258
problemin i "tələm-tələsik qaydada" həll etmək mü mkün deyildi. Ona görə də
əmək "qəhrəmanları"nı irəli çəkmək zəru rəti meydana gəldi. Beləliklə, ölkədə
Aleksey Staxanovun Donbasda əmək rekordları ilə meydana gələn küt ləvi
istehsalat yenilikçiləri hərəkatı baĢlandı. Staxanov hərəkatı yeni texn ikanı
öyrənmək, yüksək əmək məhsuldarlığ ı uğrunda ümu mxalq hərəkat ını
geniĢləndirmək məqsədilə əhəmiyyətli idi.
Mərkəz Staxanov hərəkatının xalq təsərrüfatının bütün sahələrində
yayılmasına xüsusi səy göstərirdi. "Pravda" qəzeti 1935-ci il 10 o ktyabr tarixli
nömrəsinin "Staxanov hərəkatını təĢkil etmək lazımd ır" adlı baĢ məqaləsində
yazırdı: "Sosialist əməy inin yüksək məhsuldarlığ ı uğrunda staxanovçular
hərəkatını təĢkil etmək lazımdır. Bunu iĢgüzarlıq la, əzmlə, hər gün, boĢboğazlığa
və zahiri gurultuya yol vemədən etmək lazımd ır. Hər bir partiya və həmkarlar
Ġttifaqı təĢkilatının baĢlıca vəzifəsi indi bundan ibarətdir". "Pravda" hələ ilin
əvvəlindən Azərbaycan neft sənayesində olan geriliyin aradan qaldırılmasında
yenilikçilər hərəkatın ın həlledici əhəmiyyətinə diqqəti cəlb edərək yazırdı:
"Staxanovçular hərəkatının Bakı və Qro znı neft sahələrin i əhatə etməsi mütləq
lazımd ır. Məh z bu hərəkat elə b ir baĢlanğıc olar ki, bunun yardımı ilə bakılılar və
qroznılılar neft sənayesini yenidən xalq təsərrüfatının qabaqcıl sahəsinə çıxara
bilərlər"
27
.
AK(b)P MK-nın qəra rı ilə 1935-ci ilin oktyabrında Sta xanov iĢ üsulu ilə
tanıĢ olmaq üçün qabaqcıl neftçilərdən ġiĢkanov, Nəcəfov, Mehrabov, Tümenko,
Parfyonov Donbasa göndərildi
28
. Həmin ilin noyabr ayında Bakıda neft sənayesi
staxanovçularının Ümu mbakı toplanıĢı keçirildi və burada staxanovçular Zaxar
Parfyonov, Ġsmayıl M ikay ıl, Mixa il ġiĢkanov çıxıĢ edərək, konkret fakt larla
Staxanov üsulunun əməkdə yüksək göstəricilər əldə etməyə, əmək
məhsuldarlığın ı artırmağa imkan verməsindən danıĢdılar. Toplantı bütün Ġttifaq
neftçilərin i bu hərəkata qoĢulmağa çağırdı.
Staxanov hərəkatı neft sənayesi fəhlələrinin texniki təlimin in
geniĢlənməsinə səbəb oldu. Əzizbəyov neft trestində 1318 nəfər dövlət texn iki
imtahanından keçdi.
Lakin Staxanov hərəkatının neft sənayesində zəif artması mər kəzi
narahat edirdi, hətta ÜĠK(b) M K Plenumu (21-25 dekab 1935-ci il) bunu
vurğulayıb diqqət mərkəzinə çəkmiĢdi. 1936-c ilə kimi respublika neft
sənayesində 4300 staxanovçu var idi, bu ara bütün fəhlələrin ü mu mi sayının 15,5
faizini təĢkil edird i
29
.
Staxanov hərəkatı respublika xalq təsərrüfatının digər sahələrində də
geriləy ird i. 1935-ci ildə altı min nəfərə yaxın fəhləsi olan Bakı dəmir yol
qovĢağını əsas müəssisələrində Staxanov hərəkatı ilə cəmi 180 nəfər əhatə
olunmuĢdu
30
.
259
Bütün ölkədə olduğu kimi, A zərbaycanda da zəhmətkeĢlərin əmək
fəallığ ının artması bir ço x hallarda yaranmıĢ əlveriĢli iĢ Ģəraiti və istehsal
texn ikasın ın təkmilləĢdirilməsi və ondan səmərəli istifadə edilməsi ilə yox, bu və
ya digər siyasi hadisələrlə və yaxud rəhbərliyin göstəriĢləri ilə uzlaĢdırılırd ı.
Məsələn, 1936-cı ildə Gəncə toxuculuq ko mb inatında SSRĠ-n in Yeni
Konstitusiyası layihəsinin müzakirəsi zaman ı 250 nəfərlik dörd Staxanov
briqadası təĢkil edilmiĢdi. Gəncə yağ-piy ko mb inatında isə SSRĠ yeyinti sənayesi
xalq ko missarı A.Mikoyanın 1936-c ı il fevra lın 11-də göndərdiyi teleqra m
əsasında, məhz onun təyin etdiyi gündə - fevralın 12-də Staxanov dekadası
keçirilməsinə baĢlandı
31
.
Sta xanov ili adlanan 1936-c ı ildə Azə rbaycanda Staxanov hərəkatı
partiya, həmkarlar Ġttifaqı və ko mso mol təĢkilatların ın gərgin fəaliyyəti
nəticəsində ayrı-ayrı adamların rekord larından kütləvi hərəkata çevrilird i. Məhz
bu ildən neft sənayesində və eləcə də sənayenin digər sahələrində Staxanov
növbələri, günləri, beĢgünlükləri, ongünlükləri, iy irmigünlükləri, ay lıq ları və i.a.
kimi yüksək məhsuldar formalardan istifadə olunurdu.
Azərbaycan neft sənayesində ilk dəfə Staxanov növbəsi Qaraçuxu r
mədənin in 2-ci qazıma qrupunda tətbiq olunmuĢdu. Staxanov beĢgünlüyü
keçirilməsin in isə ilk təĢəbbüsçüsü Ġliç bu xtası mədəninin kollektivi idi. Ġliç
buxtası fəhlələri 1936-cı il yanvarın 18-də Len inin xatirəsinin yad edilməsi
Ģərəfinə yanvar ayının 22-26-da bütün Azərbaycan neft sənayesində Staxanov
beĢgünlüyünün keçirilməsin i təklif etmiĢdilər. Ġliç bu xtasının fəhlələri Staxanov
beĢgünlüyündə gündəlik neft hasilatın ı 440-500 tona qədər artırır, qazıma plan ını
isə hər gün 150-200 faiz ödəyirdilər
32
.
1936-c ı il yanvarın 20-də "Pravda" qəzetində "Staxanov beĢgünlüyü"
adlı baĢ məqalədə tək-tək staxanovçularm rekordlarına yüksək qiy mət verilərək,
beĢgünlüyün daha böyük əhəmiyyətə malik o lması göstərilird i
33
.
1936-c ı ilin ilk dörd ayında isə respublika neft sənayesindəki
staxanovçuların sayı üç dəfə artaraq 13 min nəfərə çatırd ı
34
.
Neft sənayesində bütöv mədən və zavodlarda, trestlərdə Staxanov
ongünlüyü, iyirmigünlüyü keçirilird i ki, bu da artıq yenilikçilər hərəkatın ın geniĢ
yayıldığı böyük kollektiv lərdə Staxanov üsulunun tətbiqi demək idi.
1936-c ı il fevra l ayın ın 9-dan 19-də k neftayırma zavodlarında Sta xanov
ongünlüyü keçirilirdi.
1936-c ı il iyunun 25-29-da Moskvada SSRĠ Ağır Sənaye Xa lq
Ko missarlığı yanında ġura fəaliyyətə baĢladı. ġuranın iĢində daĢ kömür, neft,
metallurg iya və maĢınqayırma sənayesinin adlı-sanlı adamları, professorlar,
mühəndislər iĢtirak edirdilər.