Azərbaycan fəLSƏFƏ VƏ sosial-siyasi elmlər assosiASİyasi
Yüklə 5,03 Kb. Pdf görüntüsü
|
Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1 60 Bu düşüncesinin devamı olarak Bünyatzade İslam Felsefesinin ana hatlarını ve dayanması gereken temel ilkeleri saptamaktadır. Bünyatzade’ye göre, İslam’ın en yeni felsefesini yazabilmek için “İslam’ın kendi özünü, kendi felsefi katmanını ortaya çıkarmak oldukça önemlidir. Bunu yapacak olanlar da filozoflardır – İslam’ın kendi felsefesini, kendi bilgeliğini anla- yan, yaşayan ve İslam’a gönül veren kişiler.” ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, s. 68 ). O, çağdaş dönemin filozof ve araştırmacılarının düşüncelerini ve amaçlarını, önerdikleri temel gelişim alanlarını göz önünde bulundurarak onları üç sınıfa ayırmaktadır: “modernistler - İslam dü- şüncesinin “batılılaşarak” yenilenmesini savunanlar; ıslahatçılar – klasik İs- lam’ın yeni şârihleri; vahdetciler – İslam felsefesinin kendi potansiyeliyle çağımızdaki egemen felsefe düşüncesi arasında dönemin reel şartlarına uy- gun bir biçimde vahdet oluşturanlar.” ( İslam fəlsəfəsi: tarix və müasirlik. Bakı: Çaşıoğlu, 2010, s. 48 ). Modernistlerin amacı İslam dünyasını geliştirmektir, fakat şu da bir gerçektir ki, onlar için Batı kriterleri belirleyicidir ve “avrupalılaşma”, “kü- reselleşme” kalıbının dışında kalan değerler “kestirip atılmaktadır.” Bünyat- zade’nin vurguladığı diğer bir nokta söz konusu ekolun temsilcileri İslam’ı Batı’nın sunumunda kabul ederek kendi idealarını Batı’nın günümüzde boş- luk üzerinde varolan ve uçuruma mahkum olan ilkelerinin üzerinde kurmaya çalışmaktadırlar. Modernleşme veya avrupalılaşma olarak isimlendirilebile- cek söz konusu gelişme aslında İslam’ın tarihsel kökleriyle ilişkili olmaktan ziyade, Batı zihniyetinin İslam’a daha derinden nüfuz etmesidir. Bu sürecin en dramatik yönü Müslümanların kendi dinlerinin düşmanları haline gelme- leri ve onun “eski” yasalarıyla mücadele etme, Batı tarzı reformlar yapma girişimi sergilemeleridir. Reformcular her şeyden önce İslam’ın temel pren- siplerine tekarar başvurarak onları yeni koşullar bağlamında yorumlamayı ve uygulamayı savunmaktadırlar. Dünyada artık yeteri kadar taraftar bulan ve faaliyetler yürüten söz konusu cereyanla ilgili Bünyatzade’nin özellikle Fəlsəfə tarixi və müasirlərimiz 61 dikkat çektiği nokta İslam’ın temel ilkelerinin dönemlere ve alimlerin yakla- şımlarına göre değiştirilemeyeceğidir. Değitirilmesi gereken şey söz konusu temel prensipler üzerinde dönemin şartlarına uygun inşa edilen ideoloji ve felsefe sistemidir. İslam dininin ilkeleri gelişimin, dinamizmin potansiyelini kapsamaktadır. G. Bünyatzade daha ziyade en yeni İslam felsefesinin vahdetciler ce- reyanına odaklanmakta ve vahdetcilerin sadece İslam’ın değil, tüm in- sanlığın manevi yükselişi için gereken potansiyele sahip olduğunu öne sür- mektedir. Bünyatzade’ye göre, çağdaşlaşma ve dinlerarası diyalog da sadece dinin kendi potansiyelinin ve kendi yaratıcı enerjisinin onarılmasıyla müm- kündür. Bunun için de aydınlanma ve ıslahatın yanı sıra, her şeyden önce felsefi düşünme yeteneğinin de geliştirilmesi gerekmektedir. Bu önemli mis- yonu vahdetçilerin – filozofların yerine getirmesi gerektiğini düşünen Bün- yatzade vahdetçileri de iki yere ayırmaktadır: İslam düşüncesinin bu- nalımının nedenlerini araştıran ve çözüm önerilerinde bulunanlar ve çözüm olarak çağdaş ve yeni bir felsefi sistem ortaya koyan düşünürler. Birinciler İslam’ın zengin mirasına ve potansiyeline işaret eden, günün gerçek sorun- larını anlayarak onu tüm çıplaklığıyla sunan ve hangi yönde hangi adımların atılmasının gerekliliği üzerine yazıp çizen kişilerdir. Birçok konularda da- yandıkları ilkeler ve kulandıkları metotlar birbiriyle uyum içinde oldu- ğundan gelenekçileri de aynı çizgide görmek mümkündür. Bünyatzade şunu da eklemektedir ki, onların görüşleri islam düşüncesinin günümüzdeki duru- munun doğru analizi olsa da ve konunun bazı yönlerini aydınlatsa da, bu, sorunun yalnız yatay düzlemdeki çözümüdür. Vahdetcilerin birinci kolunun üç temel ilkeye dayanmaktadır: iman, vahdet düşüncesi ve aydınlatma. Günümüzde özgüvenini kaybetmiş, aynı zamanda kendi imanının aleti haline gelmiş Müslüman için idrak edilmiş bir imanın önemini vurgulayan Bünyatzade şöyle demektedir: “İnsanı ayakta tutan, bir şahsiyet olarak ye- tiştiren ve istikrarını muhafaza eden hareket ettirici güç olarak iman bir Fəlsəfə və sosial-siyasi elmlər – 2015, № 1 62 şeydir, insanın elini kolunu bağlayan, teslimcilik aşılayan ve yöneten güç o- larak iman başka şeydir. İlginçtir, aslında birinci tip imana öncelik veren İs- lam, özellikle de tasavvuf, Allah’tan başkasından korkmayı ve teslim olmayı kabul etmese de, edebiyatlarda, güzel sanatlarda mümin Müslüman genel- likle buruşuk, eli ayağı tutmayan, dünyaya ilgisiz yaşlı biri olarak tasvir olunmaktadır. Aynı zamanda, diğer bir uçta – Batı edebiyatında mümin Müslüman sakallı beniziyle vahşi gözlerle bakan bir terörist olarak tasvir olunmaktadır. Hangisidir İslam’ın verdiği iman?! Eminlikle söylemek müm- küdür ki, hiçbirisi”. Söylediklerinin sonucu olarak Bünyatzade günün talep- lerinden hareketle her bir Müslüman’ın silaha değil, kendi aklını doğru bir biçimde yönlendirmek için azim, iradenin daha büyük önem arzettiğini ve idrak edilen imanla bu gücün daha güçlü olacağı kanaatindedir. Reformcuların dayandıkları ikinci prensip – vahdet düşüncesi hem İs- lam’ın temel ve merkez ideası olan tevhidi, hem de ırkına, diline, dinine bakmaksızın insanlar arasındaki birliği, dayanışmayı kapsamaktadır. Bu ko- lun temsilcilerinden bazıları İslam gerçeklerini Batı felsefesiyle, bazıları da Uzak Doğu, Asya felsefeleriyle bir bütün olarak ele almaktadırlar. Bün- yatzade burada hem Batı’nın rasyonelliği, hem de Doğu’nun ezoterikliğini kapsayan bir hikmete sahip olan tasavvufun önemi ni özellikle vurgu- lamaktadır: “tasavvuf İslamî değerleri derinden anlamak, gerçekliğin en ağır sorunlarına karşı metin olmak, ruhunun temizliğini, yüceliğini, kutsallık duygusunu muhafaza etmek, aynı zamanda, özgüveni aşılamak, bir insan olarak sebat kazanmak için çok güçlü bir silah ve kalkandır ... Tasavvuf hem de vahdet ideasının veya ebedi hikmetin kâmil ifadesidir.” Aslında vatandaş devletinin ayrılmaz ve zaruri bir gelişim safhası olan aydınlanma vahdetcilerin üçüncü prensibi olarak Bünyatzade’nin su-nu- munda ek işlevleri de üstlenmektedir. Bünyatzade öncelikle bir problemi vurgulamaktadır: “Günümüzün gerçekliği dikkate alındığında, ister toplu- mun yapısında, isterse de yönetilmesinde Batı’nın deneyim ve teorileri öğre- tilmektedir. Örneğin, felsefe ders kitaplarında tüm temel ilkelerde, düşünce- Yüklə 5,03 Kb. Dostları ilə paylaş:
|