Azərbaycan miLLİ elmlər akademiyasi nizami adına ƏDƏBİyyat institutu
Yüklə 5,1 Kb. Pdf görüntüsü
|
186 T.Kazımov Zülfiyyə obrazının daxili dünyasını açmaq üçün Kərimova “Xatirə dəftəri”ni vərəqlədir. Gündəliyi oxuduqdan sonra hadisələrin mərkəzində olan zavallı qızcığaza daha da acıyır. Onun yazdıqlarından, hisslərindən, sevgisinin gücündən təsirlənən mənəvi xilaskara çevrilən Kərimov Zülfiyyəyə əlindən gəldiyi qədər, hətta ondan daha artıq kömək edir, yardım əlini uzadır. Əsərdə baş verən bütün hadisələr Zülfiyyə obrazı ilə bağlıdır. Yazıçı oxucunu mürəkkəb həyat ziddiyyətlərinin girdabında boğul- maqda olan, qurtula bilməyən Zülfiyyənin faciəli həyatı, acınacaqlı taleyi ilə tanış etdikcə, oxucu onun həyat dramının səbəblərini ay- dınlaşdırmağa çalışır. Bu gənc qızın taleyinin uğursuzluqları sanki əvvəlcədən proqramlaşdırılmışdır. Lakin kim tərəfindən, necə, nəyə görə? Zülfiyyənin bədbəxtliyinin, addım-addım gözqaraldan uçuru- mun kənarına yaxınlaşmasının baiskarı kimdir, bu suallara cavab tap- maq müşkülə çevrilir. Bu müəmmaların aydınlaşdırılması həm orqan işçiləri, həm də elə Zülfiyyənin özü üçün heç də asan olmur. Düşdüyü çətinliklərdən çıxış yolunu Kərimovda görən Zülfiyyə, onu mənəvi xilaskarı hesab edir. Öləcəyini sandığı anda Kərimova məktub yazaraq qızını ona əmanət edir. Bu adamın qızına sahib çıx- masını, onu övladı kimi böyütməsini istəyir. İstəyir ki, qızı Güney sahibsiz qalmasın, mehriban, tam bir ailə mühitində sağlam bir gənc kimi yetişsin. Onun mənəvi xilaskarı hesab etdiyi insan həqiqətən Zül- fiyyəni uçurumun, sözün əsl mənasında düşdüyü çarəsizlikdən çıxarıb xoşbəxtliyin yolunu göstərir. Zülfiyyə əslində Kərimovu sevdiyini, evli olan xilaskarına vurulduğunu hesab edir. Lakin yazıçının obrazlar üçün seçdiyi gələcək həyat bu şəxslər üçün daha əlverişli olur. Belə çətin vəziyyətdə müəllif başqa, yeni bir obraz canlandırır və bununla da hər şey öz qaydasına düşür. Vəli Kərimovun məsləhəti ilə Zülfiyyə ilə görüşür, yaxınlıq edir, tanıdıqca onu sevir. Yazıçı “Qisas”ın da- vamı kimi yazılmış “Mənəvi xilaskar” hissəsində xoşbəxt bir ailənin təməlini təsvir edir. Zülfiyyə də sonda haqqı olan xoşbəxtliyi, mehri- banlığı tapır və əsərdə təsvir olunan ən möhtəşəm hissələrdən, duy- ğusal anlar yaşadan parçalardan bir hissəsi Zülfiyyənin xatirə dəftə- rində, gündəliyində əks etdirilir. Yazıçının dediyinə görə bu hissə öz bədii təxəyyülünün məhsuludur. Tahir Kazımov qəhrəmanlarının mənəvi-psixoloji portretini çox incəliklə, hər surətin özünəməxsus cizgilərini ustalıqla təsvir etməyi bacaran bir yazıçıdır. O, istər mayor Kərimov, istərsə də faciəli tale- yinin acılarını yaşayan Zülfiyyə olsun, hər birinin psixoloji fərdiliyini, xarakterini, fərqli çalarlarını ustalıqla yaradır. Zavallı qızın iztirab- 187 larını, qəlbində tüğyan edən təbəddülatı onun öz sözləri ilə təsvir et- diyi gündəliyində oxucunun diqqətinə çatdırır. Zülfiyyə qısa həyat tarixçəsinin ağrılı-acılı günlərini gündəliyinə etibar edir, heç kimə demədiklərini, anasından belə gizlin saxladıqlarını, onu üzüb haldan salan xatirələrini ağ vərəqin yaddaşına köçürür, nə vaxtsa Feyruzun bu gündəliyi oxuyacağına, onun keçmişi, faciəli ömür yolu barədə dolğun məlumatı olacağına ümid edir. Bəlkə o zaman Feyruz onun günahsız- lığına inanacaq, alçaq niyyətli, rəzil insanların əxlaqsız mənəviyyatı- nın qurbanı olduğuna əmin olacaq... Müəllifin romana daxil etdiyi Rəhman, Raya obrazları əvvəldən sona qədər əsərdə rəzalət rəmzi kimi hər yerdə əxlaqsızlıq, mənəviy- yatsızlıq toxumu səpməklə məşğuldurlar. Raya, Rəhman və onun dost- larının eyş-işrət məclisləri üçün gənc qızları tora salmaqla məşğuldur. Sayı-hesabı bilinməyən neçə qız-gəlin Rayanın qurbanı olur. Zülfiyyə- nin gündəliyi ilə tanışlıqdan sonra Kərimov cinayətin Zülfiyyə ilə bağlı hissəsini aydınlaşdırır. Hələ 4 il əvvəl – 14 yaşlı Zülfiyyə dərsdən qayıdan zaman qar- şısında bir maşın dayanır, içəridən boylanan kişi mehribanlıqla soru- şur: “Ülviyyənin qızısan?”. Qızın “Bəli” cavabını eşidib təklif edir: “Otur, evinizə aparım. Ananı tanıyıram, yaxşı qadındır” [2, s. 108]. Rəhmanın anasını tanıdığını söyləməsi, həm də onu tez-tez kitab- xanaçı Raya ilə gördüyündən Zülfiyyə heç nədən şübhələnməyib maşına əyləşir. Rəhman maşını şəhərdən kənara sürür, qamışlıq bir yerdə saxlayır, bu gözdən uzaq, xəlvət yerdə köməksiz qızın namu- sunu ləkələyir. Sonra da onu hədələyir: “Bu barədə bir kimsəyə söz desən anasız qalarsan” [2, s. 109]. Cismən və mənən sarsılmış qızcı- ğaz anası üçün qorxduğundan yaxınlarına və hüquq mühafizə işçi- lərinə məlumat verə bilmir. Bir neçə gün sonra Rəhmanın usta adı ilə evlərinə göndərdiyi cavan bir oğlan da qızın başına eyni oyunu açır. Artıq bakirəliyini itirmiş, geriyə yolu qalmayan qızı salonuna cəlb etmək üçün Raya hərəkətə keçir. Onunla yaxınlıq edir, mehribançılıq göstərir və bir gün özü ilə bərabər yaşadığı villaya gətirir. Buranın əxlaqsız bir yuva olduğunu başa düşən və qaçmaq istəyən Zülfiyyəni zərbə ilə vuran Raya onu taleyi ilə barışıb, deyilənlərə əməl etməsini məsləhət görür. Əks təqdirdə, onu bütün şəhərdə biabır edəcəyi ilə hədələyir. Beləliklə, Zülfiyyə Rayanın mənəviyyatsızlıq zindanında Rəhmanın haqsız-hüquqsuz quluna çevrilir. Az sonra hər şeyi planlaşdıran Rəhman artıq məqamın yetiş- diyini düşünərək, Rayanın vasitəsilə Feyruzu villaya qonaqlığa dəvət edir, burada onun Zülfiyyə ilə tanışlığı üçün şərait yaradır. Feyruz isə Yüklə 5,1 Kb. Dostları ilə paylaş:
|