Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AQRAR BÖLMƏYƏ DÖVLƏT HİMAYƏSİ
4. Miqrasiya proseslərinin tənzimlənməsinə dair dövlət tərəfindən lazımi tədbirlər görülməlidir; 5. Son illər əhalinin maddi rifahının yaxşılaşdırılması ilə
əlaqədar görülmüş tədbirlər respublikada həyat səviyyəsinin yüksəldilməsinə xidmət edəcəkdir; 6. Demoqrafik proseslərin səviyyəsinə və dinamikasına təsir edən mənfi amillərin aradan qaldırılması və bu sahədə dövlət proqramlarının hazırlanması isə demoqrafik proseslərə öz müsbət təsirini göstərəcəkdir. Bu isə gələcəkdə istehsal infrastrukturunun formalaşması və inkişafı üçün əlverişli zəmin yaradacaqdır. • •
Ədəbiyyat: 1. Azərbaycan Respublikasının «Əmək miqrasiyası haqqında» Qanunu, 23 mart 2001. 2. Azərbaycanın Statistik göstəriciləri-2003. Bakı, Səda nəşriyyatı, 2003, 773 s. 3. Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı (2004-2008-ci illər). Bakı, «Nurlar» Nəşriyyat-Poliqrafiya Mərkəzi, 2004, 160 s. 4. «Azərbaycan Respublikasında Yoxsulluğun Azıaldılması və İqtisadi İnkişafın Dövlət Proqramı» (2003-2005-ci illər). Bakı, «RN-94», 2003, 296 s. 5. İmanov E.S. Azərbaycan Respublikasında Demoqrafik inkişafın müasir vəziyyəti və qiymətləndirilməsi/ İqtisadi İslahatlar Mərkəzinin elmi əsərlər toplusu. IV buraxılış. Bakı, İqtisadi İslahatlar Mərkəzi, 2003, s. 102-117.
Mülkiyyət münasibətlərini nəzərdən keçirərkən mə lum olur ki, kənd təsərrüfatının əsas istehsal vasitəsi olan torpaq mülkiyyət obyekti rolunu da yerinə yetirir. Bəşəriy- 176
yotiıı inkişafının müxtəlif mərhələlərində mülkiyyətin müxtəlif formalarına təsadüf edilmişdir. Torpaq üzərində mülkiyyətlə və torapaqdan istifadə edilməsi ilə əlanədaı* olan münasibətlər aqrar münasibətlər adlanır. Bu aqrar münasibətlər ilk növbədə istehsal vasitələri üzərində mülkiy yətin forması ilə müəyyən olunan ictimai istehsal müna sibətlərinin tərkib hissəsidir. Bazar iqtisadiyyatına keçidlə əlaqədar olaraq aparı lan islahatlar nəticəsində Azərbaycanda torpaq üzərində mülkiyyətin aşağıdakı formaları qərarlaşmışdır. a) dövlət mülkiyyətində olan torpaqlar; dövlət meşə fondu, su fondu
torpaqları, dövlət ehtiyyatında olan torpaqlar və s. b) bələdiyyə mülkiyyətində olan torpaqlara yaşayış məntəqələrinin yerləşdiyi və onların ətrafında olan torpaqlar aiddir.
ğ) xüsusi mülkiyyətdə olan torpaqlara isə kolxoz və sovxozların ləğv edilməsi nəticəsində • kəndlilərin mülkiy yətinə verilmiş torpaq sahələri daxildir.4 Torpaq üzərində mülkiyyət müxtəlifliyi ilə yanaşı torpaqdan istifadə edən təsərrüfatların da müxtəlif formalarına rast gəlmək mümkündür. Bunlardan ən geniş yayılmışı fermer təsərrüfatı formasıdır. Fermer təsərrüfatı dedikdə, bazar iqtisadiyyatı şəraitində əmtəəlik kənd təsərrüfatı məhsulları istehsal edən xüsusi kənd təsərrüfatı müəssisəsi nəzərdə tutulur. Fermerlər ya özlərinin mülkiyyətində olan, ya da icarəyə götürülmüş torpaqlarda təsərrüfatçılıq edirlər. Bu təsərrüfatlarda əmək prosesi ya təsərrüfaçıların özləri, ya da muzdlu
işçilərin vasitəsilə həyata keçirilir. Ölkəmizin iqtisadi inkişafı aqrar sahədə istehsal münasibətlərinin düzgün qurulmasından, istehsalı təmin edən iqtisadi alətlərə üstünlük verilməsindən xeyli dərəcədə asılıdır. İqtisadi təhlillər göstərir ki, Azərbaycanın kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalında çox böyük potensial 177
qanunları ilə inzibati-amirlik imkanları vardır ki, bu da ölkənin ərzaq təhlükəsizliyini təmin etməklə yanaşı, həm də kənd təsərrüfatı məhsulları ixracının təşkil etmək mümkündür. Hələ bazar iqtisadiyyatının sərt üzləşməmişdən əvvəl ümid edilirdi ki, iqtisadiyyatının dayaqları sındırılan kimi ölkənin iqtisadi inkişafını təmin etmək mümkün olacaq, istehsalın artımı üçün daxili stimul yaranacaq, azad iqtisadiyyat bazarını «görünməz əl» vasitəsi ilə tənzimlənəcək və dövlətin təsərrüfat həyatına bir
başa müdaxiləsinə ehtiyac qalmayacaq. Lakin bazar münasibətləri Azərbaycanda tam formalaşmadığına görə bazar elementlərinin iqtisadiyyata səmərəli təsirindən danışmaq hələ tezdir. İqtisadiyyatın normal inkişafı onun dövlət tərəfindən nizamlı şəkildə tənzimlənməsindən çox asılıdır, iqtisadiyyatın maksimum dərəcədə liberallaşdırılması belə yenə də dövlətin iqtisadi proseslərin idarə edilməsində iştirakını inkar etmir. Hər bir dövlətin Ö 2 :ünün maraqları və mənafeyinin olması dövlətin ictimai həyatının bütün fəaliyyət dairələrinə müdaxiləsini zəruri edir. Lakin bu müdaxilənin özünün də müəyyən hədləri olmalıdır. Əgər iqtisadiyyat həddən artıq dövlət tərəfindən irıhsara alınırsa, bu zaman istər fərdlərin, istərsə də təsərrüfat subyektlərinin məsuliyyət hissi azalır, onların daha yüksək nəticələr əldə etməyə marağı olmur. Bazar iqtisadiyyatının inkişaf etdiyi ölkələrdən fərqli olaraq MDB ölkələrində, o cümlədən Azərbaycanda iqtisadiyyatın dövlət tənzimlənməsi tamamilə yeni çalarlara malikdir. Yəni dövlət ilkin funksiya yerinə yetirərək bir tərəfdən iqtisadi prosesləri tənzimləməli; digər tərəfdən də bazar
mühütlınü formalaşdırmalı və onun
ayrı-ayrı elementlərinin fəaliyyətinə şərait yaratmalıdır. İqtisadiyyatın dövlət tənzimləsinin daha çox inkişaf etmiş mexanzmi əsasən Qərbi Avropa ölkələrində (Fransa, Almaniya, Hollandiya, Skandinaviya ölkələri, Avstriya, İspaniya), Yaponiyada Asiyanın və Latın Amerikasının bir 178
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|