Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
mümkündür. Baxmayaraq ki, taxıl, şəkər çuğunduru, kartof, tərəvəz və s. bu kimi məhsulların istehsalında artım müşahidə olunmuşdur, bu gün respublikamızın kənd təsərrüfatı məhsullarının nəinki dünya bazarına çıxışı, hətta lokal şəraitdə idxal olunmuş məhsullarla rəqabətə tabb gətirmə qabiliyyəti belə çox aşağı səviyyədədir. Aqrar məhsulların dünya bazarına çıxarıla bilməməsi səbəblərindən biri həmin məhsulların müvafiq standartlara cavab verməməsidir. Məlumdur ki,aqrar sektorda əksər işlərin və məhsulların keyfiyyətini tənzim edən standartlar mövcuddur. Qeyd edək ki, istehsalçıların, dövlətin və təsərrü fat subyektlərinin maraqlarının müdafiəsi “ Standartlaşdırma haqqında” 16 aprel 1996-cı ildə qəbul edilmiş Azərbaycan Respublikasının Qanunu ilə tənzim edilir (2,s. 13). Nəzərə alaq ki,aqrar məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsində standart ların rolu əvəzedilməzdir. Belə hesab edirik ki, yeni iqtisadi şəraitdə aqrar sektorda standartların tətbiqi və onların tələblərinə ciddi nəzarət edilməsi iqtisadi mexanizmin əsas şərtlərindən biri olmalıdır. Aqrar məhsulun rəqabət qabiliyyətinin zəif olması səbəblərindən biri də kənd təsərrüfatı ilə digər sahələı arasın dakı kooperasiya əlaqələrinin düzgün qurulmamasıdn*. Bazar münasibətlərinə keçid aqrar sahibkarlığın inkişafı şəraitində kənd təsərrüfatında kooperasiya əlaqələrinin formalaşması, onun istehsalın nəticəsinə təsirinin gücləndirilməsi xüsusi əhəmiyyət kəsb edən vacib məsələlərdəndir.Çünki çoxnövlü təsərrüfatçılığın formalaşma prosesi getdiyi hazırki şəraitdə təsərrüfatlararası əlaqələrin yeni tələblər,yeni prinsiplər əsa sında qurulması aqrar bölmədə böhranlı vəziyyətdən çıxma ğa,canlanmaya,yüksəlişə şərait yarada bilər.Ona görə də, res publikada bazar münasibətlərinin formalaşdığı indiki dövrdə kənd təsərrüfatında aqrar sahibkarlığın inkişafına təsər- riifatlararası əlaqələrin yaradılması mövqeyindən yanaşılmalı və bu prosesə birinci dərəcəli əhəmiyyət verilməlidir. 195
Kənd təsərrüfatında aqrar sahibkarlığın normal fəaliyyətinin təmin olunması,onun sahələri arasında mənafe lərin düzgün uzlaşdırılmasından asılıdır. Burada söhbət aqrar sahibkarlığın inkişafı şəraitində kənd təsərrüfatının ayrı-ayrı sahələri ilə təsərrüfatçılıq formaları arasında elə əlaqələrin yaradılmasından gedir ki,o bir tərəfdən aqrar bölmənin inkişafını təmin etməyə,bazarın formalaşdığı dövrdə onun səmərəli fəaliyyətini gücləndirməyə imkan versin,digər tərəfdən isə cəmiyyət üçün zəruri olan hər bir məhsul növünə çəkilən məcmu-ictimai zəruri i.ş vaxtına qənaət etsin. Dünyanın əksər inkişaf etmiş ölkələrində kənd təsər rüfatı kooperasiya prinsipləri əsasında fəaliyyət göstərir. Burada kooperasiya münasibətləri bütün sahələrdə kredit, təchizat, servis, emal,maşın və mexanizmlər, meliorasiya, süd- çülük, ətçilik və s. sahələr üzrə yaradılır və onların inkişafı bir tərəfdən yeni iş yerlərinin yaradılmasına, məşğulluq proble minin nisbətən yaxşılaşdırılmasına səbəb olur,digər tərəfdən isə məhsul itkisinin qarşısı alınır.Ona görə də,bazar müna sibətlərinin formalaşdığı indiki dövrdə kənd təsərrüfatında yaranmış böhranlı vəziyyətdən çıxmaq,istehsalın həcmini stabilləşdirmək, aqrar sahibkarlığın inkişafını təmin etmək və istehlak bazarını ərzaq məhsulları ilə doldurmaq məqsədilə kooperasiya əlaqələrinə böyük əhəmiyyət verilməlidir. Qeyd edək ki, indiyədək respublikamızda kənd təsərrüfatı ilə sənayenin qarşılıqlı əlaqəsi tənzim edilməmiş qalır.Bu səbəbdən də aqrar sahibkarlar təsərrüfat prosesində istifadə olunan bəzi sənaye məhsullarından istifadədə çətinliklərlə üzləşirlər ki,bu da son nəticədə aqrar məhsulun keyfiyyət normalarına mənfi təsir göstərir.Mövcud problemi aradan qaldırmaq üçün görülməsini zəruri hesab etdiyimiz tədbirlər aşağıdakılardan ibarətdir: Birincisi,ilk mərhələdə kənd təsərrüfatı istehsalı üçün zəruri olan maddi-texniki ehtiyatların siyahısı müəyyənləş dirilməli və həminn siyahıya daxil edilən sənaye məhsullarının 196
qiymətləri dövlət nəzarətində saxlanılmalıdır. Zəruri hesab edilən məhsullar siyahısına müxtəlif markalı traktorların, yük avtomobillərinin, kombaynların,digər maşın və
mexanizmləriıı aid edilməsini məqsədəuyğun hesab edirik. Bu qrup məhsulların siyahısına ehtiyat hissələrini, yanacağı və s. daxil etmək olar. İkincisi,muxtar respublikada dəniz
səviyyəsindən 2500-3000 m hündürlükdə, dağ bölgələrində müxtəlif kəndli təsərrüfatları fəaliyyət göstərir.Bu təsərrüfatlarda maddi- texniki baza zəif inkişaf etmişdir, mövcud texnikanın əksəriyyəti ömür müddətini başa çatdırmışdır. Belə bir şəraitdə kənddə yeni təsərrüfat formalarının yaranmasını da nəzərə alsaq,
maddi-texniki ehtiyatlar üzrə güzəştli təminatların həyata keçirilməsinə əhmiyyət verilməlidir. Bununla
yanaşı,dağ rayonlarındakı (əsasən Ordubad, Şahbuz, Sədərək, Şərur, Culfa rayonlarında) mülkiyyətçilərə texnika, tikinti materialları, ehtiyyat hissələri, yanacaq və sürtkü materialları güzəştli qiymətlərlə satılmalı və
respublikanın sərhəd rayonları üçün lazım gəldikdə maddi- texniki ehtiyatların gətirilməsi xərclərinin yerli büdcə vəsaiti hesabına ödənilməsi məqsədəuyğun olardı.
məhsul
istehsalı məqsədilə gətirilən maddi-texniki ehtiyatlardan istifadə üçün vergilər tətbiq edilməsin.Bununla belə,ilk mərhələdə yaxşı olardı ki.yeni yaradılan müxtəlif təsərrəfatçılıq formalarının inkişafına yönəldilən əsaslı vəsait qoyuluşu rayonların və ya respublikanın büdcə vəsaiti hesabına maliyyələşdirilsin.
dağ
yerlərindəki kənd
təsərrüfatı müəssisələrinə texniki xidmət göstərmək üçün aqro-servislər yardılsın.Bu cür servislərin hər bir dağ rayonunda təşkil edilməsi daha məqsədəuyğun olardı.
dünya standartlarına uyğun formada yeni texnologiyalarla 197
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|