Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Sahibkarlıq fəaliyyətinin ümumi sxemi
Sahibkarlıq fəaliyyəti gəlir, mənfəət əldə edilməsini təmin etmək üçün mühüm təsərrüfat qərarları qəbul olunması, fəaliyyətinin nəticələrinə görə məsuliyyətlə bağlıdır. Sahibkarlıqda istehsal amillərinin düzgün əlaqələn dirilməsi, yeni məhsul (əmtəə) istehsalına, yeni elementlərin tətbiqinə keçilməsi, istehlakçıların marağına uyğun məhsul istehsalının və xidmətlər göstərilməsinin istiqamətləndirilməsi tələb olunur. Sahibkarlıq iqtisadi fəallığın xüsusi bir növü kimi çıxış etməklə ilkin mərhələdə bir ideya, sonra isə maddiləşmiş formadır. Sahibkarlıq ideyası istehsalçının müəyyən bir formada öz marağını bildirməsidir. Sahibkarlıq fəaliyyətinin ümumi sxemi: A T Sahibkarlıq fəaliyyətinin müvəffəqiyyəti öncə qəbul olunan təsərrüfat-idarəetmə qərarlarının düzgünlüyündən asılıdır. Qərar qəbul etmək həmişə sahibkar funksiyasını yerinə yetirən şəxsin və ya şəxslər qrupunun öhdəsinə düşür.(3,s. 11) İqtisadi münasibətlər sistemi və quruluşu mürəkkəb və çoxcəhətli olub iki əsas subyektin-istehsalçı və istehlakçıların qarşılıqlı münasibətindən ibarətdir. Həm istehsalçı, həm də istehsal sərbəst hərəkət edə bilmir. Hər iki subyekt bir- 191
birindən asılıdır. Deməli sahibkar qərar qəbul eldikdə aşağıdrkı suallara özü özlüyündə cavab verməlidir: -Xammal əldə oluna biləcəkmi? -Proses üçün yarımfabrikatlar və digər dövriyyə vəsaitləri varmı? -Tələb olunan əsas vəsaitlər (texnika, texnologiya, avadanlıq) almaq imkanı varmı? -İstehsal olunan əmtəəyə tələbatın səviyyəsi necədir? -Sahibkarın bu hərəkətinə dövlətin baxışı (vergi, qadağan, maliyyə köməyi və s.) necə ola bilər? Sahibkarlıq fəaliyyətini həyata keçirmək üçün əsas şərtlərdən biri də müəyyən ictimai şəraitin sahibkarlıq mühitinin mövcud olmasıdır. Burada hər şeydən əvvəl bazar, bazar münasibətləri sistemi, sahibkarın şəxsən müstəqil (sərbəst) olması (qərar qəbulunda) nəzərdə tutulur. (2,s.l2) Sahibkarın hərəkətinin 3 əsas istiqaməti qeyd edə bilərik: 1. İstehsalın (xidmətlərin göstərilməsinin) idarə edilməsi (onun menecer fəaliyyəti); 2. Bazarın təhlil edilməsi: Sahibkar istehsalı istehlakçı xa tirinə təşkil edir. Bazarı təhlil etmədən faydalı sahibkarlıq fəaliyyəti yaratmaq olmaz (marketinq fəaliyyəti); 3. Əməkdaşlıq (tərəf müqabili) əlaqələrinin təşkili. Bazar iqtisadiyyatının əsas hərəkətverici qüvvəsi olan sahibkar mövcud iqtisadi resurslardan qənaətlə, səmərəli istifadə edərək
dünya standartlarına uyğun məhsul
istehsalının artırılmasına çalışır. Məhz bu sahədə sahibkarlar tərəfindən göstərilən təşəbbüskarlıq və dövlət tərəfindən həyata keçirilən məqsədyönlü iqtisadi islahatlar sahibkarlığın inkişafına şərait yaradır. Sahibkarlığın inkişafı daxili bazarın kifayət qədər məhsulla təmin olunmasına, işsizliyin aradan qaldırılmasına əhalinin sosial halının yüksəldilməsinə şərait yaradır. Deməli, respublikamızın iqtisadiyyatını sağlam təməllər üzərində inkişaf etdirmək üçün sahibkarlıq mühi tinin yaradılması və sahibkarlıq fəaliyyətinin öncül inkişaf 192
istiqamətlərinin müəyyənləşdirilməsi daima öz aktuallığını saxlayacaqdadır. Ədəbiyyat: 1. Sahibkarlıq fəaliyyəti haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu. 2. G.Gənciyev, C.Kərimov. Sahibkarlığın əsasları (Mühazirələr toplusu). Bakı,"Elm", 1999 3. F. Abbasov, R. Quliyev, S. Əbdürrəhmanova. Sahibkarlıq fəaliyyətinin əsasları. Bakı, 1996
AQRAR SEKTORDA MƏHSULUN KEYFİYYƏTİNİN VƏ RƏQABƏT QABİLİYYƏTİNİN ARTIRILMASI YOLLARI
Hal-hazırda Naxçıvan Muxtar Respublikasında aqrar sahibkarlığın geniş inkişaf etdrilməsi dövlətin iqtisadi siyasətinin əsas istiqamətlərindən birini təşkil edir.Qeyd edək ki,Muxtar Respublikamızda həyata
kezirilən aqrar
sahibkarlıq siyasətinin fundamental elmi-nəzəri və elmi- praktiki əsasları vardır.Bu ilk növbədə ölkə rəhbərliyinin fərmanlarından və göstərişlərindən,Milli Məclisin qəbul etdiyi qanunlardan,Nazirlər Kabinetinin qərar və sərəncamlarından və həm də inkişaf etmiş ölkələrdən uzun illərdən bəri toplanmış zəngin təcrübədən ibarətdir. 193
Məlumdur ki, Naxçıvan Muxtar Respublikasında aqrar
sahədə sahibkarlığın formalaşması və
inkişaf etdirilməsi bir qədər mürəkkəb prosesdir.Bu baxımdan aqrar sahədə sahibkarlıq faliyyətinin irıkiəafmı təmin etmək məqsədilə bir sıra vacibliyi ilə seçilən işlər görülməlidir. Araşdırmalar nəticəsində müəyyən edilmişdir ki, dövlət müəssisələrinin transformasiyası,yeni təsərrüfat formalarının yaradılması xüsusi bölmədə məhsul istehsalının nisbətən artmasına, ümumi istehsalda onların xüsusi çəkisinin yüksəlməsinə səbəb olmuşdur. Əgər 2000-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikasında istehsal olunan taxıl 54,4 min ton,şəkər çuğunduru 45,5 min ton,kartof 13,5 min ton, tərəvəz 42,7 min ton, bostan məhsulları 33,6 min ton,meyvə və giləmeyvə 28,4 min ton təşkil edirdisə, 2003-cıı ildə bu göstəricilər artaraq müvafiq surətdə 81,4; 129, 0;14,2;53,4; 41,7;28,6 min ton təşkil etmişdir (l,s.l 12). Müqayisə olunan illərdə mal-qaranın baş sayı 74,0 min başdan 81,2 min başa qədər artmışdır (1 ,s. 117). Bu onu göstərir ki,aqrar islahatların gedişinin sürətləndirilməsi, təsərrüfatların dövlət inhisarından çıxarılması və onların xüsusi mülkiyyətə verilməsi aqrar sahibkarlığın inkişafına real şərait yaratmışdır. Lakin günümüzdə aqrar sahədə artım olmasına baxmayaraq yüksək səviyyəli inkişafdan söhbət açmaq qeyri Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|