Azərbaycan döVLƏT ĠQTĠsad unġversġtetġ «magġstr hazirliği məRKƏZĠ» Əlyazması hüququnda
Yüklə 0,93 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Fiziki ġəxslərə xidmətlər
- Korporativ müĢtərilər
79
aşkardır: inhisarçı təklifin bütün həcmini özü buraxır və deməli, bu həcmə özü nəzarət edir. Müasir şəraitdə qərb ölkələrində olduğu kimi Rusiyanın bank bazarları da diferensiasiya edilmiş oliqopoliya modelinə daha çox meyl edirlər. Əlamətdar haldır ki, əcnəbi mütəxəssislərin fikrincə, bu cür bazar strukturu sağlam rəqabət baxımından ən yaxşı strukturdur. 80
3.3. Azərbaycanın bank xidmətləri bazarının müasir vəziyyəti və inkiĢaf istiqamətləri
Azərbaycan Respublikasının bank sistemi Milli Bankdan və Respublikanın kredit təşkilatlarından ibarətdir. Bank sisteminin ən mühüm tərkib hissəsi isə, Azərbaycan Respublikası Milli Bankıdır. Milli Bank respublikanın mərkəzi bankı statusundadır. O, mərkəzi bankın vəzifələrini yerinə yetirir. Azərbaycan Respublikası Milli Bankı bütövlükdə dövlət mülkiyyətindədir. O, hüquqi şəxsdir, möhürü var. Milli Bank fəaliyyətində mənfəət güdmür, bütün vergidən azaddır. Lakin xərcləri öz gəlirləri hesabına ödəyir. Milli Bank beynəlxalq maliyyə və kxedit təşkilatlarında Azərbaycan Respublikasının mənafeyini təmsil edir. Ümumiyyətlə götürsək, Milli Bankın Azərbaycan iqtisadiyyatının inkişafmda çox böyük rolu vardır. Belə ki, Milli Bank iqtisadiyyatın inkişafının əsasını təşkil edən milli valyutanın sabitliyini təmin edir və onun alıcılıq qabiliyyətini tənzimləyir. Milli Bank normal pul-kredit siyasəti həyata keçirməklə istehsalın inkişafına təkan verə, infılasiyanın səviyyəsini aşağı sala, işsizliyi nisbətən aradan qaldıra bilər. Bundan başqa Milli Bank respublikada pul dövriyyəsini tənzimləyir, dövriyyədəki pulların banklara cəlb edilməsini təşkil edir. Milli Bank, o cümlədən Azərbaycan Respublikası ərazisində nəğd pul emissiyasını həyata keçirən yeganə kredit təşkilatıdır. MilIİ Bank kommersiya banklarının işinə nəzarət edir, onların fəaliyyətini tənzimləyir. Bazar iqtisadiyyatı şəraitində yaşayan ölkələrdə olduğu kimi Azərbaycanda da kommersiya bankları ikipilləli bank sisteminin ikinci pilləsini təşkil edir.
81
Azərbaycanda bank qanunvericiliyi ölkədə xarici kapitalın iştirakı ilə olan bankların inkişafına xüsusi şərait yaratmışdır. Buna görə də, Azərbaycan respubli- kasının bank sistemində xarici kapitalın iştirakı ilə olan banklar artmaqdadır. Kommersiya bankları bir sıra əməliyyatlar aparırlar ki, bunlardan ən əsası da əhalinin pul vəsaitlərinin banklara cəlb edilməsi və yerləşdirilməsidir. Banklar pul vəsaitlərinə olan ehtiyacın 90%-nə qədərini cəlb olunmuş vəsaitlər hesabına ödəyir. Bir çox ölkələrdə sərbəst vəsaitlərin 90-95-i əmanətlər formasında banklara cəlb olunur. Əmanətlərin həcmi ümumi məhsulun 20-30%-ə qədərİni təşkil edir. Lakin Azərbaycan şəraitində əmanət işi olduqca zəif qurulmuşdur. Əmanətlərin cəlb olunmamasının bir sıra mühüm səbəbləri vardır. Banklar vəsaitləri onlara haqq ödəməklə səfərbərliyə alırlar. Əgər bu vəsaitlər istifadəsiz qalarsa, bank tezliklə iflasa uğrayır və heç topladığı vəsaitlərin də haqqını ödəyə bilməz. Məhz buna görə, də banklar aldığı pulları gərək satsın. Buna görə də, Azərbaycan Respublikasında bankların işində kredit xidmətləri əsas yer tutur. Banklar əsasən kredit vermək və kassa-hesablaşma xidmətləri göstərilməsi ilə məşğuldur. Onlar pul alveri ilə məşğuldur. Banklar öz vəsaitlərini həm müştərilərə, həm də digər banklara satırlar. Hal-hazırda Azərbaycan Respublikasında kommersiya bankları çoxsaylı bank xidməti həyata keçirirlər. Bank bazannda 44 bank fəaliyyət göstərir.Bunlardan Beynalxalq Bank, Kapital Bank, Ata Bank, Bank Respublika, Bank of Baku, Bank of Azeribaijan, Bank Standard, Muğan Bank Texnika Bank, Və s bankları misal göstərmək olar. Kommersiya bankları aşağıdakı bank xidmətləri göstərirlər.
•
Hesablaşma-kassa xidməti •
Valyuta-mübadilə əməliyyatları •
Kreditlər •
Əmanətlər 82
•
Plastik kartlar •
Təcili Pul Köçürmələri •
Azercell və Bakccll abunəçiləri üçün •
American Express çekləri Korporativ müĢtərilər •
Hesablaşma-kassa xidməti •
Valyuta-mübadilə əməliyyatları •
İnkasassiya •
Kreditlər •
Depozitlər •
Məvacib plastik kartları •
Sənədli əməliyyatlar •
Bank- Müştəri •
İnternet bankinq •
Hesablaşma-kassa xidməti Dünya miqyasında isə kredit xidmətlərinin 200-ə yaxın bank xidmətləri gös- tərirlər. Azərbaycanda da bank sisteminin xidmət səviyyəsindən dünya bank sis- teminin xidmət səviyyəsinə çatdırılması vacibdir. Bunun üçün bank sferasında olan böhran aradan qaldırılmalı, onun işi sağlamlaşdırılmalı və təkmilləşdirilməlidir. Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar Azərbaycanda yaranmış bank böhranı və onun səbəbləri. Bank bazannı yaxın bir neçə il ərzindəki fəaliyyətini hətta üzdən təhlil etdikdə belə, çox ziddiyyətli görünür. Ümumiyyətlə, bu. dövrdə respublikanın bank sistemində yaranmış problem- ləri ayrılıqda yox, mövcud sosial-iqtisadi vəziyyəti, yəni istehsalın həcminin azalması, infılyasiyanın dərinləşməsi, milli valyutanın məzənnəsinin aşağı düşməsi, tədiyyə balansının Bank kəsrinin artması, investisiya böhranı, respublikalar arasında formalaşmış iqtisadi əlaqələrin pozulması, ənənəvi əmtəə bazarlarının itirilnıəsi və s . məsələləri nəzərə almaqla səciyyələndirmək lazımdır. Yüklə 0,93 Mb. Dostları ilə paylaş:
|