Azərbaycan fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi elmlər assosiASİyasi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
Fəlsəfə tarixi və müasirlərimiz 57 kendi özünden kaynaklanan tefekkür biçimi (tasavvuf).” ( Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk. Bakı: Nurlan, 2006, s. 99). İdeanın gelşim sürecine öncelik vererek G. Bünyatzade tasavvuf ta- rihini farklı bir biçimde gelişim aşamalarına ayırmaktadır. Nitekim, ilk dö- nemde zahitlikten ziyade bazı önemli ilke ve kavramların sufi düşünürlerce ileri sürüldüğünü ve artık biçimlendiğini göz önünde bulundurarak onu olu- şum (teorik temelin oluşturulduğu) dönem ( Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk. Bakı: Nurlan, 2006, s. 100) ; ikinci dönem – “tarikatların bağımsız bir biçimde kendine özgü ilkeleri, adabımuaşeret kuralları, gelişim ve faaliyet alanları belli olan bir topluluk, hatta kurum haline geldikleri için onu (döne- mi) tarikatlaşma veya tasavvufun parçalanması dönemi” ( Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk. Bakı: Nurlan, 2006, s. 106) ; üçüncü dönem – “dünya felsefesinde daha ziyade bir deneyim, bir yaşam tarzı olarak bilinen ta- savvufun vahit bir felsefi sisteme, mükemmel bir kurama sahip olan irras- yonel tefekkür biçimi olarak ortaya konması ve kabul görmesi” ( Şərq və Qərb: ilahi vəhdətdən keçən özünüdərk. Bakı: Nurlan, 2006, s. 107) – tasavvufun sistemleşmesi dönemi; dördüncü dönem – Batı düşüncesinin İslam alemine nüfuz etmesi ve gelişmesiyle koşullanan sentez dönemi adlandırmaktadır. G. Bünyatzade tasavvufu vahdet düşüncesinin veya ebedi hikmetin mükemmel ifadesi olarak görmektedir. Diğer bir ifadeyle bizzat tasavvuf tarih boyunca kesintiye uğramadan süregelen ve varoluşun guvencesi olan ideanın tezahürü için en uygun metottur. Buradan hareketle o, tasavvufu Ke- nan Gürsoy’da olduğu gibi, hem Batı’nın rasyonelliğini, hem de Doğu’nun ezoterikliğini ihtiva eden bir hikmet ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, 82) ve Selahaddin Halilov’da olduğu gibi, İslam felsefesinin başlanğıcını daha uzak bir tarihe götüren yeni felsefi model olarak değer- lendirmektedir. Bunun yanısıra, G. Bünyatzade tasavvufu “bâtına ve manevi dünyaya yönelik olan, insanın iç dünyasını zenginleştiren ve imanın en üst düzeyine yükselmesine yardımcı olan bir düşünce biçimi” olarak değerlen- dirse de, onun sadece birleştirici ve yönlendirici gücünü vurgulamakta ve Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1 58 yalnızca bilginin yukarıda bahsedilen üç kaynağının da kullanımının paralel olarak gelişeceği taktirde, sadece İslam dünyasının değil, tüm insanlığın kurtuluşa ereceğine inanmaktadır. Gençliğin Felsefesi G. Bünyatzade barındırdığu idea zenginliğine ve yaratıcılık enerjisinin bolluğuna göre, gençliği felsefe tarihinin orta çağı olarak değer- lendirmektedir ( Gəncliyin fəlsəfəsi. Bakı: Nurlar, 2009, 83) . Ona göre, “gençlik in- san hayatının tayininin çıktığı, ömür sarayının temelinin atıldığı bir çağ” ( Gəncliyin fəlsəfəsi. Bakı: Nurlar, 2009, s. 13 ) olduğundan ve birçok konuyu diğer yaşlardan farklı ve kendine has bir biçimde kavradığından “onun kendi hik- meti, kendi armonisi, kendi kuralları olmalı ve onlar gözardı edilemez.” ( Gəncliyin fəlsəfəsi. Bakı: Nurlar, 2009, s. 13 ). Bu nedenle, G. Bünyatzade genç yaşlarında bilgelik zirvesine yükselebilen ve genç yaşlarında da yaşamını yi- tiren şahsiyetlerin – şairlerin, filozofların, vb. yaratıcılık faaliyetlerini ele al- makta, onların yaşam ve faaliyetlerinin birbirini nasıl tamamladığını incele- mektedir. G. Bünyatzade’nin gençliğin felsefesiyle kastettiği şey, bizzat ömrün bu dönemine özgü olan hikmetlerin yorumudur. Aynı zamanda o, burada genel yasaların mevcut olduğunu da vurgulamaktadır: her bir hiss, duygu il- kel düzeyden en yüce dereceye kadar yükselebilir. Dolayısyla, her anlamın, her hissin iki yönü olduğunu ve düşünce düzeyine bağlı olarak bu yönlerden birinin tezahür ettiğini söylemektedir. Bu konuda o, her şeyden önce doğru yolu gösteren ve hakikati olduğu gibi idrak etmekte yardımcı olan mürşidin, üstadın, ikincisi de söz konusu yeteneğin ve misyonun gerçekleşmesi için olumlu koşullar oluşturan ve insanın iç “ben”iyle günlük yaşamı arasında çelişkilere neden olmayan toplumun varlığının zorunluluğunu vurgu- lamaktadır. Fəlsəfə tarixi və müasirlərimiz 59 En Yeni İslam Felsefesi İslam düşüncesinin mevcut durağan halinden hareketle G. Bünyatzade İslam felsefesinin en yeni tarihinin yazılmasına duyulan ihtiyacı vurgula- maktadır. Burada o, iki önemli gerçeği temel almaktadır. Ona göre, “bugün kendi felsefemiz biçimlenmezse, ileride felsefe tarihi kitaplarından bizim adımız tamamen çıkarılacaktır.” ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, s. 139 ). Öbür taraftan, Bünyatzade’ye göre, İslam’ın bazı ilkeleri ol- dukça abartılarak farklı biçimde ve üslûpta seneler boyunca yinelense de, “İslam’ın tüm potansiyeli henüz gerçekleştirilmiş değildir” ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, s. 143 ). İslam’ın kendi orijinaline uygun bir biçimde tezahürü ise hem İslam dünyasının kendisi, hem de genellikle bunalım yaşayan insanlığın maneviyatı için kurtuluş yolu olacaktır. G. Bünyatzade İslam felsefesinin en yeni tarihini yazmak için her şey- den önce, İslam düşüncesinin tarihini incelemekte ve S. Halilov’un kesinti- siz tarih ilkesini genel olarak gelişim çizgisine uygulayarak şu sonuca var- maktadır: “tarihte ortaya çıkan her bir yeni düşünce, felsef sistem kendinden öncekinin devamı, önceki de kendinden sonraki için sağlam bir temel olma- lıdır. Bu ilkenin dışına çıkan her bir düşünce ofsayt durumuyla karşılaş- maya mahkumdur” ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, s. 12 ) G. Bünyatzade’ye göre, son din olması hasebiyle İslam’ın üzerine bir- çok misyonlar düşmüştür. Şöyle ki, kendinden önceki ebedi ideaları döne- min çirkinliklerinden temizlemenin ve onlara yeni bir hayat vermenin yanı- sıra, İslam’ın hem de yeni bir güç ve büyük yaratıcı enerji kaynağı olması gerekmekteydi. Bu, Mutlak İdea’nın gelişim çizgisinde yeni bir aşamanın büyük potansiyele sahip başlangıç noktası, kendinden önceki düşüncelerdeki ebedi hikmetin sütunları ve saglam temeli üzerinde muhteşem bir yapının in- şasının başlangıcıydı. Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|