Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi naxçivan böLMƏSİ
Yüklə 5,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
Əgər diqqət etsək e.ə. II minilliyə aid bu tapıntı eramızın II minilliyinin sonrlarına qədər istifadə etdiyimiz milli geyimlərimizi ə eynilik daşıyır və bu sak geyimidir. 0 zaman cəsarətlə demək olar ki, Herodot, İosif Flavi, Ptolomey, Strabon kimi qədim tarixçilərin e.ə. I minilliyə aid etdikləri sak etnosları onların yazdığı kimi deyil, e.ə. II minillikdə fəaliyyət göstərmişlər (F,R.) Haqlı olaraq belə bir sual ortalığa çıxa bilər. Əgər saklar e.ə II minillikdən Naxçıvan və qərb bölgəmiz İrəvan ərazilərində eramızın XX əsrinə qədər yaşamışlarsa(4 min il), 50-dən yuxarı kənd adı, 3 mahal (Əlincək, Sisakan, Ağsaklı) onların adını daşımışsa və bu ərazidə yüzlərlə marıq, kimmer, şirak, kas, xəzər, kəııgər və s. türk etnosları ilə bağlı yer adları mövcuddursa, bəs onda e.ə. VII əsrdə «Böyük Ermənistan» olan dövlət34 harada
yaranmış və hansı xalqa məxsus olmuşdur? Əgər, doğrudan da, bu belədirsə o zaman özlərini «hayasa» adlandıran xalq nəyə görə adlarım dəyişib «erməni» qoymuş, nəhayət nəyə görə onların ilk çarı Paruyr türk idi, Skaordonun- Sakın oğlu idi və türk Midiya çarı Varbak (Börü «qurd»-bak «bəy» -Bayqurd F.R.) tərəfindən təyin olunmuşdur.35 Bu sualların sayını istənilən qədər artırmaq olar və tədqiqatların tarixi faktların nəticələrindən gəldiyimiz qənaət budur ki, adını ər «kişi», mən I şəxs əvəzliyndən götürmüş «Ermənistan» dövləti olmuşsa da, bu türk dövləti idi, buradakı mədəniyyət abidələri də bu türk etnoslarına mənsub idi. Ermənistanın e.ə. və sonra apardığı müharibələrə gəldikdə isə bu xristianlaşmış- qriqorianlaşmış türklərlə başqa dində qalmış və yaxud eyni dində olan türklərin tarixdə qarşılaşdığımız Əmir Teymurla İldırım Bəyazid, Şah İsmayıla Sultan Səlim və b. bu kimi fatehlik iddialı türklərin, dövlətlərin biri-biri ilə vuruşmasından özgə bir şey deyildi. Sak tayfalarına gəldikdə isə bu etnoslar Naxçıvan və onun ətrafı bölgələrin yerli-avtoxton sakinləri olmaqla öz mədəniyyət abidələrini elə bu torpaqda yaşayaraq türk dilində yaratmışlar. 240
Ə d ə b i y y a t : 1. R.Məmmədov. Naxçıvan şəhərinin tarixi oçerki.Bakı,1977, s. 18-19 2. Флави Иосиф. Иудейские древности, СПб.1900, том 1,с.66 3. Литвинский Б.А. Древние кочевники «Крыши мира», Москва.,1972, с. 156 4. Hacıyev I.,Məmmdov Ş. Naxçıvan və naxçıvanlılar. Bakı, 2001,s.10-12 5. Hacıyev İ, Amanoğlu Ə. Tarihdc və giınümüzde Nahçıvan. Ankara-1998,s.6-l 1 6. Qeybullayev Q., Qarabağ (Etnik və siyasi tarixinə dair) Bakı,1990,s.60-61 7. Bünyadov Z., Məmmədov H.İrəvan əyalətinin icmal dəftəri. Bakı, 1996, s. 159 8. Yenə orada, s. 160-164 9. Bünyadov Z., H.Məmmədov. Naxçıvan sancağının müfəssəl dəftəri. Bakı, 1997, s.36-38 10. Qeybullayev Q.Qədm türklər və Ermənistan. Bakı, 1992,s.66-73 11. Hacıyev Q. NDA.Bakı,2000, s. 18-19 12. Əliyeva S. NDA.Bakı, 2002, s.14 13. Долгих Б.О.Родовой и племенной состав народов Сибирии в XVII век. Москва 1960, с.106 14. Şirəliyev M.Ş.Azərbaycan diolektologiyasının əsaslan. Bakı, 1968, s.46-54 15. Əhmədov T.Azərbaycan toponimikasının əsasları. Bakı, 1991, s.279
lö.Seyidov M.Azərbaycan xalqının soykökiinü düşünərkən. Bakı, 1989, s.88 17. Kitbi-Dədə Qorqud.Bakı, 1962,s.20 18. Алиев И. История Мидии. Баку, 1960, с.94 19. Qeybullayev Q. Azərbaycan türklərinin təşəkkülü tarixindən. Bakı, 1994,s. 146-147 20. Axundov A. Ümumi dilçilik. Bakı, 1979,s.227 21. Əhmədov T. Göstərilən əsəri, s. 160-161 22. Qeybulllayev Q.Göstərilən II əsəri. s.80 23. Rəşiddədin F., Oğuznamə. Bak:ı, 1992, s. 13,64 24. Babayev A. Dilçiliyə giriş. Bakı, 1992, s.225 25. Rzayev F. NDA.Naxçıvan,2003, s. 9-11 26. Bünyadov Z., Məmmədov H. Göstərilən II əsər. s.35-48 241
27. Гейбуллаев Т. К этногенезе азербайджанцев. Баку, 1991, том I, с.86-92
28. Yenə orada, s.94 29. Гейбуллаев Г. Топонимия Азербайджана. Баку,1986, с. 135 30. Qeybullayev Q.Göstərilən II əsəri, s. 109-129 31. Геродот. История. Москва. 1971,с.64 32. Трофимов Т.А. Приаральские саки. «Материалы хорезмской экспедиции», вып. 6/12.том II, Москва., 1963,с.233 33. Кузмина Е.Н.Бронзовый шлем
из Самарканда. Сов. Археология. Москва., 1958, №4, с. 120-126 34. Məmmədov R. Naxçıvan şəhərinin tarixi oçerkləri. Bakı, 1977.s.17-18 Ф 35. Капанцян Т.А. Хаяса- колыбель армян. Ереван, 1946, с. 163 36. Дьяконов И.М. Предыстория армянского народа. Ереван, 1968, с. 235-240 K Ə M ALƏ İSM A YJLLI A M E A Naxçıvan Bölməsi • • incəsənət, Dil və Ədəbiyyat institutu NAXÇIVAN TOPONİMLƏRİNİN TƏDQİQİ TARİXİNDƏN Toponimika yunan dilində «topos» - yer, məskən, «onim» - ad sözlərinin birləşməsindən əmələ gəlib, coğrafi adları öyrənən elm sahəsidir. Toponimlərdə incə, tarixi və milli xüsusiyyətlər özlərini göstərir. Hər bir tarixi dövrdə toponimlər millilik, tarixilik və müasirlik prinsipləri əsasında təşəkkül tapmışdır. Çünki həı* bir toponim istər dilçilik, istərsə də toponimik vahid kimi onu yaradan xalqın milli təfəkkürü, dünyagörüşü, mənəvi zövqü, tarixi və mədəni inkişaf səviyyəsi ilə yaxından bağlıdır. Elə xalqın mədəniyyətinin ilkin xüsusiyyətləri də özünü xüsusi adlarda biruzə verir. Bu mənada toponimlər xalqımızın qədim mədəni səviyyəsini göstərən ilk ictimai nişanədir, xalqın tarixi yaradıcılığının məhsulu və canlı tarixi əsərdir. Hər bir toponim xalqın milli ünvanıdır. 242
Yüklə 5,32 Mb. Dostları ilə paylaş:
|