Azerb dili 6-01 Layout 1

3. M tnin sonuncu cüml sind  işl nmiş hansı sözü arxaik söz adlan -
dırmaq olar? H min sözün m nasını mü yy n edin. 
4. “Daş sükut” ifad sini nec  başa dü şür sünüz? Burada hansı söz m cazi
m nada işl nmişdir?
Düşün və cavab ver
5. “Qız qalası” m tnind ki t sviri, n qli v  mühakim  xarakterli hiss l ri
mü yy n edin.
6. Hörmüz kimdir? N  üçün kahin ş h r  halisini Hörmüzün övladları
adlandırır?
7. “Qız qalası” m tnind  verilmiş m lumatları başlıqlar üzr  qruplaşdırın.
Araşdırma
8. Bakı ş h rinin adının m nası haqqında fikirl ri araşdıraraq t qdimat
hazırlayın.
Dil qaydaları
9. Göy r ngl  verilmiş  v zlikl ri qu ru lu şu na gör  f rql ndirin. 
10. Cüml l rd   v zlikl ri mü yy n edin. Onları uyğun g l n mür k -
k b  v zlikl rl   v z edin. 
1. Kims  m ni aldada bilm z.
2. Niy  d rs  getm mis n?
3. Hamı özünü müdafi  etm yi bacarmalıdır.
4. Ağacda neç  alma qalıb?
5. Biri qapını döyürdü.
v zliyin quruluşca 3 növü var: sad , düz ltm  v  mür kk b.
Sad   v zlikl r yalnız kökd n ibar t olur: 
o, bu, s n, m n, onlar,
h min v  s.
Düz ltm   v zlikl r bunları aid etm k olar: 
biri, kims , neç nci
v  s. 
Mür kk b  v zlikl r,  sa s n, ayrı yazılır: 
kim is , h r k s, heç
kim, heç n  v  s. 
Yadda saxla!     
V ZLİYİN QURULUŞCA NÖVL Rİ
99
DƏYƏRLƏRİMİZ
 Çap üçün deyil

---

AĞDAM ÇÖRƏK
MUZEYİ
Çörəkb ş rmə ən qəd m və
hörmətl  pe 
şə lərdən sayılır.
Çörəy n tar x  bəşər y yət n ta r x
qədər qəd md r. İsveçrən n Sür x
şə hə r ndək  muzeydə ən qəd m
eksponatlardan b r  6 m n  l əv -
vəl b ş r lm ş çörəkd r. Öl kə m z -
də aparılan arxeoloj  qazıntılar zamanı tapılan daşlaşmış buğda növlər
eramızdan əvvəl VII-VI m n ll yə a d ed l r. 
Ta qəd mdən  nsanlar arasında dostluq rəmz  sayılan “duz-çörək” an-
layışı  nd  də öz əhəm yyət n   t rməy b. Hər xal qın çörəyə öz münasibət
var. Xalqımız çörəy  hər zaman müqəddəs tutub, onu nemətlər n şahı
sayıb. Çörək b zdə dostluq, qardaşlıq, et bar rəmz d r.  
Xalqımızın çörəkdən  st fadə mədən yyət n n özünəməxsusluğu da
d qqət  cəlb ed r. Burada yazılmamış qaydalar var. Məsələn,  nsan çörəyə
əl vurmamışdan əvvəl mütləq əllər n  yumalıdır. 
Bu
yalnız g g yen k qayda
dey l, həm də çörəyə hörmət n göstər c s d r. Ayaq üstə çörək ye mək,
çörəy  tərs üzünə qoymaq, yaxud arxada tutmaq – bütün bunlar  çörəyə
hörməts zl k sayılır. Hələ son dövrlərədək qo ru nub-saxlanan b r adətə
görə, dəy rmana un üyütməyə a lən n “əl  bərəkətl ” üzvü gedərd . Də y r -
ma na gələnə “Çörəy n z bol olsun” deyərd lər.
Bərəkət nə and  çd y m z çörəyə hörmət xalqımızın yaddaşına hopub
və ənənəyə çevr lərək bu günümüzə gəl b çatıb. Yəq n k , hər b r m z
çörəyə hörməts zl k edən n gec-tez cəzasını çəkəcəy  barədə söh bət lər n
dəfələrlə şah d  olmuşuq. 
Bu müqəddəs nemətə sayğı dolu ənənələr  gələcək nəs llərə ötürmək,
m ll -əxlaq  dəyərlər  daha gen ş və məzmunlu təbl ğ etmək məqsəd   lə b r
sıra xalqlar çörək muzeylər  yaradıblar. 
Bu
muzeylər arasında Ağdam
Çörək Muzey n n öz yer  vardı...
* * *
Ağdamda XIX əsr n sonlarında b r dəy rman t k lm şd . El arasında “od
dəy rmanı” adlanan bu dənüyütmə qurğusu mazutla  şləy rd . Dəy rman
şəhər  nə nk  unla, həm də enerj   lə təm n ed rd : gündüzlər dəy rman k m
şləy r, axşamlar  sə şəhər n b r sıra məhəllələr nə  şıq ver rd . İk nc  Dünya
mühar bəs   llər ndə “od dəy rmanı” şəhər sak nlər n n üm d yer nə çevr l-
m şd .
100
III BÖLMƏ 
 Çap üçün deyil

---

1982-c   ldə bu dəy rmanın b nasında çörək muzey  açmaq haqqında
qərar qəbul ed ld . Elə həm n  l başlanan təm r-bərpa  şlər  növbət   ldə
başa çatdırıldı və no yab rın 25-də muzey  lk z yarətç lər n  qəbul etd . 
Muzey b nasının fasadında gözəl daş moza ka yaradılmışdı. Muzeyə
g r ş b rbaşa yay zalına açılırdı. Bu zalın ortasında k ç k fəv varə vardı. Zala
g rən k m  sola dön  mək lə sərg  salonuna dax l olurdun. Hündür olduğun-
dan salonun müəyyən h ssəs  alt-üst mərtəbələrə ayrılmışdı. Muzey n
böyük zalında gündə 8-10 ton buğda üyütmək gücü olan mexan k  də y r -
man yerləş rd . Ötən əsr n 30-cu  llər ndə  st fadə ed lən taxıltə m z lə y c
qurğu da burada  d . İk nc  sərg  zalında əmək alətlər  – xış, vəl, ç n, oraq,
II əsrə a d əl dəy rmanı (k rk rə), “çarçar” adlı taxıldöyən, un saxlamaq üçün
qəd m küplər və d gər əşyalar nümay ş olunurdu. 
Muzeydə Azərbaycan taxılının zəng n növlər n  və çörək mədən y yə t  -
m z n qəd m ənənələr n  göstərən eksponatlar, əsl ndə, respubl kamızın
bü tün əraz s n  əhatə ed rd . Məsələn, Qazax rayonu əraz s ndə tapılmış
külçəbasanın – çörəyə naxış vurmaq üçün yaradılmış əşyanın üç m n  l
ya şı vardı. 
Bu
sadə alət hər şeydə gözəll k axtarmaq vərd ş n n qəd m -
lərdən bər  xalqımızın qanında olduğundan xəbər ver rd . Muzeydə müx -
tə l f taxıl növlər   lə yanaşı, buğdadan düzəlm ş eksponatlar da nümay ş
et d r l rd .  Eksponatlar  çər s ndə buğda dənələr ndən düzəld lm ş və həm n
dövr də z yarətç lərdə böyük maraq doğuran Azərbaycan xər təs  də var
d . 
Bu
qeyr -ad  xər tən  Zaqatalada hazırlayıb muzeyə gət rm şd lər. 
Ağdam Çörək Muzey ndə nümay ş olunan eksponatların b r h ssəs n
buranı z yarətə gələn əcnəb  qonaqlar bağışlamışdılar. Eksponatlar ara sın -
 da ən təs rl s  Qal na Konayeva adlı b r qadının Len nqrad ( nd k  Sankt-Pe -
 terburq) şəhər ndən gət rd y  “blokada çörəy ”  d . Böyük Vətən mü   ha r bəs
za manı Len nqrad şəhər  uzun müddət faş stlər n mü ha s  rə s nd ə qalmışdı.
O zaman şəhər əhal s nə adambaşı gündəl k çörək nor ması olaraq 125
qramlıq qara çörək ver l rd . Konayeva həm n günlər n yad garı olaraq b r
çörək t kəs n  saxlamışdı. Tele v z yada mu zeylə bağlı süjet ver ld kdən az
sonra o, Ağdama gə lərək onu muze yə təq -
d m etm şd . Daşa dön müş 
bu
xırdaca t kə
çörəy n qədr n  b l məyənlərə  brət, həyat
dərs   d !
Böyük hərflərlə yazılıb muzey n d var-
larına vurulmuş atalar sözlər  də çörəy n
müqəddəsl y n , gücünü, qüdrət n  b r daha
z yarətç lər n yadına salırdı:
1. Ağdam  ör k Muzeyinin sxemini ç kin.
101
DƏYƏRLƏRİMİZ
 Çap üçün deyil

---