Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

71 

 

“QAZ-NEFT-MƏDƏN” BÖLMƏSİ 

 

KLASTER ÜSULLARI ISTIFADƏ ETMƏKLƏ 

İSTİSMAR PROSESİNDƏ OBYEKTLƏRİNİN 

QARŞILIQLI TƏSİRİNİ DİAQNOZLAŞDIRILMASI 

 

Tələbə:            

 

 

       Elmi rəhbər 

Əliyeva Leyla Həsən qızı                     dos. Ə.V.Məmmədov 

IV-cü kurs, 241.S-4 qrup 

 

Neft-mədən  təcrübəsində  kompressor  quyularının 

optimal  iş  rejimlərinin  müəyyən  edilməsinin  neftmədən 

təcrübəsində ümumi qəbul edilmiş üsulu, çıxarılan maye həcmi 

ilə,  vurulan  işçi  agentin  sərfi  arasında  asılılıq–  Q

m

=Q

m 

(V

i.a

.)  

əyrisində maye hasilatının, vurulan işçi agentin xüsusi sərfinin 

minmum qiymətinə müvafiq olan qiymətinin tapılmasıdır. Belə 

fərdi  tədqiqatlar  əhəmiyyətli  dərəcədə  enerji  məsrəfləri  ilə 

əlaqədardır.  Bu  zaman  seçilən  rejimlər,  quyuların  qarşılıqlı 

təsirin  olması  səbəbindən,  yalnız  kiçik    zaman  ərzində 

«optimal»  ola  bilər,  çünki,  hidrodinamik  əlaqələr  layda 

süzülmə  axınlarının  yenidən  bölüşdürməsinə  gətirit  çıxarır  və 

təyin olunmuş rejim, bir qayda olaraq pozulur». 

Uzun  illər  ərzində  akademik  A.X  Mirzəcanzadənin  

rəhbərliyi  altında  bütövlükdə  ayrıca  quyu  qrupları  üçün  vahid 

vurma  rejiminin  təyin  edilməsi  üzrə  nəzəri  və  təcrübi 

tədqiqatlar  aparılır  ki,  bu  da  enerji  məsrəflərin  azaldılmasına 

imkan verir. 

Hər  hansı  bir  quyuda  vurulan  işçi  agentin  miqdarının 

dəyişməsi, həm quyunun, həm də onunla qarşılıqlı təsirdə olan 

quyuların iş rejimlərinin dəyişməsinə səbəb olur. 

Texnoloji  rejimin  təyin  edilməsi  üçün  bütün  quyular 

fondundan qarşılıqlı təsirdə olan quyuları aşkar etmək lazımdır. 

Bu  zaman  qrup  quyular  üçün  verilən  rejim,  quyuların 

maksimum  mümkün  olan  neft  debitini  və  bütövlükdə  quyu 

---

72 

 

qrupu üçün işçi agent sərfinin azalmasını təmin etməlidir. 

 

НОВЫЕ МЕТОДЫ БУРЕНИЯ СКВАЖИН 

 

Студент:  

 

 

 

 Научный руководитель 

Джордж Тутунжи      

               доц. Е.Е.Шмончева 

IV курс гр. 230.4         

              

 

В  представленном  докладе  нами  произведена 

классификация 

способов 

бурения 

по 

различным 

признакам:  по  принципам  самого  процесса  бурения;  по 

виду привода долота; по ориентации забойной компоновки 

в  стволе  скважины;  по  виду  самого  забоя;  по  давлению  в 

скважине; по количеству стволов. 

Как  известно,  самым  распространенным  способом 

бурения является вращательный способ, с использованием 

ротора,  верхнего  или  забойного  двигателя  сплошным 

забоем. 

В  докладе  кратко  рассмотрены  такие  типы  бурения 

как  вибрационное,  дробовое,  термическое,  взрывное, 

гидроструйное,  плазменное,  ультразвуковое,  перфора-

торное,  реактивное и бурение задавливанием. 

Также  рассмотрено  строительство  скважины  одного 

проходного диаметра при бурении на обсадных трубах. 

 

HİDRATYARANMA PROSESİNİN VASİTƏSİ İLƏ 

MİNERALLAŞMIŞ SULARIN TƏMİZLƏNMƏSİ. 

Tələbə:                                                Elmi rəhbər 

Əliyev Ağabala Məhərrəm oğlu         ass.E.V.Qədəşova 

IV kurs 241.4S            

 

Hazırda  qaz  hidratları  haqqında  dünyanın  texniki 

ədəbiyyatında  xeyli  sayda  məqalələr  və  məlumat  xarakterli 

---

73 

 

yazılar 

dərc 

edilmişdir. 

Bu 

sahədə 

fundamental 

monoqrafiyaların  sayı  isə  azdır.  Qaz  sənayesinə  həsr  olunan 

keçmiş əsrin dərslik kitablarında hidratlar haqqında məlumatlar 

pərakəndə  halda  kiçik  bölmələrlə  verilmişdir.  Hazırda 

Azərbaycanın elmi-texniki ədəbiyyatında dilimizdə bütövlükdə 

qaz  hidratları  problemlərinə  həsr  edilmiş  tutarlı  bir  əsər  nəşr 

edilməmişdir. 

Faza  çevrilişləri  üzrə  qaz  və  suyun  birləşərək  sülb 

aqreqat  halına  keçməsi  hələ  XVIII  əsrdə  kimyaçılara  məlum 

olmuşdur. Hidratların dərindən tədqiq edilməsinə isə XX əsrin 

əvvəllərin-dən,  qaz  və  qaz-kondensat  yataqlarının  istismar 

edilməsi  ilə  başlanılmışdır.  Bu  sahədə  keçmiş  SSRİ-nin 

Ümumittifaq Elmi-Tədqiqat Qaz İnstitutunda, Moskva Neft və 

Kimya  İnstitutunda  və  Azərbaycanda  Ümumittifaq  Elmi-

Tədqiqat və Layihə Qaz İnsti-tutunda geniş miqyasda tədqiqat 

işləri aparılmışdır. 

Yer  kürəsində  1,5  milyard  km

3

-ə  qədər  suyun  təxminən 

97%-i  dənizlərin  və  okeanların  minerallaşmış  sularıdır.  Yer-

dəki 30,5 milyon km

3

 təmiz suyun da 97%-i qütblərdəki və uca 

dağlardakı  buzlaqlarında  toplanmışdır.  Həmin  suyun  3%-dən 

də az miqdarı (0,88∙10

6

  km

3

) çaylarda, təmiz sulu göllərdə və 

torpağın  tərkibində  olur.  Beləliklə,  Yer  kürəsinin  bütün  su 

ehtiyatlarının  cəmisi  0,06%-i  təmiz  su  payıdır  və  həmin  su 

miqdarı  Yer  səthi  üzrə  qeyri-bərabər  paylanmışdır.  Təmiz  iç-

məli sudan qıtlıq çəkən regionlarda iri süni su saxlanma gölləri, 

su  təmizləyici  sistemləri  yaradılır,  artezian  quyuları  qazılır, 

irriqasiya şəbəkələri yaradılır.  

Müasir  sutəmizləmə  qurğularının  məhsuldarlığı  gündə 

yüz  minlərlə  kubmetrə  çatır.  Əksər  hallarda  sutəmizləmə 

qurğuları  gəmilərdə  istifadə  edilir  və  təmizləmə  üçün 

minerallaşmış  dəniz  və  okean  suları  götürülür.  Hazırda 

sutəmizləmə  sahəsində  hidratyaranma  prosesindən  istifadə 

edilməsi  ən  mütərəqqi  üsullardan  birisi  sayılır.  Bu  qurğuların 

ümumi 

iş 

prinsipi 

"duzlu 

su-qaz" 

sistemində 

---