Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi məRKƏZİ elmi Kİtabxana
Yüklə 23,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq
- Kitabxana-inform asiya xidmətində elektron kataloq
Ölkəmizin bütün iri kitabxanaları adıçəkilən hər iki kitabxana ilə uzun illərdən bəri əməkdaşlıq edir, kitab və informasiya mübadiləsi apanr. Hər il bu kitabxanalara ölkəmiz haqqmda həqiqətləri əks etdirən yüzlərcə nəşr göndərilir. Nəticənin belə olması onu deməyə əsas verir ki, bu proses əwəlcədən nəzarətə götürülüb. AR Xarici İşlər Nazirliyinin bu anlaşılmazlıqla bağlı yaydığı sənəddə göstərilir ki, kitabxanalanmız bu kimi təşkilatlarla daha sıx münasibət qurmalı, Azərbaycan həqiqətlərini dünya ictimaiyyətinin diqqətinə çatdırlmalıdırlar. Araşdırdıq ki, Rusiya Milli Kitabxanasından ÜEK-ə təqdim olunan sözügdeən sənədlər kitabxananm “Karto- qrafıya” şöbəsinin balansmdadır. Şöbənin balansmda olan digər xəritələrdə Ermənistan Xəzər dənizi ilə Qara dəniz arasmda qərarlaşıb, Azərbaycanm adı isə ümumiyyətlə çəkilməyib. Kürdən sağdakı ərazilər isə Dağıstan vilayəti kimi qeyd olunub. Rusiya Milli Kitabxanası həmin nəşri ÜEK-in elektron kataloqunda və bazasında əks etdirdik- dən sonra AMEA Mərkəzi Elmi Kitabxanasmda A. Əliye- va-Kəngərlinin təşəbbüsü ilə xüsusi qrup yaradıldı. Həmin qrupun tərkibində biz həm Konqres kitabxanasma, həm Rusiyamn Milli Kitabxanasına, həm də Ümumdünya Elektron kitabxanasma sözügedən yanlışlıqla bağlı iradı- mızı bildirdik və hər 3 qurumu Azərbaycan tarixi ilə bağlı ingilis və rus dillərində materiallarla yenidən təmin edərək yanlışlığm (!?) aradan qaldınlmasma və ÜEK vasitəsilə milli həqiqətlərimizin doğru təbliğinə nail olduq. 150 | C.A.Cəfərov Mədəni və tarixi irsimizin doğru təbliği kitabxana- lanmızm düzgün istiqamətdə fəaliyyəti ilə sıx bağlıdır. Bu mənada kitabxanalarm dünya informasiya məkanma daxil olmasım təmin edərkən informasiya qarşıdurmalanna, in- sidentlərinə hazır olmaq, əwəlcədən düşünülmüş istiqa- mət seçmək gərəkdir. Çünki informasiya cəmiyyəti həqiqi biliklərin yayılmasmı sürətləndirdiyi kimi, neqativ, əsası olmayan məlumatlann da yayılmasma imkan yaradır. Təkcə kitabxanalarımız deyik, milli irsimizin daşıyı- cısı olan kitablarımız da zaman keçdikcə İKT-nin təsirinə məruz qalır. Çünki kitablann illərlə saxlanılması, nəsillər- dən-nəsillərə ötürülməsində problemlər həmişə olub, bu- gün də var. Bu problemi aradan qaldırmaq üçün texnoloji baxımdan inkişaf etmiş ölkələr, zamanm tələbinə uyğun olaraq lazımi tədbirlər görürlər. Elə bunun nəticəsidir ki, indi dünyada ənənəvi kitabxanalarla bərabər çoxlu sayda elektron kitabxanalar da mövcuddur. Elektron kitabxanalann yaradılmasmın 2 üsulu möv- cuddur: 1. Ənənəvi sənəd kütləsini skaner vasitəsilə rə- qəmsal formata keçirmək yolu ilə; 2 . İlk dəfədən rəqəmli formada hazırlanan mətn- ləri toplamaqla. Əlbəttə ki, birinci üsul daha ağır və vaxtaparan pro- sesdir. İkinci üsul isə olduqca yenidir. Kitabxana-informasiya xidmətində elektron kataloq | 151 Elektron kataloqla elektron kitabxana arasmdakı əla- qələr də yenidir. Lakin bu unikal vəhdət cəmiyyətin bila- vasitə iqtisadi modifıkasiyasma səbəb olduğu üçün həm də rentabellidir. Çünki elektron kataloq elektron kitabxanada- kı sənəd və nəşrlərin tapılması prosesinin sadələşməsinə və sürətlənməsinə real imkan yaradır. Ənənəvi kitabxana fondlanndakı kitablardan fərqli olaraq, elektron kitabxanadakı kitablar təbii resursların (meşə massivlərinin) məsrəf olunmasma və ətraf mühitin çirklənməsinə imkan vermir. Elektron kitabxanalar elmi işçilərə, ali təhsil müəssisələrində fəaliyyət göstərən pro- fessor-müəllim heyətinə, tələbə və mütəxəssislərə elmi iş- lərinin və apardıqları tədqiqatların nəticələrini toplaylıb ictimailəşdirmək baxımmdan bütün mümkün kanallardan güclüdür. Eləcə də, elektron kitabxananm kıfayət qədər az fıziki yer tutması çox vacib inzibati, iqtisadi üstünlük he- sab olunur. Lakin müşahidər göstərir ki, elektron kataloqlardan fərqli olaraq, elektron kitabxanaların yaradılması işi heç də hammı razı salmır. Elektron kitabxanalarm yaradılması işinə mənfı münasibətdə olanları 2 qrupa-Ənənəvi oxucu- lara və mühafizəkar müəlliflərə bölmək olar. Birinci qrupun fıkrincə, heç bir elektron nəşr, elektron sənəd ənənəvi kitabı, onun yaratdığı psixoloji harmoniyanı, daxili balansı əvəz edə bilməz. İkinci qrup isə, elektron kitabxanalarm yaradılmasını ənənəvi kitabxanalara qarşı 152 | C.A.Cəfərov məhvedici proses hesab edir və əsərlərini belə “işğalçı” kitabxanalarda yaymaq istəmir. Lakin elə müəlliflər də var ki, özlərinin intellektual məhsuluna əmtəə kimi yanaşa bilmir və ya onun ictimailəşməsini, oxunmasım, iqtisadi gəlir əldə etməkdən daha üstün tuturlar. Belə loyal müəlliflər elektron kitabxa- naların yeni nəşrlərlə təmin olunmasma şərait yaradır. Qərbdə, “yalmz müşahidə edən müəlliflər” adlanan bu tip yazarlarm əsərləri, müasir elektron kitabxanalarm əsas mənbəyi hesab olunur. Başqa qrup müəlliflər isə, əsərlərini elektron kitabxa- na vasitəsilə hamıya “verməyi”, həm mənfəət itikisi kimi, həm də plagiata, müəllif hüquqlarınm pozulmasına yol açan addım kimi qiymətləndirirlər. AMEA-nın Mərkəzi Elmi Kitabxanasında çalışan həmkarımız, texnika üzrə fəlsəfə doktoru Sergey Kondrat- yev iddia edir ki [79, s 144], müəllif hüquqlarınm yetorin- cə qoruna bilməməsi elektron kitabxanaların yaratdığı ən böyük problemdir. Biz isə iddia edirik ki, əslində bu kimi hüquqpozmaları elektron kitabxananı yaradan hüquqi və fıziki şəxslərin mövcud sahədəki biliklərinin kifayət qodər olmaması ilə əlaqədardır. Bu mənada elektron kitabxana və müəlliflik hüququnun vəhdətdə inkişaf etməsi üçün cə- miyyətin intellektuallaşması, əqli mülkiyyotə hörmət mc- yarlarının dəyişməsi, mütaliə mədəniyyətinin yüksəlməsi gərəkdir. Kitabxana-inform asiya xidmətində elektron kataloq | 153 Yüklə 23,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|