281
Riyaziyyat bölməsinin sədri vəzifəsində çalışmışdır. Həmin
illərdə Elektrotexnika sahəsində ilk dərsliklər və rusca-türkcə
elektrotexniki terminlər lüğətini hazirlayır 1936-1938 - ci
illərdə Azərbaycan Sənaye İnstitutunun Energetika Fakültəsin
yaradıcısı və ilk dekanı olmuşdur 1939 - cı illərdə Sibirə
Krasnoyarsk şəhərinə sürgün olunur sürgündə də yorulmaz
alim, müdrik filosof kimi çalışır və həmin düşərgənin texniki
şöbəsində rəis müavini işləyirdi.
PAYLAYICI ELEKTRİK ŞƏBƏKƏLƏRİNDƏ KEÇİD
PROSESLƏRİNİN ANALİZİ.
Magistr:
Elmi rəhbər:
Şahmuradov Bəşir Vidadi oğlu dos. N.A.Mufidzadə
II kurs, qrup A5116
Elektrik enerjisi sənaye əhəmiyyətli və irimiqyaslı
enerji növü olub, geniş ərazini əhatə edir və idarə olunması
mürəkkəbdir. Sistemin əsas vəzifəsinin işlədiciləri daima,
kəsintisiz, keyfiyyətli və etibarlı enerji ilə təmin etmək
olduğunu nəzərə alsaq, bu vəzifənin qarşısında ona dayanıqlı
olacaq və tələblərə cavab verəcək sistem yaratmaq lazım gəlir.
Bu sistemin qurulması üçün bir çox optimallaşdırılmalar
aparmaq, texniki məsələləri analiz edib problemlərin həllini
tapmaq, iş prosesini dahada təhlükəsizləşdirmək və
asanlaşdırmaq lazımdır.
Keçid prosesləri sistem və onun avadanlıqları üçün çox
vacib əhəmiyyət kəsb edən və araşdırılması lazım gələn
proseslərdən biridir. Elektrik sisteminin gərginlik (U), cərəyan
(İ), aktiv güc (P), reaktiv güc (Q), tezlik (f) kimi dəyişən rejim
parametrləri və aktiv müqavimət (R), induktiv müqavimət (X),
aktiv keçirilicilik (g), iduktiv keçiricilik (b) kimi sabit struktur
parametrləri ilə xarakterizə olunur.
282
Maqnit selləri və induktivlik kimi sistemin inersiyalı
parametrləri dəyişərkən sistemin saniyənin kiçik bir hissəsi
qədər vaxtda ES-nin keçdiyi rejimə keçid rejimləri, bu rejimdə
baş verən proseslərə isə keçid prosesləri deyilir. Fiziki
mahiyyətinə görə keçid prosesləri iki növə: elektromaqnit və
elektromexaniki keçid proseslərinə ayrılır.
Qısaqapanmalar bu proseslərin yaranmasına səbəb
olacaq ən vacib nümunələrdəndir. Sistemdə qəflətən fazların
birinin və ya bir neçəsinin, bir-biri ilə və ya yerlə qapanmasına
qısaqapanmalar deyilir. Qısaqapanma anında müqavimət sıfıra
enir. Və cərəyan şiddətlə artıq. Nəricədə avadanlıq və ya
elektrik veriliş xətti zədələnərək sıradan çıxır.
Qısaqapanma hesabatı aşağıdakı məsələlərin həllində
əsas götürülən hesabatlardandır:
Elektrik sisteminin birləşmə sxeminin seçilməsi
EVX-nin en kəsiyi və avadanlıqların seçilməsi
Rele mühafizəsi və avtomatika qurğularının seçilməsi
Sistemdə neytralların sayı və yerlərinin təyin olunması
və.s.
Qısaqapanma cərəyanlarının hesabatı üçün bir çox
sadələşdirici amillər qəbul edilir. Bundan əlavə, sistemi təşkil
edən elementlərdə fazalar arası və fazalarla yer arası tutumlar,
aktiv müqavimətlər nəzərə alınmır. Bu faktorların isə
qısaqapanma cərəyanına nə dərəcədə təsir göstərdiyi barədə
məlumat yoxdur. Bu göstəricilər çox az təsir göstərsə belə,
onların birgə təsiri kifayət qədər böyük ola bilər.
Təqdim olunan bu işdə, paylayıcı elektrik şəbəkələrində
baş verə bilən müxtəlif növ qısaqapanmaların sistemin
sxemində, onun gücündən, elementlərinin parametrlərindən,
neytralın rejimindən asılılıqlarına həm bir yerdə, həm ayrılıqda
baxılır. Məsələ kifayət qədər böyük həcmli olduğundan, onun
baxılması kompyuter texnikasının köməyi ilə yerinə yetirilir.
Bunun üçün “OrCAD 17” proqramından istifadə olunur.
Bu işdə gözlənilən nəticə qısaqapanma cərəyanlarının
283
qiymətləndirilməsi və bunun nəticəsi olaraq qısaqapanma
cərəyanının hesabatında müəyyən modernləşdirici təklif irəli
sürməkdir.
POLADƏRİDƏN ELEKTRİK QÖVS SOBALARINI
QİDALANDIRAN 10-35KV ŞƏBƏKƏLƏRDƏ KEÇİD
PROSESLƏRİ
Magistr:
Elmi rəhbər:
Səyidov Nurlan Heybət oğlu dos. İ.N.Rəhimli
II kurs, qrup A5216
Məlum olduğu kimi elektrik təchizat sistemi müxtəlif
elementlərdən ibarətdir ki, məhz bu elementlər də müxtəlif
parametrlərlə ifadə olunur. Şəbəkədə müxtəlif səbəblərdən
aralıq rejim olan keçid rejimi yarana bilər. Keçid rejimlərində
yaranan bu prosesləri isə keçid prosesləri adlandırırlar. Keçid
proseslərinin fiziki analizini aparsaq, bu prosesləri 2 yerə ayıra
bilərik.
•
Elektromaqnit keçid prosesləri.
•
Elektromexaniki keçid prosesləri.
Elektrik qövs sobasının işini analiz edərkən aydın olur
ki, sobanın elektrik təchizatını təşkil edən müxtəlif açar və soba
transformatorları olduqca ağır iş rejimdə fəaliyyət göstərir.
Başqa sözlə sobada iş zamanı yaranan böyük cərəyanlar keçid
proseslərinə səbəb olur ki, bu da kommutasiya aparatları üçün
olduqca təhlükəlidir. Buna görə də qövs sobası layihə edilərkən
KOMMUTASİYA APARATLARI sobanın iş rejiminə uyğun
bütün xarakteristikalar nəzərə alınmaqla seçilməlidir. Elektrik
qövs sobası üçün açarın seçilməsi zamanı aşağıdakılar nəzərə
alınmalıdır
•
Elektrik qövs sobasının gərginlik və gücü.
•
Sobanın iş rejimi və rejimə uyğun xarakteristikaları.
•
Açarın malik olduğu əsas parametrlər.
Dostları ilə paylaş: |