Azərbaycan elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 0,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
33
bilmədiklərindən heysiyyət sahibi kommunistlərin Üçüncü İnternasionalı nə surətlə tərk etdiklərini bütün təfsilatı ilə izah eyləmişdir. Frossar deyir ki, “Moskva kommunistləri özləri ilə bərabər çalışmağı deyil, onlar kimi düşünməyi və dünyanı ancaq onların gözlərilə görməyi tələb edirlər. Tətbiq etdikləri bu müstəbidçi taktikayla onların nə kimi bir nəticə əldə etdiklərini tədqiq isə mövzumuz xaricindədir”. Frossara baxılırsa bu nəticə çox elmidir.
Məqaləmizin başında kommunistlərin məfkurə etibarı ilə qatı bir mərkəziyyətçi olduqlarını qeyd eyləmişdik. Firqə və İnternasionaldakı təcrübələri ilə təşkilat sahəsində dəxi, məfkurələrində olduğu qədər qatı və amansız bir mərkəziyyətçi olduqlarını görürük. Rusiya Sosial-Demokrat Firqəsi daxilində bir partiya təşkil etdiyi zamanlarda belə, bolşevik firqəsi mərkəziyyətçilik ümdəsinə qarşı müqəddəs bir iman bəslər, ona qarşı adətən ibarət edərdi, İndi sözdə də olsa tətbiq etdiyi federalizmi o zaman adətən bir küfr hesab edər, bu məsləki izləyənləri əksinqilabçı deyə daşqalaq edərdi. Çünki federalizm onların fikrincə, istehsal vəsaitinin inkişafına mane hesab olunurdu. İnqilabı sürətləndirən ən böyük amil isə bu inkişaf idi. O halda bolşevikləri milli istiqlal şüarı ilə federalizmə, sözdə də olsa, güzəştə getməyə məcbur edən səbəb əcəba nədir? Bu sualın cavabı 1921-ci ildə keçirilən kommunist qurultayı tərəfindən qəbul olunan bəyannamədə bulunur. Bu bəyannamədə deyilir ki, “Kənar vilayətlərdə kommunist firqəsinin tərəqqi və inkişafı xüsusi bir qrup müşkilata məruz qalır. Bir tərəfdən kənar vilayətlərdə çalışan velikorus arxadaşlar hakim bir millət mühitində yaşadıqları və milli hakimiyyət acısını dadmadıqları üçün əksəriyyətlə milli xüsusiyyətlərin sovet işlərində əhəmiyyət və təsirini təqdir etmir və yaxud bu xüsusiyyətlə heç hesablaşmayırlar... Digər tərəfdən də yerli kommunistlər ki, milli hakimiyyət zülmlərini çəkmişlər və bunun təsirindən hələ qurtulmamışlardır, çox kərə olur ki, milli xüsusiyyətlərin əhəmiyyətini ezam edirlər və zəhmətkeşlərin sinfi mənafei və xüsusiyyətlərini nəzərə almırlar və yaxud bir millətə mənsub zəhmətkeş əhalinin mənafeini o millətə məxsus müştərək deyə anılan mənafelə qarışdırırlar ki, bu da onları kommunizmdən uzaqlaşdıraraq burjua-demokrat şovinizminə doğru cəlb edir”. Göründüyü kimi, nə olsa da, bolşeviklər tərəfindən idealizə olunan mərkəziyyətçilik nə qədər mühüm və milli xüsusiyyətlərin bir həmlədə yer üzündən silinməsi nə qədər arzu olsa da, acı həqiqət yenə həqiqət olaraq qalır. Səkkizinci kommunist qurultayında Lenin deyirdi ki, “Biz hər nə qədər bir 34
Finlandiya milləti bilməyib, sadə zəhmətkeş fin xalq kütləsi tanımaqda israr etsək də, bu isrardan bir şey çıxmaz. Çünki mövcud bir şeyi tanımamaq olmaz. Zira o mövcudluq nəhayət özünü tanıtdırar”. Milli hərəkətlər isə yalnız Finlandiyada deyil Rusiyanın hər tərəfində mövcuddu və bu mövcudiyyətlərini onlar hələ fevral inqilabından əvvəl hiss etdirmişlər və inqilab illərində yaxşı böyümüş və irəliləmişlərdi. Bu şərait daxilində milli hərəkatları inkar etmək çox ciddi bir düşmən qazanmaqdan ibarət olardı. Halbuki, “federalizm” adı altında işlənən yapmacıq bir sistemlə bu hərəkatı bolşevik məqsədinə doğru döndərmək qabildi. Milli hərəkatlara verilən zahiri əhəmiyyətlə onlardan bir qisminin dostluğu qazanılır, şəklən milli birər hökumət halına gəlmələrilə də bu millətlər eyni zamanda “Milli məhkumiyyətdən qurtulmayan” digər millətləri təhrik üçün gözəl bir səbəb olardı. Nədən bu sistemin tərəfi saxlanılmayacaqdı? Bolşevik mühərrir və partizanlarından Uşinski Kommunist Firqəsinin “Göstərişli şüarlar”dan çox həvəslə istifadə etdiyini söyləmişdir. “Biz milliyət şüarını ortaya atdıq... Halbuki burjua dövründə bu məsələnin həll edilməyəcəyini çox əla bilirdik. Bizim proqramımızda or-dunun milisə çevrilməsi tələbi də vardı. halbuki, mütərəqqi sosializm dövründə mili-sə shtiyas yoxdur. sosializm uğrunda mücadilə dövründə isə milis deyil, ordu lazımdır. Fəqət bu qərarın şöhrətəlayiq dəyəri olmasa, da ifşaedici bir mahiyyəti vardı. Milliyət məsələsindəki şüarlarımızın əhəmiyyəti də bunda idi. Milli hakimiyyət burjuaziyanın son istinad etdiyi pənahgahdır. Bu silahı biz milliyyətin tam xilasını elan etmək surətilə paralizə edə bilərik. ”. Milliyət siyasəti öz etirafları lüzumunca kommunistlər üçün sadə bir göstərişdən ibarətdir. Bu göstərişlə onlar yenə öz et-raflarınca Sovet hökumətinin xaricindəki cazibiyyətini təmin edirlər . Yoxsa mahiyyət həddində hər şey əskisi kimi qalır və kommunist arzusu çoxdan bəri bəslədikləri mərkəziyyətçilik qayələri ilə kosmopolitiklərindən zərrə qədər fədakarlıq etməmişlərdir. Səkkizinsi Kommunist qurultayında Tomski demişdi: “Bu salonda tək bir kişi bulunmaz ki, millətlərin öz müqəddəratını həllə səlahiyyətdar olduqları şüarı ilə milliyyət hərəkatının təbii və arzu edilən bir hərəkat olduğunu bəyan eyləsin. Buna biz yalnız şərin kiçiyinə baxar kimi baxırıq”. Sovet federalizminin mürşidi Stalin isə onuncu firqə qurultayında “Milli müqəddaratın təyini” şüarı ilə biz çoxdan vidalaşdıq” demiş və
Səkkizinçi qurultay qərarlarından.
Bu cazibiyyət uçündür ki, onlar Lehistana qarşı Belorus Sovet Cümhuriyyətinin hüdudunu genişləndirir. Bessarabiyaya təsir üçün Rumıniya hüdudunda Moldaviya Sovet Cümhuriyyətini təsis edir. Əfqan hüdudunda Özbəkistan İran hüdudunda da Türkmənistan Cümhuriyyətləri təşkil olunur. Eləcə də Türküstan Çini hüdudundakı Qazaxstan Cümhuriyyəti ilə Azərbaycandakı Kürdüstan Cümhuriyyətinin də təşkilində İran türkmənləri ilə Rusiya türkmənlərini birləşdirmək məqsədi güdüldüyünü Daşkənd bolşevik hərbi idarəsi tərəfindən nəşr olunan “Военны мысл” məcmuəsi heç də gizlətməmişdi.
Yüklə 0,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|