Азәрбајчан елмләр академијасы милли мүнасибәТЛӘр институту
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
Dağlıq Qarabağın - keçmiş Albaniyanın qədim Azərbaycan torpaqları olması barədə akademik Ziya Bünyadovun, müxbir üzvü İqrar Əliyevin, tanınmış tədqiqatçılarımız Fəridə Məmmədovanın, Qiyasəddin Qeybullayevin, Mirəli Seyidovun və başqalarının qiymətli tədqiqatları vardır. Ermənilər tarixi Azərbaycan torpaqlarında istədikləri kimi məskunlaşdıqca bu torpaqlar üzərində nəinki öz milli dövlətlərini yaratdılar, həm də zaman-zaman digər Azərbaycan torpaqlarını qarış-qarış zəbt etmək üçün hər cür hiyləylə, hər cür üsula əl atmağa başladılar. Bü mənada ermənilərin Dağlıq Qarabağı Azərbaycandan qoparıb sözün bugünkü mənasında Ermənistan deyilən əraziyə birləşdirmək üçün dəridən-boqazdan çıxırlar. Ümumiyyətlə, ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına qarşı ərazi iddiaları bütün devrlərdə olmasına baxmayaraq, həmin prosesi əsasən beş mərhələyə bölmək olar. 1.1918-1920-ci illər 2.1921-1929-cu illər 3.1945-1969-cu illər 4. 1983-1987-ci illər 5. 1988-ci ildən bu günə qədər ADC-nin ərazisi 114 min kv.km. olmuşdur. 1920-ci ildə Zəngəzur qəzası, Göycə və Dilican nahiyələri bütünlükdə Azərbaycan Demokratik Cümhuriyyətinin ərazisi idi. Həmin ilin dekabrında Zəngəzur Ermənistan SSR-ə verildi. Həmin dövrdə hər tərəfdən güclü sıxıntılara məruz qalmış və çox vədlərdə aldadılmış görkəmli ictimai xadim Nəriman Nərimanov çox inandığı V.İ.Leninə (təssüf ki, ermənilərin. onların ən tanınmış liderlərinin eləcə də ermənipərəst mərkəzçilərin V.İ.Lenin tərəfindən hərtərəfli şəkildə himayə edildiyindən N.Nərimanov xəbərsiz idi) ürək ağrısı ilə yazırdı "Центр признал самостоятельность Грузии и Армении, признал независимость Азербайджана, но в то же время он, центр отдает совершенно бесспорные территории Азербайджана Армении... Азербайджан... теряет и территорию и самостоятельность... Владимир Ильич! Нельзя так шутить с правом и чувством многонационального населения. ... Ежедневно из Центра являются представители с мандатами, предписывающими нам в том или другом отношении подчиняться известному наркому. Дорогой Владимир Ильич, неужели слова “Независимый Азербайджан” не из ваших уст?..." N.Nərimanov sonradan RK (b) P MK-ya ünvanladığı məktubunda bildirirdi: “В Азербайджане дашнакская политика идет вовсю. Для меня нет ни малейшего сомнения, что ЦК АКП (б) в лице Серго и Сталина не доверяет нам - тюркам, и судьбу Азербайджана поручает армянам -дашнакам.” N.Nərimanov bu sahədə tamamilə gücsüz idi və təklənmişdi. 1922-ci ildə SSRİ yaradılarkən Göycə və Dilican ərazisi də Ermənistana bağışlandı. İki il ərzində Azərbaycan 17 min kv.km. ərazisini itirdi. Azərbaycan SSRİ-nin tərkibinə daxil olarkən onun ərazisi 97 min kv.km. göstərildi. 1923-cü ildə Zaqafqaziya MİK-nin 18 fevral tarixli 3 saylı protokolu əsasında Naxçıvanın doqquz kəndinin Erəmnistana verilməsi qərara alındı. 1929-cu ildə yenə də ZSFSR-nin qərarı ilə Qazax ərazisinin 5 min hektara yaxın torpağı və Zəngilan rayonunun Nüvədi, Toğud, Ernəzir kəndləri 1946-cı ildə isə 4 min hektar meşə sahəsi Azərbaycan Respublikasından alınıb Ermənistan Respublikasına bağışlandı. 1969-cu ilin əvvələrində Tovuz rayonundan 760 hektar Ermənistana verildi. 1969-cu ildə SSRİ Nazirlər Sovetinin 7 may tarixli qərarı ilə Qazax rayonunun ərazisindən müəyyən torpaqları Ermənistana verilməsi nəzərdə tutuldu. Lakin ermənilərin bu niyyəti yalnız 1984-cü ildə baş tutdu. Ermənistan tərəfi 1988-ci ildən bəri öz təcavüzkar və qəsbkar hərəkətlərinə başladıqları vaxta qədər Azərbaycan Respublikasının ərazisi 86, 6 min kv.km. idi. Əgər 1918-ci ildə Ermənistan Respublikasının ərazisi təqribən 9 min kv.km. idisə, hazırda onun ərazisi 30 min kv.km.-ə yaxındır. 20 min kv.km. ərazini ermənilər Azərbaycan Respublikasından qamarlayıb qoparıblar. Hazırkı dövrdə isə ermənilər qondarma Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında baş verən hadisələrdən çox məharətlə istifadə edib, həm keçmiş DQMV-ni həm də Azərbaycanın 7 rayonunun torpaqlarını işğal edərək, həyasızcasına, vəhşicəsinə Azərbaycan Respublikasının 20 faizə yaxın ərazisini talan edir, şəhər, rayon və kəndləri dağıdırlar. “Böyük Ermənistan” yaratmaq xülyasında olan erməni millətçiləri əsrimizin iyirminci illərindən başlayaraq öz fəaliyyətlərini əsasən Azərbaycanın Dağlıq və Aran Qarabağ ərazilərinin Ermənistan deyilən qondarma dövlətə birləşdirilməsi işinə həsr etmişlər. Bir növ Qarabağla bağlı bütün hadisələr ermənilərin Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının əsasını, bünövrəsini təşkil edir. 1923-cü ildə başda V.İ.Lenin və İ.Stalin olmaqla erməni kommunistləri və SSRİ-nin ermənipərəst dövlət xadimləri Qarabağ torpağının dağlıq hissəsindən 4.400 kv.km. ərazidə DQMV yaratdılar. Əslində son illərdə baş verən Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsi Azərbaycan ərazisinin beşdə birinin işğalı, ermənilərin Qarabaqa ərazi iddiaları, Ermənistan hökumətinin Dağlıq Qarabağı öz ərazisi elan etməsi (1 dekabr 1989-cu il) və nəhayət qanuni əsası olmayan, qondarma DQ Respublikası elan edilib, orada prezident seçkisinin keçirilməsi (1994,1997) tarixi kökləri qondarmalar və uydurmalar üzərində qurulsa da, bu günə qədər baş verən hadisələr keçmiş SSRİ və Sov.İKP rəhbərliyinin müdafiə etdiyi geosiyasi məqsədlərinin acı nəticələri, Rusiya Federasiyasının ikili siyasəti, xarici ölkələrdə çox geniş təşəkkül tapmış, formalaşmış nüfuzlu və varlı erməni lobbisinin, diasporunun fəaliyyətləri ilə bağlıdır. Erəmənilərin Qarabağa ərazi iddiaları isə 1918-ci ildə Ermmənistan daşnak respublikası yarandığı ilk gündən başlamışdır. 1920-ci ildə Tiflisdə çapdan çıxan “Краснаjа книга” toplusunda oxuyuruq:” До появления армянских революционнных деятелей, главным образом, партии “Дашнакпутюн”, Закавказье жило в мире и спокойствии... Армяне, татары, грузины жили вместе веками. Мирное население никогда не знала здесь ни какого кровопролитного столкновения на национальной почве... Пришли дашнаки со своей проповедью о создании сплошной армянской территории для будущей автономной Армении и в дотоль патриархальную жизнь Закавказской деревни ворвались чувства национальной вражды и ненависти”. Bu sitatı araşdırmasından misal çəkdiyimiz akademik T.Köçərli çox doğru olaraq yazır ki, “До образования Азербайджанской и Армянской республик армяне в Нагорном Карабахе не ставили вопрос о выходе из состава Елизаветпольской губернии, о передаче нагорного Карабаха, скажем, в состав Эриванской губернии или же о своей самостоятельности. Насколько мне известно, об этом открыто не говорили и армянские партии, и политические деятели в Баку, Тифлисе и Эриване". Yeri gəlmişkən qeyd edək ki, istər Dağlıq Qarabağ, istərsə də Azərbaycanın digər torpaqlarına ermənilərin ərazi iddialarının baş tutması bir tərəfdən Mərkəzin (yəni Moskvanın) ermənipərəst mövqeyi ilə bağlı idisə, digər tərəfdən, həmin ərazi iddiaları irəli sürülərkən Azərbaycan Respublikasının partiya və dövlət orqanlarına rəhbərlik edən birinci şəxslərin acizliyi, zəifliyi və qətiyyətsizliyi, milli təəssübkeşlik hisslərindən məhrum olmaları ilə bağlı olub. Bu iyirminci-otuzuncu illərdə Azərbaycana rəhbərlik edən ermənipərəst dövlət və hökumət başçıları zamanı da belə idi, Kamran Bağırovun və Əbdürrəhman Vəzirovun Azərbaycan KP MK-nın 1-ci katibi olduqları vaxtlarda da. Lakin 1945-1949-cu illərdə, 1969-cu ildən 1982-ci ilədək olan dövrdə ermənilərin Azərbaycan torpaqlarına qarşı ərazi iddiaları məhz o vaxtı Azərbaycan rəhbərliyinin - ilk növbədə respublikanın birinci şəxslərinin qətiyyəti, tutarlı əməlləri, cəsarətli addımları nəticəsində dəf olunmuşdur. Məsələn, 1945-ci ilin payızında Ermənistan KP MK-nın katibi A.Harutyunov ÜİK (b) P MK-nın müzakirəsinə Dağlıq Qarabağ Vilayətinin Ermənistana verilməsi barədə təklif- layihə təqdim edir. Təklifdə xüsusi vurğu ilə bildirir ki, Dağlıq Qarabağın əhalisinin əksəriyyəti Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|