Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

61 

 

региона  связаны  с продуктивно-красноцветной толщей 

нижнего плиоцена. 

Мезозойские  и палеоген-миоценовые отложения  в 

области Южного Каспия погружены на большую глубину, 

со  значительно  приподнятыми  тектоническими  зонами 

связаны перспективы их нефтегазоносности. К этим зонам 

относится  Северо-Апшеронская  зона  поднятий.  Она 

является более приподнятой тектонической зоной Южного 

Каспия, которая состоит из двух антиклинальных линий. В 

их  пределах  выявлено  и  разведано  приблизительно  около 

двадцати 

структур. 

В 

данное 

время поисково-

разведочным бурением 

охвачено 

около 

десяти 

(Абшерон кюпеси, Гилавар, Хазри и др.) и выявлено почти 

столько  же  перспективных  нефтегазоносных  структур, 

среди 

них: Абшерон кюпеси, 

Западно-

Абшеронская, Новханы, 

Дан Улдузу, Хамдам, Ашрафи, 

Карабах. 

Кристаллический  фундамент  ЮКВ  разбит  на  блоки 

(покрытые  мощным  осадочным  слоем)  глубинными 

разломами, 

являющимися 

путями 

миграции 

для 

углеводородов,  то  целесообразно  обратить  свой  взор  на 

приразломные  структуры  как  осадочного  чехла,  так  и 

кристаллического 

фундамента 

в 

свете 

последних 

обнаружений 

углеводородов 

в 

кристаллическом 

фундаменте  втором  нетрадиционном  объекте  поиска. 

Мировой опыт показывает, что в различных регионах мира 

в  разных  геологических  условиях  в  фундаменте  могут 

содержаться  довольно  крупные  скопления  УВ,  которые 

установлены  на  древних  (Северная  и  Южная  Америка)  и 

молодых платформах (Западная Сибирь, Западная Европа), 

в  пределах мезозоид (шельф  Вьетнама),  в  межгорных 

впадинах 

молодых горно- 

складчатых областей 

(Венесуэла). 

Данные 

утверждения 

приводит 

к 

умозаключению,  что  фундамент  осадочных  бассейнов 

---

62 

 

регионально нефтегазоносен,  и  из  этого  следует,  что  он 

должен 

быть 

включен 

в 

сферу поисково-

разведочных работ на нефть и газ так же как и осадочный 

чехол. 

TEXNOGEN QRUNTLARIN 

YAXŞILAŞDIRILMASINDA POLIMER BITUMLU 

MATERIALLARIN TƏTBIQI 

Tələbə:                                                 Elmi rəhbər: 

Sultanova Səidə Altay qızı                  dos. E.İ.Mehdiyev                                                   

III kurs, qrup 111.5 

 

Süxurların  fiziki-mexaniki  formalaşmasına  və  onların 

yatım  şəraitinə  təsir  edən  geoloji  proseslərin  mühəndisi  – 

geoloji  tədqiqi  bütün  kapital  tikinti  sahələri  üçün  birinci 

dərəcəli  əhəmiyyət  kəsb  edən  məsələdir.  Bura  əsasən 

süxurlardan  mühəndisi  qurğular  üçün  təbii  bünövrə,  onların 

inşası üçün yerli material və həmin qurğunun yerləşəcəyi mühit 

kimi istifadə edən sahələr daxildir. Bütün bunlara baxmayaraq 

əksəriyyət  hallarda,  süxurların  fiziki-mexaniki  xassələri 

(yüksək  çatlılıq,  qeyri-qənaətbəxş  möhkəmlik,  suya  qarşı 

davamsızlıq, yumşaqlıq, tərkibində üzvi qarışıqların həddindən 

çox olması  və s.) bu və ya digər qurğu tikilərkən onlara qarşı 

irəli sürülən texniki tələblərə tam cavab vermir. Buna görə də, 

çox  tez-tez  tikinti  meydançalarında  süxurların  fiziki-mexaniki 

xassələrinin 

süni 

olaraq 

tələb 

olunan 

istiqamətdə 

dəyişdirilməsinə ehtiyac yaranır. 

Bu məsələinsan fəaliyyəti nəticəsində toplanan  texnogen 

qruntlar  üçün  daha  çox  aktualdır.  Məsələn,  tikinti  zamanı 

faydalı qazıntılar çıxarılarkən yerin üst səthindən yüz minlərlə 

müxtəlif qruntlar götürülür və ya çıxarılır. Bundan başqa, insan 

çox  miqdarda  yeni  qruntlar  –  məişət  və  sənaye  tullantıları 

yaradır  ki,  onlar  da  çox  az  öyrənilmişdir.  Qalınlıqları  1-10  m 

arası dəyişir. Bəzən çox da ola bilir.  

Yayılma  xarakterlərinə  görə  texnogen  çöküntülər  4 

---

63 

 

kateqoriyaya bölünürlər: 

-geniş ərazili (əsasəngətirmə); 

-xətti uzanmış (uzun xəndək, yol örtükləri, yarğan və s.); 

-yerli ocaqlar xarakterli (doldurulan karyer və bataqlıqlar, 

tikinti meydançaları və s.);  

Texnogen  qruntların  mənşəyinə  görə  təsnifatı  belədir:    

a) tökülmüş; b) gətirilmiş; c) süni su hovuzlarda çökdürülmüş; 

d) süni dəyişdirilmiş və meliorasiya yolu ilə yaradılmış. 

Tökülüb doldurulmuş (tikinti mənşəli) qruntlara daha tez-

tez  rast  gəlinir.  Yerli  qruntların  qarışığı  olan  belə  qruntlardan, 

yolların, ərazilərin planı tutularkən geniş istifadə edilir. Sənaye 

və məişət tullantıları ən arzu olunmaz tullantılardandır. 

Bu  növ  qruntlar  üzərində  tikilmiş  bina  və  qurğuların 

qeyri-bərabər deformasiyası və oturmaları deformasiyaların bir 

neçə səbəbi olduğunu göstərir: 

1)

 

Tərkib  və  xassələrinə  görə  fərqli  qruntların  bina  və 

qurğuların  bünövrəsində  yerləşməsi  (löslər  və 

gətirilmiş qruntlar və s.); 

2)

 

Tökülmüş qruntların qeyri-bərabər qalınlıqları; 

3)

 

Qeyri-həmcins  tərkibin  olması  və  60%-ə  qədər  üzvi 

maddələrin qruntun tərkibində iştirakı. 

Texnogen  mənşəli  gətirmə  qruntlar  kompleksinə  inşaat 

və  dağ  tipli  qruntlar  daxildir.  Xüsusi  olaraq  yaradılmış 

massivlərin  və  həmçinin  dambaların  qruntların  inşaat  tipinə 

daxildir. 

Gətirmə  qruntların  dağ  tipləri  açılmış  süxurların 

uçurumlara tullantısı zamanı əmələ gəlir. 

Gətirmə qruntlar 3 qrupa bölünürlər: 

1) planlı surətdə yerləşdirilmiş gətirmələr; 

2) istehsalat tullantıları və qrunt tökülmələri; 

3) sənaye və məişət tullantıları anbarları.  

Birinci  qrup  tərkibinin  və  yerləşməsinin  həmcinsliyi, 

yüksək sıxlıq, bərabər sıxılma göstəriciləri ilə fərqlənir. 

---