Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 5,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
188 qıza qarşı heç bir kobudluğa, əxlaqsız hərəkətə yol vermir, əksinə, gətirib evlərinə yola salır. Bir müddət sonra onlar görüşürlər. Feyru- zun diqqət və qayğısından çox məmnun olduğundan özünü azad, xoşbəxt insan, sevilən bir qadın kimi hiss edir. Daha Zülfiyyənin həyatında onu gündə bir kişiyə satan Raya, onun mənəvi əzablarının baiskarı, faciə bataqlığına sürükləyən Rəhman yoxdur. Feyruz Rayaya bir daha Zülfiyyə ilə görüşməyi qadağan edir. Bir müddət sonra Zülfiyyə Feyruzun onun ürəyini fəth etdiyini anlayır, aralarında ya- xınlıq olmasa da, artıq onları sevgi telləri öz cazibəsinə çəkir, qəlbi həsrətlə çırpınan qız bir an belə onu xəyalından çıxara bilmir, ayrı- lığına dözmür. Və günlərin birində hər ikisi suya həsrət təşnələr kimi bir-birlərinə qovuşurlar... Yazıçı mahir bir süjet ustadı kimi oxucunu əsərin kulminasi- yasına hazırlayır. Artıq bizə elə gəlir ki, əsərin qəhrəmanları ilə bağlı bütün sirləri aydınlaşdırmışıq, daha qaranlıq bir məqam qalmamışdır. Elə əsərin bu yerində məlum olur ki, baş verən hadisələr barədə bütün təfərrüatları bilmirik. Mayor Kərimov cani Xanlar Xanlarovun izinə düşmək, onu yaxalamaq üçün son vasitə kimi Rayanın köməyindən istifadə etməyi qərara alır. Bu zaman gözlənilməz hadisə baş verir: anonim zənglə Rayanın evinin “bataqlıq” olduğu aşkar edilir, əxlaq- sızlığa cəlb edilmiş neçə qız-gəlin biabırçılıqla polis idarəsinə aparılır. Rəhmanın əmrlərinə tabe olan, iyrənclikdə, qəddarlıqda heç də geridə qalmayan Raya da həyatın rəzil insanlardan aldığı qisasdan yan qaça bilmir, Təkcə Zülfiyyəni deyil, bir çox saf, məsum qızları aldadaraq əxlaqsızlığa sürükləyən Raya günahsızların ahına tutulur. Ana olandan sonra etdiklərinə görə nisbətən peşman olsa da, içdiyi spirtli içkilər, qəbul etdiyi narkotik dərmanların nəticəsində düşdüyü quyudan çıxa bilmir, əksinə, daha da bataqlığa yuvarlanır. Dərmanların və içkinin aludəçisinə çevrilmiş Raya dəli olur. Gecənin bir aləmində körpəsinin üşüdüyünü zənn edərək əvvəlcə onu qaynar ütü ilə ütüləmək istəyir, sonra nə fikirləşirsə, qaynar su ilə dolu vannaya ataraq öldürür. Özü- nün son yeri isə dəlixanada uşağını yatırtmağa çalışan ruhi xəstə kimi təsvir edilir. Öz taleyinin qisasına məruz qalanlardan biri də Xanların oğlu Feyruzdur. Feyruz atasını anasının ölümündən sonra dərhal unutmuş, həbsxanaya isə yalnız atasının gizlətdiyi qızılların yerini öyrənmək üçün getmişdi. Feyruz atasının ölüm xəbərindən sonra həbsxanaya meyiti götürmək üçün çağırılsa da, oraya ayaq basmamışdı. Atasının sağ olduğunu bildikdə, olub-keçənləri həyatından silmək üçün onu aradan götürtmək istəmişdi. Amma həyat ondan öz qisasını atasının, 189 doğmasının vasitəsilə alır. Yaşadığı hər mənəviyyatsız ilə görə – 48 yaşında vurulan 48 bıçaqla öldürülür. Əsərdəki obrazların həyatları, niyyətləri, bütün mətləbləri Feyruzun ölümü üçün aparılan istintaq za- manı oxuculara məlum olur. Fırıldaqçı adamların özü kimi də fı- rıldaqçı dostları olar. Pula görə, daha da varlanmaq arzusuna görə Viktor dostunu satır, hətta onun ölümündə yaxından iştirak edir. Yazıçı bu obrazlar vasitəsilə Xanlardan fərqli olaraq tam mənfi planda əks olunmuş Feyruzun, Rəhmanın, Mirzənin, Viktorun, Rayanın belə cəzalarına çatmalarını göstərir. Müəllif bununla demək istəyir ki, hə- yat heç nəyi qarşılıqsız qoymur, hər kəsi yeri və zamanı gəldikdə öz layiqli cəzasına çatdırır. Rəhmanın, Feyruzun bıçaqla öldürülməsi, Mirzənin güllələnməsi, Viktorun qalan ömrünü həbsxanada, Rayanın isə ruhi xəstəxanada keçirməsi bu fikirlərin heç də yanlış olmadığı qə- naətinə gətirir insanı... Bir neçə gün sonra isə növbətçi, mayor Kərimova sarışın saçlı bir oğlanın onun üçün məktub qoyduğunu bildirir. Məktub axtarışda olan Xanlar Xanlarov tərəfindən göndərilir. Burada istintaqı maraq- landıran bütün sualların cavabı öz əksini tapır. Xanlar “İzahat” – mək- tubunda hər şeyi etiraf edir və Kərimova ithafən yazır ki, “...nə yazı- ramsa, xahiş edirəm hamısına inanasınız. Sizə böyük hörmətim var. Mənə inansanız, ruhum şad olar və nisgilli getmərəm...” [2, s. 193] Beləliklə, Xanların məktubundan məlum olur ki, Rəhman binamus bir adam olduğundan həbsxanada onu cəzalandırıblar. Qisas almağı düşünən Rəhman isə Xanların on dörd yaşlı qızı Zülfiyyəni çirkaba saldıqdan sonra, qisasını daha da dəhşətli etmək üçün Zülfiyyəni Xanların yeganə oğlu Feyruzla tanış edib, insanlığa, kişiliyə yaraş- mayan bir yolla amansız qisas alır. Buna görə də Xanlar onun hök- münü verir, bıçaqla öldürüb meyitini zibilliyə atır. Eyni zamanda yeganə oğlu Feyruzu da öldürdüyünü etiraf edir. “Feyruz oğul kimi mən atasına qarşı naxələf, nankor, xain çıxdı, məni mühakimə edir- dilər, o isə məndən pulların yerini soruşurdu. Ölüm hökmünü 15 illə əvəz etdilər, teleqram vurdum ki, atan ölüb, gəl meyitimi apar, ancaq gəlmədi” [2, s. 195]. Xanlar yeganə oğlunu da xüsusi amansızlıqla öl- dürdüyünü etiraf edir. Məktubunun sonunda Kərimovdan Zülfiyyədən muğayat olmasını, qayğısına qalmasını xahiş edir... Bir gün sonra isə Xanlar bağ evində, qızının gözləri qarşısında özünə qarşı dəhşətli ölüm hökmünü icra edir... Beləliklə, romanın hər bir surətində cəmiyyətin tipik insanları- nın ümumiləşdirilmiş obrazını yaradan müəllif lirik nəsrin poetik- liyindən məharətlə istifadə edərək bitkin bir süjet ərsəyə gətirib. Eniş Yüklə 5,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|