Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
256
etdirmək və yeni sənaye müəssisələrin i qabaqcıl texn ika ilə təchiz edərək iĢlətmək ikinci beĢilliyin kifayət qədər mürəkkəb və çətin vəzifələrindən idi. Fəhlə və kəndliləri - sovet cəmiyyətindəki bütün zəh mətkeĢ qüvvələri beĢilliyin yerinə yetirilməsi uğrunda mübarizəyə qaldır maq, onların yaradıcı fəallığ ını səfərbər edib daha da artırmaq üçün respublika partiya təĢkilatı yeni həyata ruh yüksəkliyi ilə ü rəkdən ü mid bəsləyən kütlələrin içərisində geniĢ siyasi və təĢkilati-təbliğat fəaliyyətinə baĢladı. Ġliç bu xtası fəhlə və mühəndis-texniki iĢçiləri 1933-cü ilin yanvarında "Zərbəçilik bayrağın ı yeni, daha yüksək pilləyə qaldıraq çağırıĢı ilə respublika neftçilərinə mü raciət etdilər. Lenin rayonunun neftçiləri buna cavab olaraq öz məktub - müraciətlərində yazırdılar: "Ġliç bu xtası zərbəçilərin in məktubuna konkret öhdəliklərlə qoĢularaq və cavab verərək, " Bakinski raboçi" vasitəsilə "Qro zneft, "Maykopneft", "Uralneft", "Qruzneft" və sovet Ġttifaqının digər neft rayonlarının bütün neftçi fəhlələrini bizdən nümunə götürərək Bakı mədən və zavodları zərbəçilərin in yürüĢünə qoĢulmağa çağırırıq" 14 . Ġkinci beĢilliyin əvvəlləri sənayedə, nəqliyyatda yenilikçilər, zərbəçilər hərəkatının baĢlan ması ilə xarakterizə o lunurdu. Artıq 1933-cü il noyabrın 20- dək 92 min nəfər zərbəçi var idi 15 . Sosializm yarıĢının yeni forma ları - "ən yaxĢı briqada" və "ən yaxĢı peĢə ustası" adları uğrunda mübarizə forma ları meydana gəlir, "ən yaxĢı qazmaçı" adı uğrunda müsabiqələr elan olunurdu. Müsabiqənin məğ zi ondan ibarət idi ki, qazma iĢləri keyfiyyətli və nəzərdə tutulduğu vaxtdan əvvəl yerinə yetirilsin. Adlı-sanlı neftçi Ağa Nemətulla və Andrey Barkovun briqadaları bu müsabiqənin ilk iĢtirakçılarından idi 16 . Respublika neftçiləri 1933- cü il üçün Azərneft üzrə nəzərdə tutulan 14,4 mln ton neft hasilatına qarĢı ö lkəyə 15,3 mln ton neft vermiĢ, həmin ilin neft emalı plan ını 105,7 faiz yerinə yetirmiĢdilər 17 . Bununla belə, kifayət qədər yüksəkixtisas lı fəhlələrin olmaması ucbatından yarıĢanların artan miqdarı ilə bir sıra sahələr üzrə planların yerinə tam yetirilməsi arasında uyğunsuzluq nəzərə çarpırd ı. Bu, xüsusilə dərin qazma texn ikasın ı yaxĢı bilən ustaların, qazmaçıların, eyni zamanda müasir texn iki avadanlıqların çatıĢmad ığı qa zma iĢlə rində daha kəskin hiss olunurdu. Texniki təchizat olmadan, fəhlə əməyin i ixtisaslaĢdırmadan və əməyin nəticəsinə görə maddi marağı artırmadan fəh lə sinfin in əmək coĢqunluğunu intensiv surətdə davam etdirmə k qeyri-mü mkün id i. Sosializm yarıĢı və zərbəçilik hərəkatı bir sıra hallarda əməli nəticəsi olmayan adi bəyanat xarakteri alırdı. Ġstehsalatda iĢburaxmalar ço xalır, bütövlükdə əmək intizamı zəifləyird i 18 .
sahələrinə nəinki xüsusi ixtisası, hətta adicə savadı olmayan yen i fəhlə dəstələri 257
gəlird i. Təsadüfi deyild i ki, iĢ buraxanla rın 80 faizindən çoxu iĢ stajı bir ildən az olan fəhlələr idi 19 . Buna görə də çətin əmək Ģəraitində təkcə ruh yüksəkliyi hesabına müvəffəqiyyət ilə təmin etmək faktiki olaraq mü mkün olmu rdu. Ġkinci beĢilliyin birinci ilindən müəyyən gerilik müĢahidə olunmağa baĢladı. 1933-cü ildə p lan qazmada cəmi 78,3 faiz 20 , respublikanın bütün ağır sənayesində 79,7 faiz, yüngül sənayedə isə 82 faiz yerinə yetirildi 21 . Bütün Ġttifaq üçün mühüm o lan sənaye sahəsində yaranmıĢ qeyri-qənaətbəxĢ vəziyyət ÜĠK(b)P MK-nı ço x narahat etdi və o, 1934-cü il may ın 14-də "Azərneftin iĢi haqqında" xüsusi qərar qəbul etdi. Qərarda çat ıĢma zlıq ların aradan qaldırılması, fəhlələr arasında kütləv i partiya iĢinin gücləndirilməsi, bütün səylərin neft sənayesi planın ın yerinə yetirilməsinə yönəldilməsi tələb olunurdu 22 . Respublika partiya rəhbərliyi təcili tədbirlər görülmədən, maddi-mənəvi baza yaradılmadan, texniki vasitələri qüvvətləndirmədən yenə də "yarıĢlar" vasitəsilə fəhlə əməyini gərgin ləĢdirmək xəttini götürdü. Artıq 1934-cü ilin birinci yarısında, de mək olar ki, təsərrüfatın bütün sahələrində fəh lələ rin əksəriyyəti sosializm yarıĢı ilə əhatə olunmuĢdu. 1934-cü ilin yayına kimi neftçi fəhlələrin 73,1 faizi, ipək-yun sənayesi fəhlələrinin 66,8 faizi, maĢınqayırma sənayesi fəhlələrinin isə 62,3 faizi sosializm yarıĢına qoĢuldu 23 . 1934-cü ildə neftçilər ö lkəyə 19182 min ton və ya 1933-cü ildəkindən 3856,1 min ton artıq neft verdilər 24 . 1933-1934-cü illərin neft hasilatı planın ı yerinə yetirən Azərbaycan neftçilərinin son dərəcə gərgin əməyi ya lnız Lenin, Əmə k Bayrağı ordenləri və SSRĠ MĠK fərman ları ilə təltif o lunmaq la qeyd edild i. Neft hasilatın ın artırılmasında istismar prosesinin mexanikləĢdirilməsin in – dərinlik nasosları və ko mpressorların daha geniĢ tətbiq edilməsin in mühüm əhəmiyyəti var idi. 1934-cü ildə neftin bütün hasilat artımı neft sənayesində kompressor istismarının texniki cəhətdən yenidən qurulması və həmçinin zərbə qazıma üsulunun dərin qazımaya imkan verən yeni rotor üsulu ilə kütləvi surətdə əvəz edilməsi nəticəsində mü mkün olmuĢd u. 1934-cü ildə bir dəzgahın aylıq orta qazıma sürəti 1933-cü ildəki 173,6 metrdən 222,0 metrədək artmıĢdı
25 . 1935-c i il A zərbaycanda sovet hakimiyyəti quru lmasının 15 illiyin in təntənəsilə baĢlandı. 1935-ci il martın 15-də SSRĠ MĠK A zərbaycan SSR-i neft və pambıq istehsalı sahələrində əldə etdiyi nailiyyətlərə görə Lenin ordeni ilə təltif etdi. Ġyun ayında isə 53
nəfər neft sənayesi və partiya iĢçisi mü xtəlif Ġttifaq ordenlərın layiq görüldülər 26 . Lakin bəzi irə liləy iĢlərə baxmayaraq, p lanın kəsirlə baĢa çatmasının qarĢısını almaq mü mkün olmamıĢdı. Bunun səbəblərindən biri əməy in maddi stimullaĢdırılması mexanizmlərin in inzibati-amirlik təzyiq i ilə sıxıĢdırılması id i. Rəhbər kadrlar arasında böyük axıcılıq var idi, texnikanın öyrənilməsi Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|