Azərbaycan diLİ VƏ tariXİ
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
və Pənahəli xanı aradan qaldırmaq məqsədilə Şuşa qalasına gəlib qalanın bir ağaclığında düşərgə qurdu". Fətəli xanla Pənah xanın müharibəsi 7-8 ay çəkdi. Lakin Fətəli xan qələbə qazana bilmədi. Məsələni mürəkkəbləşdirən bəzi erməni məliklərinin həmin xarici işğala qarşı mübarizədə satqın mövqeyi idi. Mirzə Camal yazır: "Gizlində Pənah xana ədavət bəsləyən Çiləbörd və Talış mahallarının məlikləri Fətəli xanın yanına getdilər. Onlar 6 ay qalanın yaxınlığında oturdular. Hər neçə gündən bir mərhum Pənah xanın qoşunu ilə Fətəli xan ordusu arasında vuruşma üz verir və hər dəfə mərhum Pənah xanın qoşunu Qızılbaş ordusuna qalib gəlirdi. Bu müddətdə bir iş görə bilməyən Fətəli xan vəziyyətin gündən- günə çətinləşdiyini və məğlubiyyətinin artdığını müşahidə edirdi" 1 . Göründüyü kimi, Fətəli xana qarşı ölüm-dirim mübarizəsində Vərəndə və Xaçın erməni məlikləri Pənah xana kömək etmiş, Çiləbörd və Talış məlikləri isə düşmən tərəfdən vuruşmuşlar. Xocalı kəndi ətrafında baş verən müharibədə erməni məliklərinin xain çıxması faktını Mirzə Yusif Qarabaği də təsdiq edir: "O zaman Çiləbörd və Talış məlikləri - Məlik Hətəm, Məlik Usub da Fətəli xanın yanına gəlib onun qoşunu ilə birləşdilər və onun yanında özləri üçün səngər tikdilər. İran qoşunları 6 ay burada qaldı. Amma bir nəticə əldə edilmədi. Nəhayət, məliklərin köməyi ilə... qətiyyətlə döyüşə hazır bir halda müharibə meydanına qədəm qoydular. Pənah xan da düşmən öldürməkdə, sədaqətlə... tərifə ehtiyacı olmayan bir dəstə qarabağlılarla qarşıya çıxdı, düşmənlə müharibə etməyə başladı. Hər iki tərəf bu döyüşdə öz igidlik və rəşadətini göstərdi... Fətəli xan gördü ki, bu müharibədən bir nəticə çıxmayacaq və məqsədinə nail olmayacaq, bu qədər çalışmaq və səy hədər getdi..." Mirzə Adıgözəl bəy yazır ki, Fətəli xanın Qarabağa yürüşünün əsas səbəbi Pənahəli xanın simasında əsas rəqibini görməsi idi: "Fətəli xan bilirdi ki, Pənah xandan başqa bir kimsə onun dövlət və şövkətini pozub dağıda bilməz. Buna görə onun ədavətini ürəyində gizli saxlayırdı. Zatının xəmirəsi ona (Pənah xana) qarşı bəslədiyi gizli ədavətin suyu ilə yoğrulmuşdu. O, mərhum xana qarşı hərb etmək məqsədi ilə 7 dəfə fitnə-fəsadı göylərə qaldırdı. Lakin hər dəfə məqsədinə çatmadan, külli tələfatla geri qayıtdı. Axırıncı dəfə ulduzlar qədər saysız qoşunla gəlib Ballıca çayı ilə Xacə Əlili çayı (hazırkı Xocalı çayı -7V.A) arasında olan geniş bir səhrada düşdü. Ümumi yol kənarında olan bu yerdə səngər düzəltdi. O səngərin asarı və barılarının divarı indi də durur. Xalq arasında "Fətəli xan səngəri" adı ilə məşhurdur. O, qış fəslini də burada keçirtdi. Bu zaman Çiləbörd və Talış məlikləri - Məlik Hətəm və Məlik Usub da gəlib Fətəli xanın qoşunları ilə birləşdilər. Onların yanında bir səngər düzəltdilər. Bu səngərin də asarı və nişanəsi indiyə qədər durur. Altı ay burada oturdular. Fətəli xan arzusuna çatmaq məqsədi ilə hər gün canından keçib meydana atıhrdı. Lakin peşmançılıq və zərərdən başqa bir şey əldə edə bilmirdi. 1 B ax: "Qarabağnamələr", bu nəşrin II kitabı, səh.249. 207 Axırda o, məliklərlə bərabər böyük bir qüvvə ilə hücuma keçdi. İgidlik meydanına şücaət qədəm qoydu. Pənah xan da müharibə meydanında üz ağardan və düşməni qırmaq üçün ürəkləri lalətək dağlı olan Qarabağ qoşunu ilə müdafiəyə girmişdi. Fətəli xan gördü ki, arzusunun gözəli varlıq aynasında görünmür. Ciddi-cəhdinin ağacı zərər və peşmançılıqdan başqa bir səmərə vermir. Tədbirlər gördü, vasitəçilər saldı, saziş və barışıq binası qoydu. Ədavət və düşmənçiliyi aradan qaldırmaq istədi. Pənah xan da: "bacardığı" zaman müqəssiri bağışla; çünki bu gözəl bir işdir. Sözünün məzmununca, onun xahişini qəbul etdi. Onlar Ağa körpüsündə görüşərək sülh etdilər. Barışıq əhd və peymanla möhkəmləndi. Fətəli xan mərhum Pənah xana dedi: Bundan sonra dövlətlərimiz arasında ayrılıq və məmləkətlərimiz arasında düşmənçilik olmayacaqdır. Bunun əksini düşünmək ağılagəlməz bir xəyaldır. İndi sizdən dostcasına xahiş və ricamız budur ki, əgər mümkün olsa uca xasiyyətli xanzadəni bir neçə günlüyə bizim çadırımıza qonaq göndərəsiniz. Bu bizə qarşı böyük qonaqpərvərlik və (bizdən ötrü də) son dərəcə başıucalıq olar: çünki İbrahim ağanın məhəbbəti ürəyimizi kabab edib, gözlərimizi yaşla doldurmuşdur. Bu vasitə ilə biz də onun ziyarətinə nail olanq, onu görüb ürəyimiz təsəlli tapar. Sonra onu böyük bir ehtiramla və calalla hüzuruna göndərərik". Mərhum Pənah xan da onun qəliz və yalan sözlərinə etibar etdi. Gözünün işığı olan igid oğlunu bilikli və natiq adamlarla Fətəli xanın ordusuna göndərdi. Bu xəbər Fətəli xana yetişincə, fərəh və şadlıq izhar etdi. Övlad və əqrəbasından, əmir və sərkərdələrindən bir neçə nəfərini İbrahim Xəlil ağanın istiqbalına göndərdi. (Xanzadə) sonsuz hörmət və hədsiz ehtiramla (Fətəli xanın ordugahına) yetişdi. Bir neçə gün qaldıqdan sonra o baxıb gördü ki, qayıtmağa izin ala bilmir; hər gün bir xana, hər gecə bir əmirə qonaq olub, onların süfrəsi başında vaxt keçirməkdən bir şey çıxmır. (Buna görə) Pənah xana yazdı: "Belə məlum olur ki, Fətəli xan məni də özü ilə bərabər aparmaq fikrindədir. Mənim qaladakı (Şuşadakı) kürən atımı təcili surətdə mənə göndərin... səba yelitək mənzil kəsən o atın köməyilə qaça bilim". At, Fətəli xanın ordusuna yetişincəyə qədər, Fətəli xan köçmək təbilinin sədasını mavi göylərə yetirdi 1 . "Qarabağnamə"lərdə həmin müharibənin nəticəsi eyni şəkildə, gedişi isə müxtəlif variantlarda qələmə almır. Fətəli xan Pənah xanın oğlu İbrahimxəlil ağanı əsir edib Urmiyaya aparmaqla ona böyük mənəvi əzab verdi. Pənahəli xan Fətəli xandan qisas alıb oğlunu xilas etmək fikrinə düşdü. Belə bir məqsədi həyata keçirmək üçün Pənahəli xan hakimiyyət uğrunda mübarizə aparan Kərim xan Zəndlə birləşdi. Pənah xanın Fətəli xan əleyhinə mübarizə məqsədilə Kərim xan Zənd ilə ittifaq yaratmasını Əhməd bəy Cavanşir belə təsvir edir: "O zaman İranda Fətəli 1 Bax: "Qarabağnamələr", bu nəşrin I kitabı, səh.53. 208 Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|