Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- BOLŞEVİKLƏRİN ŞƏRQ SİYASƏTİ I GÖSTƏRİŞLİ ŞÜARLARDAN BİRİ
35
həqiqətdə isə “təqib etdiyimiz məqsəd vahid cahan iqtisadiyyatı daxilində fəhlələrin birləşməsidir. Federasyon isə bu vəhdətə doğru gedən yolun ancaq bir mərhələsidir” - deyə əlavə eyləmişdir.
Həqiqi məqsədi Rusiyada şiddətli bir kommunist mərkəziyyətini təsis ikən, “millətlər istərlərsə Rusiyadan ayrıla da bilərlər” şüarı ilə meydana atılaraq saxta federasyon pərdəsi altında əski məqsədinə nail olan sentralist kommunizm sovetlər hüdudu xaricində tətbiq etdiyi milliyyət siyasəti ilə də qızıl imperializm rolunu oynamaqdan başqa bir şey yapmayır. Sovet hökuməti özünəməxsus ikiüzlülüklə burada da qarşımıza çıxır. Bir tərəfdən Sovet xariciyyəsi Avropa imperializminə qarşı mücadilə vəziyyətində bulunan Şərq millətləri ilə dostluq təsisinə çalışırkən, digər tərəfdən də Üçüncü İnternasional ajanları bu məmləkətlər daxilində kommunist firqələri təsis etmək üzərindən bir an üçün olsun qəflət etməyirlər. Çünki bolşeviklərcə bu gün özləri ilə səylərə şərik olunan Şərqdəki milli inqilab hərəkatları yalnız müvəqqəti bir zaman üçün özlərinə arxadaş ola bilərlər. Yoxsa onlar dəxi Avropadakı işləri kimi, birər xain burjua olub, bu günün dostu olsalar da sabahın düşmənləridir. Buna görə də Rusiya daxilindəki millətlərə qarşı Sovet federalizmi şəklində ələ keçirilmiş olan kommunizm mərkəziyyətçilik, xaricdəki “müstəmləkə və yarımmüstəmləkə” millətlərinə qarşı da kapitalizm ilə mücadilə pərdəsi altında gəlib çatmaq istəyən Qızıl İmperializmdir!.. *
* Bu xüsusda təfsilat üçün bundan sonra gələn məqaləyə müraciət oluna. 36
I GÖSTƏRİŞLİ ŞÜARLARDAN BİRİ Bolşeviklərin “çox həvəslə istifadə etdikləri göstərişli şüarlar”dan birisi də iştə bu “Şərq siyasəti”dir. Bu siyasətə onlar əksəriyyən koloni siyasəti dəxi deyirlər. Kolonilərdə “Milli qurtuluş” və yaxud “Milli istiqlal” mücadiləsini kommunistlər necə qiymətləndirirlər? Milli istiqlal uğrundakı mücadiləsində Rusiyadakı hadisələrdən çox böyük surətdə istifadə etmiş bir məmləkətdə belə bir sual verməyi mümkün hesab edənlərin olacağını təxmin edə bilərik. Fəqət bir sıra obyektiv hadisələr nəticəsində təsir edən məlum bir qənaətə rəğmən, kəmali-cəsarətlə tələb edirik ki, “Sovetlər İttifaqı” daxilində tətbiq olunan “milliyyət siyasəti”ndə olduğu kimi, bolşevizm “Şərq siyasəti”ndə dəxi hiylədən ari deyildir. Leninin və onunla bərabər bugünkü Rusiya diktatoru Stalinin imzaları ilə vaxtilə bütün islam dünyasına, ümumiyyətlə bütün Şərq millətlərinə xitabən nəşr olunan bəyannamələri xatırlayırıq. Bu bəyanatlardan nəşət edərək Türkiyə, Əfqanıstan, İran və sairə kimi Şərq millət və dövlətləri ilə bağlanan müqavilələri də unutmayırıq. Bu müqavilələrdə Qızıl rus hökuməti cömərd davranmış, elan etdiyi yüksək prinsiplərə həqiqətdə sadiq qalmış kimi bir vəziyyət almışdır. Çar dövründən qalma, Rusiyanın bu məmləkətlər üzərindəki nüfuzu bütün hüquq və imtiyazlardan sərf-nəzər eyləmiş, hətta Rusiyanın bu məmləkətlərdən alacağı bütün borcları ləğv etməklə bərabər, buralarda mövcud bütün imtiyazlarla Rusiyaya aid maliyyə və hüquqi ləyaqətdən belə vaz keçilmişdir. Bu bir faktdır. Faktları inkarə qalxacaq qədər inadkar tənqidçilərdən deyilik. Fəqət lüzumunda işimizə gələn bir faktdan kifayət dərəcədə istifadə etmək məqsədilə onu bir dərəcəyə qədər idealizə etmək əməli siyasət nöqteyi-nəzərindən faydalı olsa da, bu metodik faktları olduğu kimi görmək xassəsini pozacaq qədər irəlilətmək dəxi zərərlidir. Rus “Lafonten”i məşhur Krılovun “İstifadə edə bilmədiyimizi hədiyyə edirik” - deyə bir misrası vardır. Bolşeviklərin Şərq məmləkətləri haqqındakı cömərdlikləri də bu növdəndir. Əlləri çatmadıqlarını hədiyyə edirlər. İrəlidə deyilmiş məmləkətlərlə bağlanan dostluq müqavilələrində cömərdcə tərk olunan “haqları” başqa cürə “müdafiə” zatən mümkün deyildir. Sovet Rusiya bir zərb- misala görə “Tökülmüş bəhməzi hədiyyə edirdi”. Bundan başqa Şərqdəki bu “səxavət”, Qərbdəki “qarət”lə də həmahəng idi. Rusiyanın milyardlara yetişib avropalılara hədiyyə etmək məcburiyyətində olduğu borclarını və yenə milyardlara dəyər əcnəbi imtiyazlarını ləğv ilə əcnəbi sərmayə və maliyyə məsələlərini zəbt edən bir hökumət bir neçə yüz milyonu belə olmayan Şərqdəki mənafeyindən, araya atdığı davanın məntiqi qüvvətini təmin üçün əlbəttə sərf-nəzər etməliydi. Bu, 37
maddətən qazanclı, tətbiqatca əməli, siyasətən şərəfli olduğu kimi, propaqanda nöqteyi-nəzərindən də parlaq bir manevrə idi. Manevrə idi - deyirik, çünki manevra olmayıb da Sovet hökumətinin Şərqdəki qonşuları ilə dostluğu həqiqi və hər cürə istismar iştihasından ari həqiqətpərvəranə bir əsasə istinad etmiş olsaydı, o zaman biz aradakı siyasi razılıq və uyğunluğa baxmayaraq Şərq millətləri ilə sovet arasında sənələrcə davam edən və hələ də bir cürə həll edilməyən iqtisadi ixtilaflarla ticarət mübarizələrinə şahid olmazdıq. Bu mücadilə Türkiyədə o qədər çox duyulmaz. Çünki burası o vaxtdan bəri beynəlmiləl mübadilə nöqteyi-nəzərindən, ya idxalat və ya ixracatda olsun Rusiyaya möhtac deyildir. Öylə ikən dəxi Şərq millətlərimdən siyasətən ən çox anlaşmış olunduğu bu məmləkətdə belə Moskva hökuməti iqtisadi və ticari münasibətini ancaq keçən sənə tənzim edə bildi, halbuki İran belə deyildir. İran iqtisadiyyatı Rusiya bazarına bağlıdır. Hərdən o İran idxalat və ixracatının həmən yarısından artığı Rusiya hesabına icra olunurdu. Coğrafi mövqe etibarilə İran üzərindəki müstəsna vəziyyətdən istifadə ilə Sovet xarici ticarəti İranı adətən kölə halına gətirmiş, bu “dost məmləkəti”, heç bir düşmənin edə bilməyəcəyi bir şəkildə istismar eyləmişdir. Xarici ticarətdə tətbiq etdiyi dövlət inhisar sistemi üzündən Şimali İranın yeganə müştərisi olan Qızıl Rusiya rəqibsiz alıcının təsviri qabil olan hər cürə ehtikar və müamilə kötülüyünü icradan zərrə qədər fərq olmamışdır. İş o yerə gəlmişdir ki, vaxtilə bolşevik inqilabını idealizə edən tərəqqipərvər İran ticarət burjuaziyası başda olmaq üzrə Şimali İranın ən mühüm ticarət mərkəzləri Rusiyaya qarşı aylarla davam edən boykotaj hərəkətini təşkil etmişlərdir. İran ictimaiyyəti sadə, təyin etdikləri sabit qiymətlərlə İran qurtuluşunun ən ağır şərtlərlə istismar edən müxtəlif ad və ünvandakı sovet şirkətləri və hər cürə iqtisad müəssisələri tərəfindən icra olunan təzyiqlərdən deyil, İran ilə Sovet Rusiya arasında o yüksək dayaqları əhatə edərək bağlı olunan siyasi müxadinət müqavilələrindəki maddələrində açıq surətdə (bir-birinə) zidd edildiyindən çox acı bir dillə şikayət etməkdədir. Yarımrəsmi “İran” qəzetəsindən başlayaraq ən kiçik vilayət qəzetələrinə varıncaya qədər bütün İran mətbuatını sənələrcə tutan mübahisə haqqında müxtəsər də olsa bir fikir verə bilmək üçün Gilan nümayəndəsi Kəyastovanın bu barədə nəşə etdiyi dəlili risaləsindən 26 fevral 1926-cı ildə bağlanmış Moskva dostluq müqavilənaməsinin ruslar tərəfindən pozulan maddələrini buraya nəql edirik: “Yuxarıda söylənmiş müqavilənamənin 3-cü maddəsinə baxmayaraq, Kəyastovan anladır - iranlılar Ətrək çayının suyundan istifadə edə bilmədikləri kimi, Firuzə kəndi (ki burada məşhur Firuzə daşı istehsal olunur) də İrana verilməmişdir. 10-cu maddəyə əsasən Pəhləvi (sabiq Ənzəli) limanı İrana təslim olunmalıydı. (Bu liman çarlıq Rusiyası tərəfindən inşa olunmuşdur. İmtiyazı şah hökumətindən alınmışdı.) Halbuki bu günə qədər təslim edilməmşddir. 11-ci maddəyə göpə İran sularında Rusiya hərb gəmiləri dura bilməz. Halbuki imperatorluq dövrünə aid hərb gəmiləri indi də yalnız adlarını dəyişməklə Pəhləvi limanında dolaşır və kiçik İran gəmilərinə nəzarət edirlər. İran Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|