Azerb dili 6-01 Layout 1

Söz ehtiyatı
2. Lüğ td n istifad  ed r k “klavesin”, “parik” v  “k til” sözl rinin
m nalarını araşdırın.
Düşün və cavab ver
3. M tnin  vv lind  il göst rilm s  idi, hadis l rin müasir dövrd  baş
verm diyini hansı m qamlardan t yin etm k olardı?
4. Eşitdiyiniz h r hansı musiqi  s rinin sizd  yaratdığı t
ssürat v
ya oyatdığı xatir l r haqqında danışın.
5. Debat.
A) Xeyirxah m qs dl  edilmiş oğurluğa b ra t qazandırmaq olar. 
B) M qs dind n asılı olmayaraq heç bir oğurluğa b ra t qazan dır -
maq olmaz.
Yazı
6. Motsart v  Bethoven haqqında yazılı t qdimat hazırlayın.
Dil qaydaları
7. M tnd  altından x tt ç kilmiş sözl rin t l ffüz formasını d ft  ri -
niz  yazın.
8. M tnd  göy r ngl  verilmiş feill r  diqq t yetirin. Onlar feilin hansı
ş klin  aiddir? 
Feilin  mr ş klind  h r k tin icrası  mr (xahiş, tövsiy  v  s.)
olu nur: 
get, baxın, oxumasınlar.
mr ş klinin II ş xs t ki heç bir xüsusi ş kilçi q bul etmir: 
apar,
sındır, dinl v  s.  
Qalan ş xsl rd   mr ş kli ş xs ş kilçil rinin köm yi il  düz lir:
yaz-ım, yaz, yaz-sın, yaz-aq, yaz-ın, yaz-sınlar; işl -yim, işl , işl -
sin, işl -y k, işl -yin, işl -sinl r.
Yadda saxla!       
FEİLİN  MR Ş KLİ
119
İNCƏSƏNƏT
 Çap üçün deyil

---

9. M tni oxuyun,  mr ş klind  olan t sdiq v  inkar feill ri qrup laş dı -
ra raq d ft riniz  yazın. M tnd   mr ş klind  olan hansı feil II ş xs
aid deyil?
M clisd  n zak t v  davranış qaydaları
alış, m clisd  el  yerd  otur ki, s ni oradan qaldırmasınlar.
Danışanların sözünü k sm , yanında oturanlarla n zak tli r ftar et.
Yaxında duranları süfr y  d v t et, lazım g ls , onlara qulluq et. 
Oturuşuna, danışığına, r ftarına fikir ver. Yey nd  t l sm ,
gözl rini zill y r k adamlara baxma.
M clisd n tez getm .  ox axıra qalmağa meyil göst rm .
“M rasiml r, ad tl r, alqışlar” kitabından
10.  mr ş klind  verilmiş feill ri m sl h t, xahiş, t klif, n sih t bil -
dir m sin  gör  f rql ndirin. 
1. S n m s l nin n  yerd  olduğunu öyr nm miş heç yer  getm . 
2. B lk , m s l ni iclasda müzakir  ed k. 
3. H r yerd  böyükl r  hörm t et. 
4. Z hm t olmasa, kitabı m n  verin. 
11.  mr ş klind  olan feill rin t sdiq v  ya inkarda olduğunu mü y y n
edin. Atalar sözl rini alqışlardan f rql ndirin.
1. S n saydığını say, gör f l k n  sayır.
2. Başını el içind  h miş  uca görüm.
3. Dostla su iç, düşm nl  bal yem y  oturma.
4. Ocağının tüstüsü düşm n gözünü kor el sin.
5. Bağa bax, üzüm olsun, yem y  üzün olsun.
6. Torpaq dey r: “Öldür m ni, dirildim s ni”.
7.  ör k ver n  lin k silm sin. 
8. Qonşunu iki in kli ist  ki, özün bir in kli olasan. 
12. Verilmiş nümun l rd   mr ş klind  olan feill ri seçin. Feill rin hansı
ş xsl r  aid olduğunu mü yy nl şdirin. Hansı feil inkardadır?
G tir sazını, qardaş, 
Laylay dedim adına,
Pozma yazını, qardaş.
Haqq yetişsin dadına.
Böyü, ol qoçaq igid,
Boya-başa çatanda
kim nazını, qardaş. 
M ni d  sal yadına.
(Bayatı)   
(Layla)
120
IV BÖLMƏ
 Çap üçün deyil

---

121
İNCƏSƏNƏT
NEMAN VƏ SİMNAR
Bəhram xoşbəxt bir gündə qaran -
lıq dan sübh doğan kimi doğuldu. Bu
xoş günü münəc cimlər əvvəlcədən
xəbər vermiş dilər. 
Bəhramın atası Yəzdi gürd neçə il
şahlıq etmiş, zülmü ilə aləmin nifrətini
qazanmışdı. İyirmi ildə onun neçə
öv ladı olmuşdu, heç biri də yaşa ma -
mış dı. 
Bəhram doğulanda şahın se vinci
ye rə-göyə sığmadı. Onun xoş 
bəxt
bö yü məsi və tərbiyəsi üçün tədbir
ara dı. Mü nəccimlər məsləhət gördü -
lər ki, şahzadə İranda saxlanmasın,
Әrə bis ta na göndərilsin. Әrəbistanda səfalı bir yer seçilsin. Bəh ram orada
böyüsün. 
Yəzdigürd münəccimlərin məsləhətini bəyəndi. Övladından ayrılmaq
ağır olsa da, razılıq verdi. Təki uşaq salamat qala. Oğlunun sağlamlığı
xati ri nə ayrılığa razı oldu. Oğlunu vətənindən Yəmənə köçürdü. Yəzdigürd
Yəmən şahı Nemanı çağırıb ona tapşırdı ki, oğluna şahlıq ədəb-ərkanı
öyrətsin. 
* * *
Neman şahzadəni çox yaxşı saxlayırdı. Onu gözlərindən əziz tuturdu.
Dörd il bu qayda ilə uşağı bəsləyib böyütdü. 
Bir gün Neman öz oğlu Mənzərə dedi: 
– Bizim yerlərin havası isti və qurudur. Şahzadə isə incə, zərif uşaq dır.
O elə bir yerdə yaşamalıdır ki, həm təmiz hava alsın, həm də yerin
buxarından, toz-torpağından uzaq olsun. 
Ata-bala məsləhətləşib Bəhram üçün yüksək və səfalı bir yer ax tar -
mağa başladılar. Elə bir yer tapdılar ki, Yəmən vilayətində onun misli yox
idi. Yaxşı bir usta tapıb burada qəsr tikdirmək qərarına gəldilər. 
Bir gün Nemana xəbər gətirdilər ki, sən deyən usta, olsa-olsa, Rum
ölkəsində yaşayan Simnar olacaq. Sənətinin şöhrəti dünyanı tutub. O, zi -
rək, hünərli, iş bacaran sənətkardır. Misirdə, Şamda çox binalar tik mişdir.
Heç birində bir qüsur yoxdur. Hamı onun qabiliyyətinə hey randır. Bir baxışı
ilə bütün yüksəklikləri təyin edir. Göyün sirlərindən, aydan, günəşdən
xəbər verir. Şahzadə üçün yüksək sarayı ancaq o tikə bilər. 
 Çap üçün deyil

---

Bu xəbərdən Neman sevindi. O sənətkarı görmək arzusu ilə qəlbi
alovlandı. Adam göndərib Simnarı çağırtdırdı. Qəsri tikmək üçün ona
yüksək mükafat vəd etdi.
* * *
Simnar işə başladı. Dəmir kimi möhkəm əlləri ilə yorulmadan beş il iş -
lədi. Onun tikdiyi bina “Xəvərnəq sarayı” ad lan dı rıldı. 
Bu elə bir bina idi ki, bürcləri aya yüksəlmişdi. Qəsrin divarına gün
düşəndə şə fəq dən hurinin də gözü qamaşardı. Bayırı göy kimi gözəl, içi
cənnət kimi rahat idi. Divarları ayna kimi əks salırdı. Gün ərzində üç rəngə
dü şür dü: göy, ağ və sarı. Səhər asimanın göy rəngindən qəsr göy rəngə
çalardı. Günəş üfüqdən aralanıb günorta yerinə qalxanda Xə 
 vərnəq
sarayının üzü gün kimi saralardı. Bulud günəşi örtəndə saray ağ rəngə
boyanardı. 
Simnar sarayı tikib qurtarandan sonra Neman ona gözlədiyindən ikiqat
artıq peşkəş, xələt verdi, qızıl yüklü dəvələr, say-hesaba gəlməyən cava -
hirat bağış ladı. Simnar bu peşkəşləri görüb dedi:
– 
...mənə belə hörmət ediləcəyini əvvəlcədən bilə idim
. Onda daha çox
zəhmət çə kib elə bir qəsr tikərdim ki, illər keçdikcə onun gözəlliyi daha da
artardı.
Neman soruşdu:
– Çox muzd versələr, bundan yaxşı qəsr tikə bilərsənmi?
Simnar cavab verdi:  
– İstəyirsən, elə bir saray tikim, Xə vərnəq onun yanında heç olsun. Bu
üçrənglidirsə, o, yüzrəngli olsun. Bu, daşdandır, o, yaqutdan olsun. Bunun
bir günbəzi varsa, onun göy kimi yeddi günbəzi olsun. 
Simnarın bu cavabından Nemanın rəngi qızardı. Bu, şahın sənət ka ra
olan hörmətini külə döndərən qəzəb atəşi idi.  
Neman şah öz-özünə dedi: “Onu salamat buraxsam, pul gücünə
Xəvərnəqdən yaxşı qəsr tikəcək”. 
Şah bu fikir ilə öz qulluqçularına tapşırdı ki, Simnarı tikdiyi qəsrin ba -
 şından yerə atıb öldürsünlər.
Beləcə, Xəvərnəq sarayı memar Simnarın son işi oldu.
Nizami Gəncəvinin “Yeddi gözəl” poemasından.
Nəsrə çevirəni: Mir Cəlal
Söz ehtiyatı
1. Lüğ td n istifad  ed r k “mün ccim”, “ d b- rkan”, “misl”, “huri”,
“asiman”, “peşk ş”, “x l t” sözl rinin m nalarını araşdırın.
122
IV BÖLMƏ
 Çap üçün deyil

---