Azərbaycan milli musiqi mədəniyyəti

Kiçik həcmli muğamlar
Kiçik həcmli muğamlar silsilasina o muğamlar aiddir ki, onlar dostgahlara nisbatan ham etibarilə kiçik, şöbə və guşələrinin sayı cəhətdən isə az miqdarlıdırlar. Adətən, kiçik həcmli muğamlarda 5-6 şöbə və ya guşə çalımb oxunur. Bu qəbildən olan muğamlarda zil-bam registrli şöba va guşələr bir-biri ilə ardıcıllaşır. Dastgahın kompozisiyalarındakı geniş inkişaf tədricən emosional gorginliyin yaranması prinsipi kiçik həcmli muğamlar üçün səciyyəvi deyil.Müasir Azərbaycan şifahi ananali professional musiqisindo «Qatar», «Bayatı kürd», «Dasti», «Rahab» va «Şahnaz» kimi nümunələr məhz dəstgahlardan ayrılaraq kiçik həcmli müstəqil muğam əhəmiyyətini kasb etmişlər.Kiçik hacmli muğamlardan: «Qatar rast lad-maqami, «Şahnaz», «Bayatı kürd», «Daşti» va «Rahab isə şur lad-məqamı asasında özünə təşəkkül tapmışdır. Beləliklə, «Qatar»- «Rast» muğam ailəsinə, «Şahnaz «Bayatı-kürd», «Dastin va «Rahaba iss «Şur» muğam ailəsinə daxil olmuşlar. Kiçik həcmli muğamlarda «Bordaşt» olmur. «Bordaştın əvəzinə isə çox vaxt müqəddimə səciyyəli təsnif oxunur və ya dəraməd çalınır. Kiçik həcmli muğamlar asas etibarilə təsniflə tamamlanırlar. Məhz buna görə da onlarda rəngə nisbatan tasniflərin ifasına daha çox təsadüf olunur. Bu cəhətdən də təsniflər kiçik həcmli muğamın kompozisiyasında mühüm rola malikdirlar. Bela ki, müqəddimə səciyyəli təsniflər kiçik həcmli muğamlarda «Bərdaştı əvəz edir, şöbələrin musiqi materialini özündə cəmləşdirən bu səciyyəli tasniflər məhz muğam şöbələri arasında «bağlayıcı» funksiyasını daşıyır, sonda oxunan tasniflər isa muğamda «yekunlaşdırıcı sonluq əhəmiyyətini kəsb edirlər. Qatar. «Qatar» muğamının məcmusunu 3 şöbə təşkil edir: 1.«Qatar (zildə), 2.Qatar in mayǝsi, yəni «Mahur-hindi»nin «Üşşaq, 3.«Qatar (zilda). «Rahab - «Şur» ailəsinə daxil olan kiçik həcmli muğamdır. <«Rahab muğamının «Bardaşt» «Əmiri» ilə başlanır. O, eyni zamanda «Rahabin «Maya» şöbəsi də sayılır. Lakin XX əsrin əvvəllərindəki cədvəllərin bəzilərində «in «ını «Əmiri» təşkil edirsə, sonra <> şöbəsi kimi «Rahab»> çalınıb-oxunur. «Oraq»> «Rahab»> muğamında kulminasiya şöbəsidir. Xatırladaq ki, «Əraq» bir şöbə kimi «Rast», «Segah», «Mahur- hindi» dəstgahlarında da kulminasiyanı təşkil edir.«Əraq»dan sonra gələn «Qərai»> öz həcmi etibarilə kiçikdir, guşə əhəmiyyətini kasb edir.