Azərbaycan elmlər akademiyasi miLLİ MÜnasiBƏTLƏR İnstitutu
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
98 başlayaraq Kiprdən, Misirdən, İrandan, ABŞ-dan, Türkiyədən, Uruqvaydan, Argentinadan ermənilər Ermənistana axışdılar. 1962-1965-illərdə Ermənistana 7 min erməni gəlmişdi. Onlar əsasən sənaye şəhərlərində və Hoktemberyan, Eçmiədzin, Artaşat və Vedi rayonlarında yerləşdirilmişdilər. Ümumiyyətlə, 1962-1973-cü illərdə xaricdən Ermənistana 26 min erməni gəlmişdi. 2 1946-1948-ci illərdə olduğu kimi, 60-cı illərdə də xaricdən ermənilərin Ermənistana gətirilməsi oradan azərbaycanlıların kütləvi surətdə deportasiya edilməsi ilə nəticələnmiş, on minlərlə azərbaycanlı əhalinin Azərbaycana və başqa yerlərə köçməsinə səbəb olmuşdu. 1968-ci ildə erməni tarixçiləri saxtakarlıqla Erebuni (guya qədim İrəvan) şəhərinin guya 2750 il öncə salındığını sübuta yetirməyə cəhd göstərdilər, təntənəli yubileylər keçirdilər. Ermənilər əski erməni əlifbası ilə şəhərin salınma tarixini yazmış və onu şüşə qabın içərisində torpağa basdırmışdılar. Lakin həmin şüşə qabın II Yekaterina zamanında Rusiyada istehsal olunduğu sübut edildikdən sonra ifşa olundular. Erməni tarixçilərinin İrəvan şəhərinin əski türk şəhəri olması faktını danmaq cəhdləri bir daha puça çıxdı. Təəssüf ki, həmin vaxt Azərbaycan alimləri susmağı üstün tutdular. 1979-cu ildə keçirilən Ümumittifaq siyahıyaalınmasının nəticələrinə görə Ermənistanda azərbaycanlılar 160841 nəfər, yaxud Ermənistan əhalisinin (3037259 nəfər) 5,3 faizini təşkil edirdilər. 1926-cı ildə Ermənistanda türklər 84,6 min nəfər olmuşdular. Həmin dövrlə müqayisədə azərbaycanlılar cəmisi 89 faiz, yaxud 1,9 dəfə artmışdı. Müqayisə olunan müddətdə ermənilər 743,6 min nəfərdən 2725000 nəfərə çatmışdı. Onların artımı 280 faiz, yaxud 3,7 dəfə olmuşdur. Eyni müddət ərzində kürdlər 15,3 min nəfərdən 50822 nəfərə çatmış, 301 faiz, yaxud 3,3 dəfə artmışdı. Bu rəqəmlər azərbaycanlıların Ermənistanda nə dərəcədə diskriminasiya və repressiyaya məruz qaldıqlarına əyani nümunədir. Təəccüblü orasıdır ki, 1972-ci ildə Ermənistan respublikası "Xalqlar dostluğu" ordeni ilə təltif edilmişdi. 1965-ci ildə Ermənistan rəhbərləri Göyçə (Sevan) gölünün suyunun azalmasını bəhanə edərək Arpa çayının kanal vasitəsi ilə Göyçə gölünə axıdılması üçün SSRİ hökumətinin qərarını ala bildilər. Uzunluğu 48,5 km olan bu tunel-kanalın çəkilməsi ilə Arpa çayından suvarılan Naxçıvan MSSR-in torpaqları suya həsrət qaldı. Təəssüf ki, Azərbaycanın o zamankı rəhbərləri ermənilərin bu hərəkətinə qarşı çıxmağa özlərində cəsarət tapmadılar. 2 История aрмянского народа, Ирəван, 1980, səh. 417-418 99 1960-1970-ci illərdə Ağstafa-İcevan, İcevan-Razdan, Sevan-Şorca, Şorca-Zod (qızıl mədəninə) çəkilən elektrikləşdirilimiş dəmiryol xətləri Ermənistanın iqtisadiyyatının dirçəlməsinə xeyli təkan verdi. Çünki Ermənistanın nəhəng kimya sənayesi müəssisələri və toxuculuq kombinatları bütövlükdə Azərbaycandan gətirilən xammal əsasında işləyirdi. Zod qızıl mədənindən çıxarılan qızılın yuyulması zamanı əmələ gələn zəhərli maddələr Araz çayına axıdılır. Gorus və Sisyanın sənaye müəssisələrinin tullantıları Həkəri çayı vasitəsilə, Qacaran və Qafanın mis- molibden emalı kombinatlarının zəhərli tullantıları Oxçu çayı vasitəsilə Araz çayına, Allahverdi-Şamlıq mədənlərinin tullantıları isə Debet çayı vasitəsilə Kür çayına axıdılır, Azərbaycan təbiətinə, canlı aləminə, ekologiyasına öldürücü zərbələr vurur. Ermənistanın iqtisadiyyatı bütövlükdə Azərbaycandan qidalanmasına baxmayaraq, erməni ziyalıları, mədəniyyət və incəsənət xadimləri mütəmadi olaraq antitürk, antiazərbaycan təbliğatını gücləndirir, erməni və Azərbaycan xalqları arasında ədavət toxumu cücərdirdilər. İrəvanda 1915-ci il "soyqırımı"na məruz qalanların xatirəsinə abidənin qoyulması, Hoktemberyan rayonunda Sərdarabad döyüşçülərinin xatirəsinə memorial kompleksinin açılması, uşaqdan böyüyə kimi hamının bu abidələri ziyarət etməsi, "erməni qırğınları"na həsr edilmiş kinofilmlərin nümayiş etdirilməsi erməni xalqında Azərbaycan xalqına qarşı düşmənçilik hisslərinin alovlanmasına səbəb olurdu. Xüsusən, erməni yazıçılarından S.Zoryanın, G.Eminin, S.Xanzadyanın, S.Ayvazyanın tarixi səpkidə yazılan roman və povestləri, publisistik əsərləri erməni xalqında türk dünyasına, müsəlman dünyasına qarşı düşmənçilik hissləri təlqin edirdi. İrəvan televiziyası və radiosu Qarabağın və Naxçıvanın erməni torpaqları olması haqqında günaşırı verilişlər təşkil edir, bir növ erməni gənclərini Azərbaycana qarşı hücuma hazırlayırdı. 1965-ci ildən etibarən hər il aprelin 24-ü rəsmi olaraq "genosid" günü kimi qeyd edilir. Həmin günlər Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılar üçün qorxulu gün hesab edilirdi. Şəhərin küçə bazarlarında ələ keçən azərbaycanlıları döyür, təhqir edirdilər. 1983-cü il aprelin 24-də ermənilər "genosid" gününü bəhanə edərək Masis (Zəngibasar) rayonunun mərkəzində (Uluxanlıda) azərbaycanlılar yaşayan evlərə basqınlar etmiş, qəsəbədəki qəbiristanlıqda qəbir daşlarını qırıb dağıtmışdılar. Müdafiəsiz əhali Türkiyə sərhədinə sığınmağa məcbur olmuşdu. Yalnız hərbiçilər işə qarışdıqdan sonra azğınlıqlara son 100 qoyulmuşdu. 1 Bu cür hadisələr Ermənistanda türklərin yaşadıqları 22 rayonda müxtəlif vaxtlarda, müxtəlif cür baş verirdi. Son yetmiş ildə Ermənistanda yaşayan azərbaycanlılara qarşı açıq elan edilməmiş "səlib yürüşü"nün proqramı respublikanın ən yüksək dairələrində hazırlanır, gizli qərarlar və xüsusi göstərişlər vasitəsilə həyata keçirilirdi. 80-ci illərin ortalarında Ermənistanda yaşayan azərbaycanlıların problemlərini həll etmək üçün məsələnin kəskin şəkildə Ermənistan rəhbərləri qarşısında qoyulması vaxtı çatmışdı. Bu məsələni Azərbaycan rəhbərləri qaldırmalı idilər. Haqq, ədalət də bunu tələb edirdi. Lakin Azərbaycan rəhbərləri hər gün Ermənistandan onların ünvanına göndərilən imdad dolu şikayət məktublarına etinasız yanaşır, Ermənistanın "daxili işlərinə qarışmamağını" üstün tuturdular. Həmin dövrdə Ermənistanda iki yüz mindən artıq azərbaycanlı yaşadığı halda, Ermənistan KP MK aparatında onları bir nəfər inspektor təmsil edirdi. Ermənistan SSR Nazirlər Sovetinin və Ali Sovetinin aparatlarında bir nəfər də olsun məsul şəxs işləmirdi. Ali Sovet sədrinin ictimai əsaslarla müavinindən başqa ("Sovet Ermənistanı" qəzetinin redaktoru ənənəvi olaraq ictimai əsaslarla müavin seçilirdi). Komsomolun Mərkəzi Komitəsində isə 1981-ci ildən etibarən bir nəfər təlimatçı işləyirdi. Əhalinin əksəriyyətini türklər təşkil edən rayonlarda (Krasnoselo, Vardenis (Basarkeçər), Masis (Zəngibasar), Amasiya (Ağbaba)) əsas nomenklatur vəzifələrdə ermənilər işləyirdilər. Amasiya rayonu əhalisinin 86 faizini azərbaycanlılar təşkil etdiyi halda, nomenklatur vəzifələrinin 90 faizini ermənilər tutmuşdular. Əvvəllər Ermənistanın rayonlarında rayon partiya komitəsinin birinci katibi vəzifəsində işləmiş azərbaycanlıların heç birinə Ermənistanda təqaüdə çıxmaq müyəssər olmamışdı. Onlar təqiblərə və terrora məruz qaldıqlarından ya respublikanı tərk edərək Azərbaycana köçməyə məcbur olmuş, ya da müəmmalı şəkildə həyatla vidalaşmışdılar. Əvvəllər Amasiya rayon partiya komitəsinin birinci katibi, sonralar isə "Sovet Ermənistanı" qəzetinin redaktoru və Ali Sovetin ictimai əsaslarla müavini Məhərrəm Bayramovun taleyi 1981-ci ildə məhz belə olmuş, sui- qəsd nəticəsində həyatdan vaxtsız getmişdi. Ermənistanda azəri türklərinə qarşı aparılan milli ayrıseçkilik siyasətinə, onların müxtəlif bəhanələrlə sıxışdırılmasına nəhayət ki, Sov.İKP MK reaksiya verməyə məcbur olmuşdu. 1 Xəlilov İ., «Zəngibasar necə dağıldı» məqaləsi, «Vətən səsi» qəzeti, № 39, 10 oktyabr 1991-ci il. Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|