Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
318
Bu illərdə Azərbaycanın musiqi həyatı xüsusilə Bakıda mü xtəlifliyi və coĢqunluğu ilə seçilirdi. 1923-cü ildə yaradılmıĢ "ġəhərin kəndlə rabitəsi cəmiyyəti" (ġKRC) əlaqələndirici konsert mərkəzi rolunu oynayırdı. O, xüsusilə müntəzəm olaraq fəhlə rayonlarında yay simfonik mövsümləri, simfonik konsertlər təĢkil edərək simfonik musiqini təbliğ edirdi. Bakıda A.Pavlov, Arbenin, Suk, Qolovanov, fransız Rene Batopa və digər məĢhur sovet və xarici dirijorların rəhbərliyi altında Haydn, Motsart, ġubert, Bethoven, Qlinka, Rimski-Korsakov, Çaykovski, Rixard ġtraus, Stravinski, Prokofyev, Vasilenko, Myaskovskinin əsərləri səsləndirilirdi. Eyni zamanda milli bəstəkar yaradıcılığı da inkiĢaf edirdi. Ü.Hacıbəyov və M.Maqomayev Azərbaycan mahnılarının geniĢ yayılmasının bünövrəsini qoydular. Bunlar əsasən qəhrəmanlıq-vətənpərvərlik mahnı-marĢları (Ü.Hacıbəyov "Qızıl əsgər", "Süvari əsgər", A.Zeynallı "Qızıl bayraq") və sovet adamlarının əməyini tərənnüm edən mahnılar (M.Maqomayev "Kəndimiz") idi. Ancaq Ü.Hacıbəyovun Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yazdığı musiqi əsərlərinin ifası qadağan edilmiĢdi. Azərbaycanın birinci tam ali musiqi təhsili almıĢ bəstəkarı, qısa ömür yaĢamıĢ Asəf Zeynallı (1909-1932-ci il) ilk Azərbaycan romanslarını yaratdı, öz əsərlərində milli və Avropa incəsənətinin qarĢılıqlı əlaqələrini dərinləĢdirdi. Onun "Ölkəm", "Çadra", "Sərhədçi" romanslarına yüksək vətənpərvərlik ruhu aĢılanmıĢdır. A.
Zeynallı instrumental kamera musiqisi sahəsində çıxıĢ edən ilk Azərbaycan bəstəkarlarından idi. Xalq musiqi yaradıcılığı və ifaçılığı geniĢ vüsət aldı. Bu sahədə xalqın böyük nüfuzunu, məhəbbətini qazanmıĢ xanəndələr Cabbar Qaryağdı, Seyid ġuĢinski, tarzənlər Qurban Primov, Bəhram Mansurov öz fəaliyyətləri ilə xüsusən fərqlənirdilər. Musiqi sənətinin inkiĢafında 1932-ci ildə müasir A zərbaycan professional vokal sənətinin banisi Bülbülün təĢəbbüsü ilə yaradıl mıĢ elmi- tədqiqat musiqi kabineti mühüm rol oynadı 206 . O, respublikada Azərbaycan xalq musiqisin in demək olar ki, bütün janrları üzrə zəngin material toplayan elmi- tədqiqat qurumu idi. 1933-cü ildə Azərbaycan Dövlət Konservatoriyasında musiqi qabiliyyətli uĢaqlar üçün xüsusi qrup açılmıĢdı. Bu qrupdakı uĢaqlarla təcrübəli pedaqoqlar və Konservatoriyanın istedadlı məzunları məĢğul olurdular. 1937-1938-ci illə rdə gənc istedadlar qrupu o dövrdə təĢkil olunmuĢ musiqi məktəbinə, sonra isə təcrübəli pianoçu-pedaqoq K.X.Səfərəliyevanın uzun illər rəhbərlik etdiyi xüsusi uĢaq musiqi məktəbinə daxil oldular 207 .
teatr-musiqi həyatına çox tez daxil olmuĢ opera sinfi açıldı. 1937-ci ildə opera sinfi 319
Dzerjinskinin "Sakit Don", Rossinin "Siviliya bərbəri", həmçinin Draqomıjskinin "Su pərisi" operasının birinci pərdəsini tamaĢaya qoymuĢdu. 1934-cü ildə musiqi mədəniyyətinin görkəmli nümayəndələrini - bəstəkarların ı, tanın mıĢ musiqi xadimlərin i birləĢdirən A zərbaycan Bəstəkarlar Ġttifaqı yaradıldı 208 .
operasının yeni redaksiyada səslənməsi musiqi aləmində mühüm hadisə oldu. Azərbaycan opera yaradıcılığının təkamülünü sübut edən M.Maqomayevin yeni, inkiĢaf etmiĢ opera formaları -xor, ariya, arioza və reçitativlərdən geniĢ istifadə olunmuĢ "Nərgiz" operası ilk dəfə 1935-ci ildə tamaĢaya qoyuldu. Ü.Hacıbəyovun "Koroğlu" operası (1937) A zərbaycan opera musiqisinin ən uca zirvəsi, milli opera sənətinin klassik nümunəsi, bəstəkarın böyük və mürəkkəb yaradıcılıq yolunun kulminasiya nöqtəsi oldu. Ü.Hacıbəyov bu əsəri ilə xa lqın ölməz qəhrəmanlıq ruhunu tərənnüm edən dahiyanə musiqi epopeyası yaratmıĢdır. Azərbaycan bəstəkarlarının musiqi yaradıcılığ ı da hakim "ideologiya"nın təsir dairəsindən kənarda qala bilməzdi. Ü.Hacıbəyovun "Kolxo z tarlalarında" kantatası, M.Maqomayevin əsərləri, gənc bəstəkar Niya zinin simfon ik orkestr üçün "Azərbaycan tarlala rında", "Azad Azərbaycan qadınının rəqsi", "Zaqatala süitası" yaradıldı. 1936-c ı ildə Azə rbaycan Dövlət Fila rmoniyasının əsası qoyuldu Azərbaycan Dövlət xoru və xalq rəqsləri ansamblı fəaliyyətə baĢladı. Həmin dövrdə ilk A zərbaycan musiqili ko mediyaları meydana gəldi. S.Rüstəmovun "BeĢ manatlıq gəlin" (M.S.Ordubadinin lib rettosu əsasında), S.Hacıbəyovun ―Qızılgü l‖ (1940) musiqili ko med iyaları uğurla göstərild i. Ə.Bədəlbəylinin klassik balet və xalq rəqslərinin sintezi zəmin ində yazılmıĢ "Qız qalası" əsərinin tamaĢası milli baletin əsasını qoydu. 1938-c i ildə Moskvada Azərbaycan incəsənəti ongünlüyü xalqın çoxsahəli zəngin mədəniyyətinin, o cü mlədən musiqisinin yeni nailiyyətlərinə baxıĢ oldu. Ongünlük dövründə moskvalılar "ġah Sənəm", "Nərgiz" və "Koroğlu" operaları, "ArĢın mal alan" musiqili ko mediyası ilə tanıĢ oldular. SSRĠ Böyük Teatrında yekun konsertində gənc bəstəkar Qara Qarayevin "Ürək mahnısı" kantatası ifa olundu. Paytaxt ictimaiyyəti "Azərbaycan incəsənətinin böyük yaradıcı yüksəliĢini" ehtiramla qeyd etdi. Azərbaycan Dövlət Opera və Balet Teatrı Lenin ordeni ilə təltif o lundu. Ü.Hacıbəyov, R.M .Qliyer, Bü lbül və ġ.Məmmədova SSRĠ xalq artisti fəxri adına layiq görüldülər. Azərbaycan musiqi ifaçıların ın böyük bir qrupu orden və medallarla təltif o lundu 209 . 1940-cı ildə Ü.Hacıbəyovun "Koroğlu" operasına SSRĠ Dövlət mükafatı verildi. Bu illərdə C.Hacıyev "Sosialist Azərbaycanı" və "Sibirə məktub" (A.S.PuĢkinin motivləri əsasında) simfonik süitasını, Q.Qarayev " Azərbaycan
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|