Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
25
formulu “Mərama müvafiq olursa” qeyri ilə qəbul etmişdi. Yəni demək istəmişdi ki, “Bəli, bir millət dövlətdən ayrılmaya belə haqlıdır. Yalnız bir şərtlə ki, bu ayrılmaq mərama müvafiq olsun”. Mərama müvafiq olan ayrılmanın təqlidi isə bolşevik firqəsinə aiddir. Sonralar “bu təqdir”in miqyası da təyin olundu. “Təyini- müqəddarat” haqqı bir millətin ümumi heyətinə deyil, ancaq o millətin “proletariat” sinifinə məxsus olundu. Fərz edək ki, Demokratik Gürcüstan Cümhuriyyəti ilə müqavilə bağladıqdan və istiqlalını rəsmi surətdə təsdiq etdikdən sonra ordu sövq edərək bu məmləkəti istila çəkməsi altında əzməkdən çəkinilmədi. Eləcə də Azərbaycan Cümhuriyyəti də o surətlə işğal edilmişdir. Bu işğal və istilasını Sovet hökuməti süni surətdə uydurduğu Gürcüstan və Azərbaycan “fəhlə üsyanları” ilə pərdələyər. Gürcüstan və ya Azərbaycan fəhlələri guya “sovet Rusiyası ilə ilhaq qərarını verdiklərindən” təbii ki, Moskva bolşevikləri elan etdikləri “milliyyət” prinsipini pozmadan bu məmləkətlərə gəlmişlərdir. Çünki millət müqəddəratını təyinə səlahiyyətdar olan zümrə onlarsa ancat fəhlədir. Mövzu predmeti “fəhlə üsyanı”nın uydurma olub, ələladə “bir hərbi hiylə”dən başqa bir şey olmadığının üstündən keçərək, bu məmləkətləddə nə fəhlənin əhalinin ancaq yüzdə ikisini təşkil etdiyi, nə də yerli ünsürdən olmayıb əksəriyyətlə Rusiyadan gəlmə, yabançı bir ünsür olduğu da onlarsa etinaya layiq deyildir. Çünki “fəhlə internasionaldır”. Bu surətlə görünür ki, Lenin bir əli ilə bol kisədən millətlərə hüquq payladığı halda, digər əli ilə də payladığı bu “payı” lap quldurcasına çalır. Mərkəziyyətçi proqramından yapdığı fədakarlığı elastik taktiki ilə əvəz edir. 1917-ci ildə istiqlal elan edən Finlandiyanın sərhəd haqqındakı tələblərini qəbul edən Lenin bu sərhəddin qəbul edilə bilmədiyini söyləyənlərə qarşı “sərhəd haqqında alverin ancaq zavallı burjualara xas bir adət” olduğunu qeyd və “Finlandiyanın təkrar alınacağı ərəfəsində olduqlarını” söyləməklə arxadaşlarını təskin edirdi. Eyni zamanda Finlandiya paytaxtı Helsinkforsda oturan bolşevik səfiri beynəlmiləl nəzakət üsuluna riayət etmədən “Yalnız burjua hakimiyyətini ləğv edən millətdir ki, öz müqəddəratını hürriyyət və istiqlal ilə təyin edə bilər”, deyirdi. 1918-ci ilin əvvəllərində Finlandiyada kommunist inqilabi zühur eylədi. Bolşeviklər səbirsizliklə Qızıl Ordunu Finlandiyaya göndərdilər. Fin Cümhuriyyət rəisi Sioynixidvudun protestosu və Fin daxili işlərinə müdaxilə etməmək tələbinə cavab olaraq sovet komissarı Pakrovski deyirdi ki, “Finlandiya sosialist inqilabı başlamışdır. Rus hökuməti təqib etdiyi prinsiplər naminə bu inqilaba yardım etmək məcburiyyətindədir. Qızıl Ordu bunun üçün Finlandiya torpağına keçmiş, bundan sonra da lazım olduqda keçəcəkdir”. Səkkizinzi kommunist qurultayında indiki Stalin pozisionunun məfkurəçisi olan Buxarin və onunla bərabər Tomski “Millətlərin öz müqəddaratlarını həllə səlahiyyətdar olub, istərlərsə tabe olduqları dövlətdən ayrıla da bilərlər” mənasını daşıyan maddənin firqə proqramından çıxarılmasını tələb eyləmişdilər. Çünki, demişlərdi bu taktikanı işlətməklə əlaqəli şüarın bundan sonra firqə proqramında olmasının faydası yoxdur. Bu maddə ilə artıq təşəkkül etmiş 26
olan sovet hökumətinin tamlığı hədələnir. Fəqət Lenin “Rusiya sosialist Federalist sovetlər Cümhuriyyəti” üçün müsbət qiymətini itirən bir maddənin xarici siyasət nöqteyi-nəzərindən hələ mühüm bir qiymətə malik olduğu mülahizəsilə maddənin əbədiləşdirilməsini müdafiə eyləmiş, sovetlərdən ayrılmanın “fəhlə nöqteyi- nəzərindən mərama müvafiq olmadığını” e'tiraf etməklə bərabər, bu şüarın düşmən burjua dövlətlərini parçalatmaq məqsədi nöqteyi-nəzərindən müsbət bir rol oynayacağını isbat etmişdir. Milliyyət şüar və məsələsi bolşeviklər üçün ikinci dərəcəli bir məsələdir. Bunun “fəhlə məsələsi” dedikləri baş hakimiyyətin təmininə yarar tabe bir məsələ olduğu, bolşeviklərdə milliyyət məsələsinin nəzəriyyəçisi və mütəxəssisi kimi tanınan Stalin tərəfindən dəfələrlə izah olunmuşdur. O, 12-ci qurultaya oxunan bəyannamədə “Ayrılmaq haqqının sovetlərə qarşı tətbiqi irtica, imperialistlərə qarşı tətbiqi isə inqilabdır” demişdir.
“SOVET FEDERALİZMİ” VƏ “AYRILMAQ HAQQI”
Daxili siyasətdə mənfi görülən “təyini-müqəddərat” prinsipi ilə bu prinsipdən çıxan “Ayrılmaq haqqı”nın xarici siyasətdə müsbət bir qiymətə malik olduğu fikri bolşevik siyasətinin milliyyət məsələsində fəaliyyət proqramı qəbul etdiyi çox muhüm bir “tezis”dir. Bu tezisə görə Sovet Federalizmi müvəqqəti bir tədbirdir. Kommunist firqəsi proqramının 3-cü maddəsində “...federalizm” tam vəhdətdə götürülürsə, keçid dövrünə məxsus müvəqqəti bir şəkildir; firqə sovet tipində təşəkkül edən bütün dövlətlərin federativ surətdə birləşmələrini tələb edir” - deyə qeyd olunmuşdur. Üçüncü İnternasionalın 2-ci qurultayında isə bu fikir daha aydın bir surətdə redaktə olunmuş “Federasion natam birliyə keçmək üçün zəruri bir keçid tədbiri olduğunu təqdir edərək birliyin daha çox sıxlaşdırılması və daha ziyadə birləşdirilməsini təqib etməlidir” deyilmişdir. Milliyyət məsələsi ilə məşğul olan sovet məmurlarından Broydaya görə Sovetlər İttifaqına daxil milli cümhuriyətrin xüsusiyyətlərini hədələyən yeni tədbirlər “irəliyə doğru atılmış birər addım”dır 1 . Eyni mühərrir iqtibas etdiyi məqalənin digər bir yerində 8-ci firqə qurultayında “Milliyyət məsələsi ilə oynadığımız yetər!” - deyən natiqlərlə münaqişə edərək deyir ki, “Bu bir oyuncaq deyil, əksinə burjuaziya dövrünün bizə buraxdığı ən müdhiş mirasın təsirini dəf etmək yolunda icra etdiyimiz çox məsuliyyətli bir işdir”. Bundan başqa Broyda federalizmin digər nöqteyi-nəzərdən də sovetlərə lazım olduğunu isbat edir. “Sovetlər İttifaqı elə bir şəklə malik olmadıdır ki, bu şəkil ona irəlidə təsis edəcək yeni bir çox sovet dövlət təşəkküllərini də öz içərisinə almaq imkanını versin”, deyir. Və bu söz ilə o,
1 “Həyati-miləl” (Жизна натсиональносте) 1923, səh. 4. Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|