Azərba yca n mġLLĠ elm lər akadem ġyasi a. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 5,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Zaqafqaziya Sovet Sosialist Respublikalarının Federativ Ġttifaqı (ZSSRFĠ).
143
təĢkilatlarına xüsusi mü raciət qəbul edərək, bu məsələyə dair geniĢ təĢviqat kampaniyasına baĢlamağı tapĢırdı. Ġqtisadi büronun yaradılması, dəmir yolların ın, xarici ticarətin həmkarlar Ġttifaqları və komso mol təĢkilatlarının birləĢdirilməsi Zaqafqaziya federasiyasının yaradılması yolunda ilk addımlar idi. Zaqafqaziya Sovet Sosialist Respublikalarının Federativ Ġttifaqı (ZSSRFĠ). Zaqafqaziya respublikaların ın təsərrüfat səylərinin ilkin qayd ada birləĢdirilməsindən sonra onların tam yaxınlaĢ ması yolunda yeni mərhələ baĢladı. Əslində respublikaların dövlət-siyasi birləĢməsi adı altında onların müstəqilliy inin məhdudlaĢdırılmasına doğru sonrakı addım üçün zəmin yaradılırd ı. RKP M K Qafqaz bürosunun 1921 -ci il noyabrın 3-də Bakıda RKP MK-nın kat ibi V.M.Molotovun, Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan ko mmunist partiyaları MK ü zvlərin in iĢtirakı ilə keçirilən plenu mu Zaqafqaziya respublikaların ın federasiya haqqında Q.K.Orconikidzenin və Ġttifaq müqaviləsinin layihəsi haqqında ġ.Z.Eliavanın məru zələrin i dinləyərək, "respublikalar arasında ilk növbədə hərbi, təsərrüfat, maliyyə iĢi və xarici ticarət sahəsində federativ Ġttifaq" bağlanması barədə qərar qəbul etdi 60 . Zaqafqaziya respublikalarının inzibati-iqtisadi mərkəzini - Ġttifaq Soveti yaratmaq və Ġttifaq müqaviləsinin layihəsini iĢləyib hazırlamaq üçün komissiya təĢkil etmək qərara alındı 61 . Bütün partiya qüvvələri və ictimai
qüvvələr Zaqafqaziya Federasiyasının təĢkili haqqında qərar ətrafında təbliğat-təĢviqat kampaniyasına səfərbər edildi. Zaqafqaziya respublikaların ın vahid iqtisadi-siyasi mərkəzə malik federasiyasını yaratmaq qərarını müdafiə məqsədilə Bakıda və baĢqa Ģəhərlərdə partiya və sovet iĢçilərin in iĢtirakı ilə mitinqlər təĢkil edilird i 62 .
müvafiq direktiv layihələri iĢləyib hazırlamaq, MĠK-in və Xalq Ko missarları Sovetinin birləĢmiĢ iclasına təqdim etmək üçün yerli ko missiya yaratdı: Ġttifaq Sovet Konstitusiya layihəsinin hazırlan ması üzrə ko missiyadakı Azərbaycan nümayəndələri bu direktiv ləri rəhbər tutmalı idilər 63 . Noyabrın 16-da isə MĠK-in Rəyasət Heyəti qərara aldı: "Zaqafqaziya respublikaların ın vahid federativ Ġttifaqda birləĢdirilməsi prinsip etibarilə təxirəsalın maz zərurət sayılsın" 64 . La kin Gü rcüstanda və Azərbaycanda rəhbər iĢçilərin bir qrupu Zaqafqaziya respublikaları federasiyasının əleyhinə çıxırdı. Bəzi ü zvlərin bu cür birləĢməyə etiraz etmələrinə baxmayaraq, partiya orqanları "Azərbaycan, Gürcüstan və Ermənistan Sovet Sosialist respublikalarının Ġttifaq müqaviləsi lay ihəsini" bəyəndilər 65 . Gürcüstanda P.Q.Mdivani baĢda olmaqla b ir dəstə partiya xadimləri, Azərbaycanda R.Ə.A xundov və M.D.Hüseynov belə hesab edirdilər 144
ki, federasiya yaradılmasının vaxtı çatmamıĢ dır. Diyardakı mürəkkəb Ģəraitdə milli siyasət yeridilməsi sahəsində qarĢıya çıxan bir ço x problemlərin həlli yollarının axtarıĢında təkcə ictimaiyyət tərəfindən deyil, hətta partiya və sovet xadimləri arasında mü xtəlif rəy lər səslənir, bəzən partiyanın baĢ xəttin in eleyhinə əsaslandırılmıĢ dəlillər söylənird i. N.N.Nərimanov Zaqafqaziya respublikaların ın birləĢdirilməsi barədə V.Ġ.Leninə məktublarından birində yazırdı: "Mən Qafqaz bürosunun iclaslarında həmiĢə demiĢəm: b irləĢmə zəruridir, ancaq tələsmək lazım deyild ir. BirləĢdirilmiĢ xarici ticarətin və dəmir yolların ın mövcudluğu mən i bir daha əmin edir ki, hər halda gözəl ibarələrlə kifayətlən məkdə davam edirik" 66 . V.Ġ.Lenin Zaqafqaziya federasiyası haqqında məsələyə dair materialları öyrənərək özünün təkliflər layihəsini hazırlad ı. 1921-ci il noyabrın 21-də RKP MK Siyasi Bürosu V.Ġ.Len inin təklifi ilə "Zaqafqaziya respublikalarının federasiyası prinsipcə tamamilə düzgün və hökmən yaradılmalı hesab edilsin..." 67 qətnaməsini qəbul etdi. Bu birbaĢa amiranə göstəriĢ dönmədən yerinə yetirilməli id i. N.N.Nərimanov V.Ġ.Leninə məktubunda yazırd ı: "ġübhəsiz ki, partiya qaydasınca biz bunu ləyaqətlə həyata keçirəcəyik, ancaq bir-birimizə o lan belə münasibətdə bundan nə çıxacağını qabaqcadan bilmək çətindir. Hər halda birləĢmə haqqında məsələ son vaxtlar ço x aludə olan və bunu hiss etməyən Q.Orconikid zenin məru zəsi əsasında artıq Mərkəz qarĢısında həll edilmiĢsə, onda yenə də təkid etmək lazımdır ki, Ġttifaq Sovetinin mərkəzi Tiflis yo x, Bakı olsun. Bu, vəziyyəti bir qədər yüngülləĢdirər" 68 .
Zaqafqaziya partiya konfransı) federasiya ideyasının təĢviqat və təbliğatından onun sovetlər vasitəsilə tez b ir zamanda və əməli surətdə həyata keçirilməsinə baĢlamağın zəruri olduğunu bildird i 69 . Federasiya ideyasının həyata keçirilməsi kampaniyası heç də hər yerdə rəvan getmirdi. Təkcə rəhbərlikdə deyil, yerlərdə də birləĢ mənin prinsipləri barədə etirazlar, fikir ayrılığ ı var id i və A zərbaycanın mənafeyin in tapdaland ığı bildirilird i. Təsadüfi deyil ki AKP-nin IV qurultayı (1922-ci il, 2 fevral) Zaqafqaziya respublikaları federasiyasını əməli surətdə həyata keçirməyin zəruri olması haqqında xüsusi qətnamə qəbul etmiĢ və M K-ya tapĢırmıĢdı ki, "hər cür millətçilik təmayülləri və partiya orqanlarının qərarlarına etinasızlıq göstərmək mey illəri əleyhinə bütün vasitələrlə mübarizə aparsın" 70 .
Ko mitənin ciddi nəzarəti altında Zaqafqaziya Federasiyasının əməli su rətdə yaradılması haqqında qərar çıxartdılar 71 .
Yüklə 5,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|