abbas Mirzə ilə görüşmək üçün Fransa dövləti tərəfindən görəvlənmişdi. General Gardan isə öz heyəti ilə gəldikdən sonra mühəndis yarbay Lami və piyadə mütəxəssisi yarbay Verdiye, Şahzadənin xidmətində olmaqla görəvləndirildilər. Bunlar Abbas Mirzənin ordusunu Qərb üsuluna görə eyitməli idilər. Fransa hərbçilərinin texnikaları ilə tanış olan Abbas Mirzə anladı ki, özü də modern savaş haqqında heç bir şey bilməməkdədir və hər şeyi yenidən öyrənməlidir. Fransız zabitlər daima sayqı ilə Şahzadəni öz xatirələrində xatırlamışlar. Onlar səltənət nəslindən olan bu şagirdlərinin səmimiyyətini israrla söyləmiş və Batı savaş texnikası öyrənmək üçün nə qədər sadə bir əsgər kimi özən göstərdiyini yazmışlar. Abbas Mirzə sadə əsgərləri ilə bərabər və bir yerdə fransız zabitlərinin təlimlərinə və hərbi dərslərinə qatılırmış. Abbas Mirzə bu təlimlər müddətincə Qacar ordusunun nə qədər geridə Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|