Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
64
birləĢin!" Ģüarı altında beynəlxalq imperializmə qarĢı mübarizəni davam etdirməyi qərara almıĢdılar. Lakin bu, dünya inqilabı uğrunda mübarizə aparan "bolĢeviklərin ekspansiyaçı" siyasətinin ifadəsi və "bolĢevizm" ideyalarını ġərq xalqlarının əməkçi təbəqələrinin Ģüuruna süni surətdə yeritmək, islamın yaĢıl bayrağını "internasionalın" qırmızı bayrağı ilə əvəz etmək cəhdi idi. Ermənistanda və Gürcüstanda sovet hakimiyyətinin qurulması. Azərbaycan SSR-in elan olunması Ermənistanda və Gürcüstanda siyasi vəziyyətə güclü təsir göstərdi. Ermənistan və Gürcüstanın Ģəhərlərində Sovet Azərbaycanı ilə həmrəylik nümayiĢləri və mitinqləri keçirilirdi. Ermən i və gürcü fəhlələri Bir may nümayiĢlərinə "YaĢasın Sovet Rusiyası", "YaĢasın Sovet Azərbaycanı", "indiki hökumət rədd olsun!", "Hakimiyyət Sovetlərə", "YaĢasın Sovet Ermənistanı", "YaĢasın Sovet
Gürcüstam" Ģüarları ilə çıxmıĢdılar. Aleksandropol zəhmətkeĢlərinin Bir may mitinqi Azərbaycan Ġnqilab Komitəsinin sədri N. N.Nərimanova təbrik teleqramı qəbul etmiĢdi 127
. Ermənistan və Gürcüstan zəhmətkeĢlərinin Bir may çıxıĢları silahlı üsyanlara çevrildi. Sovet Azərbaycanı onlara kömək göstərirdi. Azərbaycan Ġnqilab Komitəsi Qazax-ġəmĢəddin qəzasının erməni partizan dəstələri üçün pul və ərzaq göndərmiĢdi. Lakin Qərb imperialistlərinin dəstəklədikləri daĢnakların və menĢeviklərin üstün qüvvələri Ermənistanda və Gürcüstanda may üsyanlarını amansızlıqla yatırtdılar. Üsyanlarda iĢtirak edən kommunistlərin bir çoxu daĢnakların və menĢeviklərin ağ tenorundan xilas olaraq sovet Azərbaycanında sığınacaq tapdılar. Azərbaycanın sovet hökuməti erməni daĢnaklarının və gürcü menĢeviklərinin ağ terroruna qarĢı qəti etirazını b ild ird i 128 .
iĢtirakı ilə sovet Azərbaycanı və Ermənistan arasında yaxın vaxtlarda Qazax Ģəhərində hər iki tərəfin nümayəndələrinin sülh konfransını çağırmaq haqqında saziĢ imzalandı 129
. DaĢnak terroru ilə əlaqədar AK(b)P MK Siyasi Bürosu 1920-ci il avqustun 27-də A zərbaycan SSR-in Ġrəvandakı fövqəladə nümayəndəsi Ġ.Ġ.Dovlatovun Ermənistanda vəziyyət haqqında məruzəsini dinlədi. Qərara alındı ki, Ermənistan KP MK-nın nümayəndələri ilə b irlikdə aparat yarad ılsın və daĢnaklarla mübarizə planı hazırlansın, habelə Ermənistanda həbs edilmiĢ kommunistlərin əvəzinə Azərbaycanda daĢnakların girov elan olunmaları barədə G.V.Çiçerinlə əlaqə saxlansın 130 . Azərbaycan sovet hökuməti etiraz əlaməti olaraq, Ermənistana öz missiyasını göndərməkdən imtina 1920-ci ilin noyabrda Gürcüstanda olan Azərbaycan SSR-in xalq xarici iĢlər ko missarı M.D.Hüseynov N.Jordaniya ilə görüĢ müĢ və Gürcüstanda kommun istlərin həbs edilməsi ilə əlaqədar ona qəti etirazını b ildirmiĢdi 131 .
65
Bakıda Ermənistan K(b)P MK-nın xarici bürosu və RK(b)P MK Qafqaz bürosu yanında Gürcüstan K(b)P MK-nın xarici bürosu var idi. Onlar Ermənistanda və Gürcüstanda kommunistlərin fəaliyyətinin güclənməsində mühüm rol oynayırdılar. Bakıda "Ermənistan KP MK-nın əxbarı" nəĢr edilirdi. Ermənistanın xarici Ölkələrdəki ko mmunist təĢkilatlarının sentyabrın 10-da Bakıda keçirilən konfransı sovet hakimiyyəti uğrunda mübarizəyə hazırlıq məsələlərini mü zakirə etdi
132 . 1920-ci il sentyabrın 30-da Bakıda Gürcüstan kommunistlərinin müĢavirəsi keçirildi. MüĢavirə gizli partiya aparatının, partiya sıralarının möhkəmləndirilməsinə, kənddə və orduda partiya iĢinin, partiya mətbuatının gücləndirilməsinə dair konkret tədbirlər qəbul etdi 133
. Sovet Azərbaycanı Ermənistan və Gürcüstan kommunistlərinə, zəhmətkeĢlərinə pulla, mü xtəlif Ģ eylərlə kö mək edirdi. Bakıdan Ermənistana milliyyətcə erməni olan çoxlu məsul iĢçi göndərilmiĢdi 134 .
Ermənistanda sovet hakimiyyətinin qurulması və möhkəmləndirilməsində iĢtirak etmiĢdi
135 . 1920-ci il noyabrın 29-da Ermənistanda daĢnak hökuməti devrildi və sovet hakimiyyəti quruldu. Ermənistanda sovet hakimiyyətinin qurulması Ermənistan və Azərbaycan xalqları arasında yeni əlaqələrin yaranacağından xəbər verirdi. Azərbaycan hökuməti erməni xalqına lazımi yardım etmək üçün konkret tədbirlər görürdü. Bakının bir sıra müəssisələrinin fəhlələri bir günlük əmək haqqını qaçqın ermənilər üçün ayırmağı qərara almıĢdılar 136
. Azərbaycan Ġnqilab Komitəsinin qərarı ilə sovet Ermənistanına qırx sistern neft, avtomaĢınlar 137
, 35 vaqon taxıl məhsulları, 5 vaqon ağ neft 138
göndərilmiĢdi. 1921-ci ilin əvvəlində Qızıl ordu hissələrinin köməyi ilə Gürcüstanda baĢlayan silahlı çıxıĢlar həmin il fevralın 25-də menĢevik hökumətinin sovet hakimiyyəti ilə əvəz o lun ması ilə nəticələndi. Elə həmin gün Azərbaycan fəhlələri gürcü menĢeviklərinin dağıtdıqları Poylu körpüsünü qısa müddətdə bərpa etdilər, Gürcüstanda sovet hakimiyyəti qurulması münasibətilə Bakı sovetinin bütün fəhlə təĢkilatları ilə birgə keçirdiyi iclasda bəyannamə qəbul olundu. Bəyannamədə deyilirdi: "Bakı proletariatı... gənc Gürcüstan Sovct Respublikasına hər cür yardım göstərəcəyini vəd edir" 139
. Sovet Azərbaycanı hökumətinin baĢçısı
N.N.Nərimanov Gürcüstanda sovet hakimiyyətinə həsr olunmuĢ nitqində "Gürcüstanın fəhlə və kəndlilərinə ən geniĢ yardım göstərməyə" çağırmıĢdı 140
. Sovet Azərbaycanı gürcü fəhlə və kəndlilərinə yardım olaraq ərzaq, neft məhsulları göndərirdi. Təkcə 1921-ci il fevralın 25-dən martın 15-dək Gürcüstana 140 min puddan çox neft və təxminən 1600 pud ağ neft 141 , habelə 40 vaqon taxıl 142
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|