Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
HADİSƏLƏR QARŞISINDA VƏZİFƏMİZ
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- HADİSƏLƏR QARŞISINDA VƏZİFƏMİZ
- İstanbul 15 sentyabr 1926.
21
Daxili, xarici, maddi və mənəvi - bu qədər müşkilat və böhranlar içərisində olan bolşevik hakimiyyəti, ehtimal daha bir neçə zaman qüdrət mövqeyində qalar və ehtimal ki, özündən xaricdəki dünyanın da mübtəla olduğu bir çox təzad və müşkilat sayəsində ətalət qanununa uyğun böhranlarla dolu həyatını bir az daha uzadar. Fəqət bu hal heç bir zaman bü qeyri-təbii hökumətin mövcud olacağı demək deyildir. Bizcə, həyatının çox böhranlı bir dövrünə kirən sovet hökumətinin artıq süqut edib-etməyəcəyindən deyil, necə süqut edəcəyindən bəhs edilməlidir, Mötədillərin qələbəsi ilə kommunist firqəsi sağlaşaraq rəsmi demokratiyanı təsis və təkamül edə biləcəkmi? Yoxsa həyatla barışmaz bir təzad halında olan bu müəssisə, əleyhinə dünən müxalif ünsürlərin təzyiqi nəticəsində partlayaraq yeni bir inqilab zühuru ilə devriləcəkmi? Bu ikinci şəklin daha çox ehtimal olunması bəzi rus vətənpərvərlərini xüsusilə düşündürür. Qorxurlar ki, “Sovet İttifaqı hökuməti” süqut edərkən kommunistlər xaricində müntəzəm üçünsü bir rus qüvvəti olmadığından, məmləkət uzun müddət bir anarxiyaya tutulsun və yaxud məşhur Milyukovun qorxduğu vəchlə anarxiyadan daha bədtər bir fəlakətə uğrasın: “Rusiya konfederasiya daxilində, fəqət müxtəlif bir neçə müstəqil hökumətlərə bölünmüş olsun!” Müxtəlif rus partiyaları təsəvvür olunan süqutun nəticəsini Rusiya naminə yüngülləşdirmək üçün bir qrup kombinasiyalar düşünməkdədirlər. Sosialistlərdən bir qismi sosialist olmayan demokratlarla anlaşmanı tövsiyə edir. Belə olursa aradan qalxacaq bolşevik diktatorluğu yerinə qonacaq monarxist bir diktatorluğa mane olarıq, deyə düşünürlər. Daha sol sosialistlər isə, əksinə, ehtimal olunan diktatorluğa qarşı mötədil bolşeviklərlə birlikdə sovet hökuməti ilə anlaşmanı tövsiyə edirlər. Rusiya monarxistləri isə bu kimi koalision kombinasiyalarından ari olaraq özlərini bolşeviklərin həqiqi varisləri kimi görürlər. Daxili Rusiyaya məxsus olan bu mülahizələrin hökmü rus olmayıb da qızıl süngünün xüsilə “sovetlər İttifaqı”na bağlı olan qeyri-rus məmləkətlərə aid deyildir. Bolşeviklərin süqutu anında qızıl qapaq ,altından sıyrılan Ukrayna, Qafqasiya və Türküstan kimi məmləkətlərdə zühuru təbii olan hadisənin milli istiqlal hadisəsi olacağında şübhə yoxdur. 1917-18-ci illərdə çarlığın süqutu üzərinə Rusiya imperatorluğu necə parçalandısa, qızıl imperializmin süqutu əsnasında da “Sovetlər İttifaqı” deyilən müəssisənin tərkib hissələri üzərinə parçalanacağında heç şübhə edilməsin. Lazımdır ki, bu hissələri təşkil edən məmləkət övladı yetişən an tarixini haqqı ilə istifadə etmək qəflətində olmasınlar. Bunun uçün də baş verən hadisələr diqqətlə təqib edilməli, alınacq məfkurəvi vəziyyəti indidən təyin ilə hadisələrə müntəzir olmalıdır.
22
Kitabçamızın xüsusi qismində milli cümhuriyyətlərdə, yerli kommunistlər arasında belə ciddi bir ayrılıq hərəkatı hiss edildiyini zikr eylədik. Rusiyada zühur edəcək hər hankı bir iğtişaş və süqut əsnasında bütün bu qüvvətlərin milli istiqlal nöqteyi-nəzərindən istifadəyə qabil olduğu da unudulmasın. Qızıl Rusiya kabusu altında inləyən bütün millətlər dörd gözlə gözlədikləri bu xilasolma gününə hazırlanma vəzifəsini daşımaqdadırlar. Bu vəzifə coğrafi, iqtisadi və siyasi vəziyyətləri həsbilə xüsusilə Qafqasiya millətlərinə tərtib edər. Keçirdikləri çox acı təcrübə nəticəsində birlik lüzumuna bütün mövcudiyyətləri ilə qənaət gətirən bu millətlər Rusiya istilasına qarşı çıxmaq üçün nə lazımsa etməlidirlər. Bunlar arasında Azərbaycan Cümhuriyyətinə və Azəri türklərinin üzərinə düşən vəzifə də çox böyükdür. Bu vəzifə hər şeydən əvvəl vətənini hürr və müstəqil görmək istəyən bütün Azəriləri istiqlal bayrağı altına toplamaq, bu müqəddəs bayrağın təkrar vətənin sevimli ufüqlərində dalğalanmasını təmin üçün fədakaranə surətdə çalışan mübarizləri hər surətlə qüvvətləndirmək, böyük və şanlı mübarizəyə bütün səmimiyyət və mənəviyyatımızla bağlanmaqdan ibarətdir. İstiqlal mücadiləsinin müxtəlif səhifələri və çox müxtəlif vasitələri vardır. Bunlardan biri də dünya ziyalılarında bu müqəddəs mücadilənin keçirdiyi səhifələrlə olduğu vəziyyətlər haqqında aydınlıq yaratmaqdan ibarətdir. Bu nöqteyi-nəzərdən biz Azərbaycanlıların üzərinə düşən ən məsuliyyətli vəzifələrdən biri, başda Türkiyə olduğu halda bütün türk və islam dünyasını Rusiyanın düşdüyü bu günkü vəziyyəti ilə tanış etməkdir. Necə bir siyasi zərurət içərisində olsa da, Türkiyə cümhuriyyətinin türk dünyası ilə bağlı olan həyat və ölüm məsələlərinə qarşı laqeyd qalmayasağını təqdir edənlərdənik. Hələ Qafqasiyada Qızıl Sovet qüvvəti yerinə qaim olacaq digər bir rus qüvvətininmi, yoxsa müstəqil Qafqasiya cümhuriyyətlərininmi daim olacağı təsəvvürü Türkiyə cümhuriyyətini şiddətlə əlaqədar edər, deyə düşünürük. Çünki bu, doğrudan-doğruya Türkiyə mənafeyinə uyğun gələn bir məsələdir. Bu məsələdə alınacaq vəziyyəti təyin və dərk ediləcək tədbirlərdə dəqiqliyi təmin etmək məqsədilə Türkiyə fikir sahibləri üçün Rusiya vəziyyətindəki inkişaf mərhələlərini günü-günə izləmək ehtiyacı vardır – qənaətindəyik. Bu yuxarıdakı səhifələrlə təsəvvür etdiyimiz bu ehtiyacı, qismən olsun, edödiksə çox məmnun olarıq.
İstanbul 15 sentyabr 1926.
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|