Azərbaycan döVLƏt neft və SƏnaye universiteti

191 

 

SƏPƏLƏYİCİ EKSTRAKTORUN ÖLÇÜLƏRİNİN 

RİYAZİ  MODELLƏŞDİRMƏ TƏNLİKLƏRİNİN 

KÖMƏYİ İLƏ TƏYİNİ 

 

Tələbə:   

 

                 

Rəhbər 

Həsənov Ceyhun Əliəddin 

 

prof.Ə.A.Həsənov 

III kurs, qrup 349 S 

 

Dünya miqyasında içməli suya olan tələbat çox böyükdür 

və ilbəil artmaqda davam edir.  

İstər  kənd  təsərrüfatı,  istərsədə  sənaye  sahələrinin  təmiz  suya 

durmadan  artan  ehtiyacını  ödəmək  məqsədi  ilə  hal-hazırda 

tədqiqatçıların 

  diqqəti  çirklənmiş  su  mənbələrinin 

təmizlənərək prosesə təkrar qaytarılmasını təmin edən müxtəlif 

üsul  və  texnologiyaların  yaradılması  probleminin  həllinə  yö-

nəldilmişdir. 

Tullantı 

sularının  çirkləndiricilərdən  təmizlənməsi 

müxtəlif  proses  və  texnologiyaları  özündə  cəmləşdirən 

mürəkkəb istehsal sahəsidir. 

İşin  məqsədi  üzvi  həlledicilərlə  çirklənmiş  tullantı 

sularının  təmizlənərək  yenidən  prosesə  qaytarılmasından 

ibarətdir. Bu proses səpələyici tipli ektraktorda həyata keçirilir. 

İşin  elmi  yeniliyi  təmizləmə  prosesinin  ilk  dəfə  olaraq 

səpələyici 

ektraktorda 

izopropil 

efirinin 

iştirakı  ilə 

aparılmasından  ibarət  olub,  prosesin  mexanizmi  verilmiş, 

molekulyar  diffuziya,  kütləvermə  və  kütləötürmə  əmsalları  tə-

yin  edilmiş,  kinetik  qanunauyğunluqlaröyrənilmiş,  təklif  olu-

nan  riyazi  özək  modeli  əsasında  aparatın  riyazi  modeli 

verilmişdir.  Riyazi  model  əsasında  ekstraktorun  ölçüləri  və 

nəzəri  pillələrinin  sayı  təyin  edilmiş,  həm  izopropil  efirinin, 

həm də üzvi həlledicilərin regenerasiyasına və onların texnoloji 

tsiklə təkrar qaytarılmasına imkan verən tullantısız texnologiya 

yaradılmışdır. 

 

---

192 

 

XLOR TURŞUSU İLƏ İŞLƏNMİŞ MOTOR 

YAĞLARININ TƏMİZLƏNMƏSİ                                    

     Tələbə:                                                 Rəhbər: 

     Hüseynova Aytac Ilham                    dos.Hüseynova E.Ə.   

     III kurs,329.5   

 

Sürtkü yağlarına - motor yağları, avtomatik transmissiya 

mayeləri,  aviasiya  yağları  və  başqa  maşın  sürtkü  yağı  növləri 

daxildir. Xüsusi qatqıların köməyi ilə yağlar maşın hissələrinin 

davamlılığını və paslanmaya qarşı müqavimətini artırır.  

Istismardan  sonra  olan  işlənmiş  motor  yağlarinin 

tullantıların  sənayedə  istifadəsi  və  ya  regenerasiyası  onların 

mexaniki  qarışıqlardan  ayrılması  ilə  əlaqədardir.  Baxmıyaraq 

ki,    yağların  təmizlənməsi  üçün  bir  neçə  üsul  uğurla  həyata 

keçirilir.  

 

 

Cədvəl  

 Təzə və işlənmiş motor yağlarının fiziki- kimyəvi 

göstəriciləri 

*istismar müddəti 5000 km olmuşdur 

 

Göstəricilər 

Təyinetmə 

standartı 

İstismara 

qədər 

İstismardan 

Sonra* 

Sıxlıq ( 20°C ) kq/m

3

 

ГОСТ 

3900-85 

870 

885 

Özlülük indeksi 

ГОСТ 

25371-97 

151 

128 

Açıq butada alışma 

temperaturu, °C 

ГОСТ 

4333-2014 

225 

198 

20°C-də pH 

ГОСТ 

11362-96 

7,83 

7,85 

Şüasındırma 

göstəricisi,n

D 

- 

1,467 

1,486 

---

193 

 

Bu üsullardan (turşu, qələvi, adsorbsiya və.s) məlumdur.  

Təcrübədə  çox  vaxt  daha  yüksək  effektli  təmizlik  əldə  etmək 

üçün müxtəlif kombinasiyalı üsullardan istifadə olunur.  

Təqdim  olunmuş  nəticələr  işlənmiş  motor  yağlarının 

xlorid  turşusunun  10-30%  kütlə  qatılıqlı  suda  məhlulu  ilə, 

turşunun  xammala  həcm  0,6÷1,8:10  nisbətində  olmaqla 

işlənməsi  ilə  və  sonra  qələvi  ilə  neytirallaşma  aparılırması  ilə 

işlənmiş  motor  yağlarının  regenerasiyasına  aiddir.  İşlənmiş 

motor  yağlarının  xlor  turşu  ilə  regenerasiya  olunmasına  dair 

ədəbiyyat məlumatlarına rast gəlinməmişdir.         

Təqdim  olunan  işdə  qoyulan  məsələni  həll  etmək  üçün 

xlor  turşusundan  (ГОСТ  6552-80),  xammal  kimi  isə  işlənmiş 

motor  yağından  istifadə  edilmişdir  (cədvəl  1).  Yağın  rənginin 

açılması  dərəcəsi  fotokolometrik  analiz  (ГОСТ  24943-81) 

üsulu ilə təyin edilmişdir. 

Alınan  nəticələr  (cədvəl)  istifadə  olunan  güclü 

oksidləşdirici xassəyə malik xlor turşusu  ilə  bağlıdır, hansı  ki, 

asan  qarşılıqlı  təsirdə  olması  və  motor  yağlarının  aşkarlarının 

tərkibinə  daxil  olan  komponentlər-qələvi  və  qələvi  torpaq 

metalları, fenol sulfid saxlayan qruplar müşahidə effektinə nail 

olunur.    Kimyəvi  rabitənin  qırılması  əlavələrin  (prisodka) 

dağılmasına  və  funksional  xassələrinin  itirilməsinə  gətirir  ki, 

bu da yağı çirkləndiricilərin asan çökməsini təmin edir.

 

  

NEFT VƏ NEFT MƏHSULLARI İLƏ ÇİRKLƏNMİŞ 

SULARIN BİOLOJİ TƏMİZLƏNMƏ 

STANSİYALARININ ƏTRAF MÜHİT OBYEKTLƏRİNƏ 

TƏSİRİNİN ÖYRƏNİLMƏSİ 

 

Magistr:  

 

                 Elmi rəhbər: 

Hüseynova Nilufər Saleh              dos. Məmmədova F.M 

II kurs, qrup TMA 16/17 

 

 

 

 

 

  Su  təchizatı  və  tullantı  suların  təmizləyici  qurğuları, 

---