Azerbaijan-ngps

54
ədəbiyyat kimi sahələrdə təkcə Birləşmiş Ştatlarda 1963-dən bəri "qeyri 
zorakılıq" barədə tədqigatlar bir mindən çox doktor dissertasiyasında rast 
gəlinir (Beynəlxalqı Dissertasiya Xülasəsi, 1963). 
Hindistan da daxil olmaqla digər ölkələrdə, İngilis dilindən kənarda 
mövcud başqa dillərdə, akademik konfranslarda təqdim edilən 
sənədlərdə, kitablarda və fənlərarası symposiumlarda(Kool 1990; 1993), 
qabaqcıl inteqral araşdırmalarda (Qreqq 1966), yeni jurnallarda 
(Beynəlxalq Zor işlətməkdən imtinaya dair Jurnal 1993), qeyri-zorakı 
əməllərin əksini tapdığı bir çox biblioqrafik tədqat annotasiyalarında 
(Makarti və Şarp 1997) və digər mənbələrdə aydın aşkar olaraq qeyri-
zorakı biliyin mühüm orqanı "sülhdə" və "konfliktlərin həlli" kimi 
ədəbiyyata əlavə bölmə şəklində daxil olur. Mövcud Qeyri-öldürücü 
elmin potensialı atom fizikasınin inkişafının 1939-cu ildəki vəziyyətinə 
funksiyaca oxşardır. 
Qətldən İmtina İmkanlarının aşkarlanmasının əhəmiyyətli 
Müasir sosiologiyanın banisi Emili Durkheym (1858-1917) 
nəzəriyyəyə maraqlarına dair suallar üçün diqqəti sosial həyatın 
"əhəmiyyətlərinin aşkarlanması"-na yönəltməyi tövsiyyə etdi. Bu ideya 
Şmal-qərb Universitetində eksperimental laboratoriya təcrübələrinə 
bənzər "təbii olaraq baş verən social təcrübələr"-i müşahidə etməsi 
tövsiyyə edilmiş politologiya üzrə aspirantların yetişdirildiyini düşünən 
Amerikalı sosial-psixoloqu tərəfindən irəli sürülmüşdür. (Peyc 1971). 
Bu fikir Amerika sosial psixoloq tərəfindən irəli keçirilir. Siyasət 
elmindən bəri belə təcrübələri müşahidə etmək nəzəriyyəsini bir göz 
qırpımında inkişaf etdirməyə meylli olandan bəri politologiya, tarixi və 
müasir təcrübədən "təbii olaraq" meydana çıxan Qeyri-öldürücü 
davranışının Şahzadələr nümunələrində rəhmsiz hakim Sesar Borgiyaya 
məxsus texnikaları Machiavellinin nəzəri işləməsinə görə Qeyri-
öldürücü sosial dəyişikliyinin mümkünlüyünü etiraf etmək üçün xüsusilə 
əhəmiyyətlidir. Qeyri-öldürücü bacarıqlarının əhəmiyyətli təzahürləri 
arasında dövlət siyasətləri /ictimai qaydalar, təşkilatlar, mədəni ifadələr, 
qətldən imtinanın siyasi mübarizələri, tarixi nümunələr və fədakar 
şəxsiyyətlərdir. 

---

55
Dövlət siyasətləri 
Siyasi qərarlar arasında diqqətəlayiq nümunələr misalında Qeyri-
öldürücü etmiş cəmiyyətlərinin reallaşdırılmasına meyllilik hərbi 
xidmətdə öldürməyə vicdanlı etirazın hüququnu tanıyan, heç bir ordulara 
malik olmayan, edamı ləğv etmiş ölkələr hesab edilir. 2011-cü ilin 
Yanvarına kimi, 195 dünya ölkələrinin və ərazisinin 96 -ü [73 ölkə 
2002ci ildə, 1-ci buraxılış] bütün cinayətlər üçün edamı aradan 
qaldırmışdır. 
Cədvəl 2. Edamsız ölkələr və ərazilər (96) 
Albaniya 
Almaniya 
Andorra 
Anqola 
Argentina 
Avstraliya 
Avstriya 
Azərbaycan 
Belçika 
Bolqarıstan 
Bosniya-Herseqovina 
Böyük Britaniya 
Burundi 
Butan 
Cambodia 
Cape Verde 
Çex Respublikası 
Cənubi Afrika 
Cibuti 
Çili 
Danimarka 
Dominikan Respublikası 
Ekvador 
Kote dIvoyre 
İslandiya 
İspaniya 
İsveç 
İsveçrə 
İtaliya 
Kanada 
Kipr 
Kiribati 
Kolumbiya 
Kuk adaları 
Liectenstein 
Litva 
Lüksemburq 
Macarıstan 
Makedoniya (FYR) 
Malta 
Marşall Adaları 
Mavriki 
Meksika 
Mikronezya 
Moldova 
Monako 
Palau 
Panama 
Paraqvay 
Philippin 
Polşa 
Portuqaliya 
Qabon 
Qvineya-Bisau 
Ruanda 
Rumıniya 
Samoa 
San Marino 
San-Tome və Prinsipi 
Seneqal 
Serbiya Respublikası 
Seyşel adaları 
Şərqi Timor 
Slovakiya 
Sloveniya 
Solomon adaları 
Toqo 
Türkiyə 
Türkmənistan 

---

56
Ermənistan 
Estoniya 
Finlandiya 
Fransa 
Gürcüstan 
Haiti 
Honduras 
İrlandiya 
Kosta Rika 
 
Monteneqro 
Mozambik 
Namibiya 
Nepal 
Niderland 
Nikaraqua 
Niue 
Norveç 
Özbəkistan 
 
Tuvalu 
Ukrayna 
Uruqvay 
Vanuatu Respublikası 
Vatikan 
Venesuela 
Xorvatiya 
Yeni Zelandiya 
Yunanıstan 
 
Mənbə: Beynəlxalq Amnistiya, 2011 yanvar  
Ağır cəza tədbirinin tam aradan qaldırmasının hər forması elmi və 
dövlət siyasətinin dəf olunmaz marağı daxilindədir. Niyə, necə və nə 
vaxt hökumətlər öldürməməyi qərara alır? Niyə bəzi ölkə, mədəniyyət və 
regionlar təmsil edildiyi halda başqaları nəzərə çarpacaq dərəcədə iştirak 
etmirlər? İnnovasiyanın hansı tarixi prosesləri mövcud olan qlobal 
nümunənin yaranmasına izahatdır? Və hansı təsirlər öldürməsiz 
cəmiyyətlərin gələcək bəşəri reallaşdırılması üçün qətldən imtinaya 
doğru dəyişiklik nümunələrinə malikdir? 
Tamamilə abolisionist ölkələrində əlavə olaraq, doqquz dövlət xüsusi 
hərbi vəziyyət və ya müharibə ilə əlaqədar olaraq (məsələn, Boliviya, 
Braziliya, Əl Salvador, Fidci, İsrail, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Latviya və 
Peru) adi cinayətlər üçün edamı aradan qaldırmışdır. Otuz altı dövlət 
qanunda edamı saxlasa da, lakin on və ya daha çox illər ərzində heç kəsi 
edam etməmişdir (məsələn, Əlcəzair, Benin, Buruney Darussalam, 
Burkina-Faso, Kamerun, Mərkəzi Afrika Respublikası, Konqo 
Respublikaları, Eritreya, Qabon, Qambiya, Qana, Qrenada, Keniya, 
Cənubi Koreya, Laos, Liberiya, Madaqaskar, Malavi, Maldiv adaları, 
Mali, Mavritaniya, Mərakeş, Myanma, Nauru, Nigeriya, papua Yeni 
Qvineya, Rusiya Federasiyası, Şri Lanka, Surinam, Svazilend, 
Tacikistan, Tanzaniya, Toqo, Tonqa, Tunis və Zambiya). Əlli doqquz [ 
2002-ci ildə doxsan bir] ölkə qanunda edamı saxlayır və öldürməyə 
davam edir (Əfqanıstan, Antiqua və Barbuda, Baham, Bəhreyn, 
Banqladeş, Barbados, Belorusiya, Beliz, Botsvana, Burundi, Çad, Çin, 

---