Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
38
dövləti tərəfindən satın alınan kiçik bir gəminin Rusiya vasitəsi ilə (Volqa çayı ilə Xəzərə enməsinə belə Rusiya tərəfindən mane olunmuşdur. 14-cü maddənin əksinə, “Şilat” adı ilə tanınan Pəhləvi limanı ətrafındakı məşhur balıq ovu təsisatını zəbt ilə ildə altı milyon lirəlik İran sərvəti sovet Rusiya tərəfindən qəsb edilmişdir. (“Şilat” balıq ovu imtiyazı vaxtilə Çar Rusiyasının əldə etdiyi imtiyazlardan olub bolşeviklər tərəfindən sözdə İrana qaytarılmış müəssisələrdəndir.) “19-cu maddə bolşeviklər tərəfindən sıx surətdə şərh olunaraq rüsumatda yeni qiymətlərin deyil, 1903-cü ildə çar məmurları tərəfindən məhdudlaşdırılmış Rusiya lehinə olaraq tənzim olunan qiymətlərin tətbiqi üzərində israr olunur. 20-ci maddənin əksinə İran əmtəəsinə tranzit haqqı verilməyir”. Bunlardan başqa Rəşt nümayəndəsi İran ticarətinin Rusiya daxilində düçar olduğu təcavüz və zülmlərdən və İranda tətbiq olunan ticarət politikasından dəxi ayrıca bəhs edir ki, bu da başqa bir dastandır.
Milli istiqlal hərəkatı, məlum olduğu üzrə siniflər fövqündə bir hərəkatdır. Bu hərəkat millətin müştərək mənafeyini əcnəbi bir istila və ya istismara qarşı müdafiə edir. Halbuki, xalis bir kommunist nəzərində mənfəətləri müştərək bir millət kütləsi yoxdur. Bugünkü cəmiyyətlər onların nəzərində birər kapitalist cəmiyyətlərdən ibarətdir. Bu mülahizə ilə də cəmiyyətlər birər vəhdət təşkil etməkdən uzaqdırlar. Vahid bir cəmiyyət yoxdur. Yalnız biri-digəri ilə düşmən və daima mücadilə halında olan siniflə vardır. Bu nöqteyi-nəzərdən baxılırsa bir kommunist, məhkum və müstəmləkə millətlərində olsa belə, milli vəhdət və milli mənfəət uğrunda mübarizə edə bilməz. Bu mühakimə ilə də əvvəlki bolşeviklər, əvvəlki marksizmə sadiq qalaraq proletariya sinfinin kosmopolit olduğunu iddia eyləmiş, fəhlənin vətəni yoxdur - deyə müstəmləkəni istismar edən imperializm millətçiliyi ilə,
müstəmləkə və
yarımmüstəmləkə halında olan Şərq məmləkətlərinin xilas və istiqlalına çalışan milliyyətçilik arasında nəzəri olaraq fərq görmək istəməmişlərdir. Hər millətin öz müqəddəratını hələ səlahiyyətdar olması şüarının da bunlarca əksinqilabi bir geriləmə əsəri olduğu məlumdur. Fəqət əməli bir inqilabçı olan Lenin kəndli məsələsində olduğu kimi, milli qurtuluş və istiqlal hərəkətlərinə münasibət məsələsində də tədbirli davranmış, fəaliyyətə keçəcəyi sonku dövrlərdə məhkum millətlərdəki milli istiqlal cərəyanına ustaca yapaşaraq onlardan istifadə yolunu kəşf eyləmiş və bu xüsusda o günə qədər bolşevik nəzəriyyatçılarınca məchul bir hərəkət xətti sızmışdır. Bu hərəkət xəttinə görə “İngiltərə, Fransa, Almaniya və Amerika kimi məmləkətlərdə milli vəhdət, yəni siniflər arasındakı iştirak nöqtələri çoxdan öz dövrünü yaşamışdır. Burada obyektiv olaraq bütün milləti əlaqədar edən məsələlər yoxdur. Bunun üçün də bu 39
kimi məmləkətlərdə milli vəhdəti partladaraq onun yerinə sinif vəhdətini qoymaq lazım. Halbuki inkişaf etməmiş məmləkətlərdə, yəni müstəmləkə və yarımmüstəmləkə halında olan məmləkətlərdə məsələ tamamilə başqadır. Bu məmləkətlərdə məzlum və kapitalistcə inkişaf etməyən millətlər vardır. Bu millətlərdə isə üfüqi olaraq milli məsələ hələ mövcuddur ki, bu da demokratiyanın təsiri və yabançı millət təhkimini atmaqdan ibarətdir. Leninə görə sosializm inqilabı yalnız cahan fəhləsinin cahan kapitalistinə qarşı üsyanı şəklində deyil, eyni zamanda müxtəlif demokratik inqilablarla müstəmləkələrdəki milli istiqlal hərəkatlarının daxil olduğu beynəlmiləl bir kombinasiya içərisində cərəyan edəcəkdir. Bu kombinasiya dünya müharibəsindən sonra artıq çox mühüm bir amil olaraq tarix səhnəsinə çıxması təxmin və hiss olunan Şərqdəki milli istiqlal hərəkatını böyük surətdə istifadə etməyi idxal etmək, təbii ki, Üçünsü İnternasional müəssisini düşündürən ən böyük məsələlərdən biri olmuşdur. “Milli vəhdət”in Avropada belə özünü yaşamış bir radəyə gəlmədiyini, utopik sosialist üsyanının “gecikdiyini” təsbit və təsdiq edən bolşeviklər üçün “Cahan imperializminə” qarşı inkişaf etməmiş Şərq millətlərindəki istiqlal cərəyanını körükləməyə ayrıca əhəmiyyət vermək lazım idi. Bu vasitə ilə onlar hərbdən əvvəlki vəziyyəti geri döndərmək üzrə olan Avropa kapitalizmi qarşısındakı geriləmələrini daha az zərərlə həyata keçirmək üçün əlverişli bir manevra etmiş olduqlarına qanedirlər. Bolşeviklərə məxsus digər göstərişli şüarla kimi bu qənaət də pərdə altında saxlanan ikinci bir üzə malik olmasaydı, milli istiqlal mücadiləsi ilə demokratiya həyatına keçmək əzmində olan Şərq üçün bolşeviklər qədər ,yaxşı bir dost olmazdı. Yalnız nə edərsiniz ki, kəndliyə torpaq verib də məhsulunu verməyən kommunizm, Şərqdə istiqlal hərəkatını qüvvətləndirməklə bərabər, bu hərəkatın təbii nəticəsi olan istiqlala dözə bilməz. O, düşmən olduğu Avropa imperializminin Şərqdən çıxarılmasını istehdaf etməklə bərabər bu azad Şərqin kommunizm internasionalından da asılı olmayan bir demokratiya təşkil etməsin qətiyyən razılıq göstərə bilməz. Canındakı bu ikilikdəndir ki, o, Şərqdəki milli hərəkatları tənqid və ilk sırada onlara yardım etdiyi halda, direktivini Moskvadan almaq surətilə hərəkət edən yerdi kommunist firqəsinin təşkilini dəxi unutmaz. Fəaliyyət və mücadilə halında olan milli istiqlal və milli demokrat başçılarına dostluqdan bəhs edərkən o, bu başçıların istinad etdiyi xalq kütlələrinə əsl xilarkarlarının Kommunist Firqəsi olduğunu hiss etdirməyi bir an üçün olsun unutmaz. İndiki rəhbərlərin müvəqqəti bir zaman üçün dözülən adamlar olub, yoxsa həddi-zatında bunların da birər qəsbkar və sabahkı xalq düşmənləri olduğunu daima təkrar etdirir durur və ilk fürsətdə o və ya bu surətlə ayağı qapan millətçilər məmləkəti daxili müharibələrə sövq etmək əleyhində kommunist sui- qəsdi təşkil ilə məmləkəti daxili müharibələrə sövq etməkdən dəxi geri durmaz. Bu ikiüzlu siyasətin müxtəlif təzahürləri Türkiyə istiqlal hərbi əsnasında az görülmüş deyildir. Hal-hazırda cümhuriyyət ədaləti qarşısında tutduqları əməllər üçün hesab Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|