Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi a. A. Bakixanov adina tarġX Ġnstġtutu
Yüklə 3,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- GƏNDOB
- AġAĞI QARAMƏRYƏM
114
mütəxəssislər bu ərazidə ilk orta əsrlərdən baĢlayaraq XIII-XIV əsrlərədək intensiv həyat olduğunu bildirirlər [193; 406, 56-57]. X əsr müəllifi Bəlazurinin yazdığına görə, 755-775-ci illərdə hakimiyyətdə olan xəlifə Mənsurun inanılmıĢ sərkərdələrindən biri olan Həsən Albaniya ərazisində baĢ qaldıran üsyanları yatıraraq onun iĢtirakçılarına divan tutub. Və bu xidmətlərinə görə, ona xəlifə Mənsur tərəfindən bir sıra mülklər bağıĢlanılıb. Mənbənin məlumatında sərkərdə Həsənin adına Beyləqanda çay və bağ, Bərdədə isə bir neçə kənd olduğu bildirilir. Bunlara misal olaraq Beyləqandakı «Həsən bağı»nı və Bərdədəki «əl-Həsəniyyə» kəndlərinin adı göstərilir. Görünür, Girdiman çayının sahilindəki «Həsən bəyin yeri» və onun yaxınlığındakı «Həsənxan bağı» da vaxtı ilə xəlifə Mənsur tərəfindən sərkərdə Həsənə bağıĢlanmıĢ mülklərdəndir.
1987-ci ildə Ġsmayıllı-Lahıc yolunda geniĢləndirmə iĢləri aparılarkən Gəndob kəndi yaxınlığında eramızın III-IV əsrlərinə aid nekropol üzə çıxıb. Əfsuslar olsun ki, o zaman üzə çıxan maddi-mədəniyyət qalıqlarının xeyli qismi, o cümlədən bəzək əĢyaları və silah nümunələri əldən-ələ keçərək ayrı-ayrı Ģəxslər tərəfindən mənimsənilmiĢdir. Gəndob nekropolunun hazırda Lahıc qəsəbə muzeyində saxlanılan materialları isə bütünlüklə keramika məmulatından ibarətdir (LXX tablo, Ģək.2). Həmin nümunələr əsasən aĢağıdakılardan ibarətdir: 1.
qabları. Tapıntılar içərisində 3 ədəd bu cür nümunə var. Arxeoloji ədəbiyyatda həmin nümunələr bəzən novçalı qablar kimi təqdim olunur. 2.
var. Onlar bir-birindən yalnız həcmcə fərqlənirlər. 3.
Küpə tipli qablar. Gəndob tapıntıları içərisində iki ədəd bu cür nümunə var.
4.
Ġri güldan tipli qab. 5.
Süddanbiçimli qablar. Gəndob tapıntıları içərisində 5 ədəd bu cür nümunə var. Onlar forma etibarı ilə antik nümunələrdən demək olar ki, seçilmirlər. Lakin bu, ilk baxıĢda belədir. Əslində isə, həmin qabların da ayrı-ayrı detallarında müəyyən dəyiĢiklik baĢ verdiyi aydın hiss olunur. 6.
Gəndob tapıntıları içərisindəki bir ədəd kiçik bardaq tipli qab da özünün forma yeniliyi ilə diqqəti cəlb edir. Onun ĢiĢman gövdəsi, nisbətən enli ağzı və çiyni ilə ağız hissəsini birləĢdirən çubuqvari qulpu var. Bu qabı fərqləndirən ən mühüm cəhət isə onun lüləyidir. Lülək qabın gövdə hissəsindədir. MüĢahidələr göstərir ki, bu cür qablarda lülək adətən, qabın qulpunun əks istiqamətində olur. Amma, bəhs edilən nümunədə belə deyil. Yəni, bu qabın lüləyi qulpa nisbətən yaxın yerdədir. Beləliklə, həmin qabın qulpundan tutaraq lüləyindən su tökmək o
115
qədər də münasib deyil. Bizə belə gəlir ki, bu qab süddanbiçimli qablardan lüləkli qablara keçidi əks etdirən nümunə kimi səciyyələndirilə bilər. Bütövlükdə götürdükdə isə Gəndob nekropolunun materialları antik dövrdən ilk orta əsrlərə keçidi özündə təcəssüm etdirən çox nadir nümunədir. Yəni, həmin tapıntılar əgər bir tərəfdən antik nümunəyə bənzəyirsə, digər tərəfdən feodal istehsal üsulunun cizgilərini özündə əks etdirir. Bu isə keramika məmulatının inkiĢaf dinamikasını izləmək baxımından çox əhəmiyyətlidir. Maraqlıdır ki, Gəndob abidəsi yerləĢdiyi coğrafi məkan etibarı ilə də bir növ körpü rolu oynayıb. Belə ki, bu abidə antik dövr abidələrinin sıx Ģəbəkəsinin mövcud olduğu Alazan-Həftəran yaylası ilə ilk orta əsr və orta əsr abidələrinin nisbətən çox olduğu Lahıc və Lahıcətrafı əraziləri birləĢdirən əsas vadi-yolun üstündədir. Girdiman çayı boyunca olan bu qədim yolun, müxtəlif vaxtlarda orada aparılan təmir və bərpa iĢlərinin izləri indi də qalmaqdadır (LXIII tablo). Yerli sakinlərin dediyinə görə, Gəndob kəndindən təqribən 1 km cənubda, Qaranohur kəndi ətrafındakı meĢəlikdə qala divarları olduğu güman edilən tikinti qalıqları mövcuddur. F.L.Osmanov həmin tikinti qalıqlarının Mehranilər tərəfindən üç il ərzində tikilmiĢ olan Girdiman qalasının qalıqları olduğunu ehtimal edir [199, 13].
Müxtəlif vaxtlarda Göyçay rayonu ərazisində aparılan tikinti və abadlıq iĢləri zamanı üzə çıxan bir neçə ilk orta əsr abidəsi də Girdiman tarixinin öyrənilməsi baxımından mühüm elmi əhəmiyyət kəsb edir. Onlardan biri AĢağı Qaraməryəm abidəsidir. 60-cı illərin əvvəllərində Qaraməryəm-Müsüslü yolu çəkilərkən AĢağı Qaraməryəm kəndi yaxınlığında, Yuxarı ġirvan kanalının sol sahilində əmək və məiĢət əĢyaları üzə çıxıb. Həmin tapıntıların bir qismi Ġnçə kənd məktəbinin müəllimləri tərəfindən toplanıb və bu barədə Akademiyanın Tarix Ġnstitutuna məlumat verilib. Həmin məlumat əsasında 1962-ci ildə arxeoloq S.M.Qazıyev və R.B.GöyüĢov oraya gəlmiĢ, abidə ilə tanıĢ olaraq müəyyən qədər material toplamıĢdırlar. Bir il sonra Göyçay rayonunda elmi ezamiyyətdə olan F.L.Osmanov da Qaraməryəm və Ġnçə kəndlərinə gələrək abidə barəsində yerli sakinlərdən məlumat toplamıĢdır. Qaraməryəm çayının əmələ gətirdiyi yarğanlarda küp və torpaq qəbirləri, habelə, 0,7-1 m qalınlığında mədəni təbəqə qalıqları məhz bu zaman qeydə alınmıĢdır. F.L.Osmanovun yazdığına görə, orada həyat kəsildikdən sonra təqribən 50-55 sm qalınlığında lal təbəqə formalaĢıb. Bəzi sahələrdə mədəni təbəqənin təqribən 50-70 sm qalınlığında bir hissəsi uzun müddət istehsal ocağı altında olması səbəbindən tam yanaraq qızarmıĢdır. Yanıq torpaq qatında gildən hazırlanmıĢ xırda məiĢət qablarının fraqmentləri, onun altında isə iri təsərrüfat küpləri və onların parçaları qeydə alınmıĢdır. Orada, həmçinin, çoxlu Yüklə 3,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|