Azərbaycan mġLLĠ elmlər akademġyasi memarliq və ĠNCƏSƏNƏT ĠNĠSTĠtutu
Yüklə 2,55 Mb. Pdf görüntüsü
|
84 qədər məmnun edirdi. Oğul itirmiş atanın əsil faciəsi isə oğlunu təzədən sağ-salamat gördükdən sonra başlayırdı. Oğlunun xəyanətini öz əli ilə cəzalandırmalı olan Zahidi - M.Mirzə bir anın içində bir neçə xarakterdə göstərirdi. Ruhən nəsimiçilərə doğmalıq göstərib, onlara qoşulan oğlu Dəyanətin (Ramiz Məlik) barəsində Zahidin hakim Əmirdən özünə əhv, övladına ölüm dilədiyi epizod “Fəryad” tamaşasının ən təsirli səhnələrindən idi. Obrazın xarakter mürəkkəbliyini aktyor xüsusi məharətlə nümayiş etdirirdi. Pyesdəki Əmir kütbeyin və qəddar bir obrazdır. Səməndər Rzayev bu obrazı elə-belə də təqdim etməyə nail olmuşdu. Bütün saray adamlarının ona tabe olmasına baxmayaraq, müstəqil düşünə bilməmək, dəhşətli dərəcədə inadkar nadan mövqe obrazı səciyyələndirən əsas xüsusiyyətlərindəndir. Hürufiliyin kökünü kəsmək üçün mükafatlar təsis edən Əmir obrazını Səməndər Rzayev sonda nəsimiləşmiş sarayın müti hökmdarı kimi göstərirdi. Öz doğma oğlunun əqidə dönüklüyü onun da “fəryadı”na səbəb olurdu. Səhnə korifeylərimizdən olan S.Rzayev bu obrazı məhz alçaqlıqla “ucalan” bir obraz kimi təqdim etmişdi. Tamaşaçı Zahid və Əmir obrazlarının daxilən puçluğunu Loğman obrazı ilə müqayisədə daha aydın duyurdu. Loğman (Ramiz Novruzov) surəti saxtalığa qarşı həqiqətin, heçliyə qarşı haqqın təmsilçisidir. R.Novruzovun yaratdığı Loğman obrazı insan əxlaqının, mənəviyyatının dərinliklərini nümayiş etdirirdi. Həm quruluşçu rejissor H.Atakişiyev, həm də R.Novruzov Loğman obrazını tamaşaçıya arif, bilici kimi təqdim etməyə nail olmuşdular. Tamaşadakı bütün obrazlar fərdilikdən çox, ümumi ideyanın, ümumi nəticənin əldə olunmasına çalışırdılar. Belə ki, tamaşa bu və ya digər əsas qəhrəmanlar, obrazlar üzərində deyil, mükəmməl, yetkin, bütöv qurululuşu ilə uğur qazanmışdı. Rejissor təfsiri, aktyor oyunu, bəstəkar musiqisi, rəssam tərtibatı və ümumən teatrın bütün kollektivinin işi vəhdət yaradaraq, uzaq keçmişimizi bu günümüzlə bağlayan gözəl bir tamaşanın ortaya çıxmasına səbəb olmuşdu. “Fəryad”» müvəffəqiyyətli tamaşa olmaqla yanaşı, təbii ki, müəyyən xırda nöqsanlardan da xali deyildi. Zamanında teatr 85 tənqidi bu məqama diqqət yönəltmişdi: “Pyesdə əl hərəkətləri ilə bütün tamaşa boyu haqsızlığa üsyan edən obrazın səhnə dinamikası nə isə bir qədər sünilik yaradır və tamaşaçını yorur. Bəzən isə tək-tək olsa da, ifaçılar sözlərin sonunu aydın tələffüz etmirlər” (110). Teatrşünas Məryəm Əlizadə tamaşanın xırda nöqsanlarını göstərməklə, ümumən bunun tamaşanın ruhuna xələl gətirmədiyini vurğulayırdı: “Düzdür, bir sıra aktyorlar pyesin şeir dilinə tam yiyələnə bilməsələr də, tamaşada fəlsəfi-romantik poeziyanın məişət həddinə enmək qorxusu yoxdur. Buradakı poetik xarakterlər böyük məsləkin daşıyıcıları kimi inandırıcı və canlıdır” (36). Bəxtiyar Vahabzadənin “Fəryad” pyesinin tamaşaçı marağı qazanmasının başlıca səbəbi ideya-bədii mükəmməlliyi ilə yanaşı, həm də aktuallığı, qoyulan problemin insanların qəlbinə yaxın olması idi. Bu müvəffəqiyyət həmçinin sənətkarın teatr sənətinin tələblərinə yaxından bələd olması ilə izah olunmalıdır. Dram əsəri üçün vacib olan hərəkət və xarakter vəhdəti prinsipinə B.Vahabzadə bu əsərində də sadiq qalmışdı. Belə ki, hərəkətlə xarakterin vəhdəti dramatik məzmun və formanın əsas spesifik xüsusiyyətini təşkil edir. Aristotel göstərir ki, “hərəkətsiz ümumiyyətlə səhnə əsəri, xüsusilə də faciə yoxdur. Hərəkətin Aristotel estetikasına xas olan absolyutlaşdırılması isə xaraterlərin yeni dövrdəki kimi yüksək psixoloji inkişaf və sərbəstliyə malik olmadığı antik ədəbiyyatının xüsusiyyətləri ilə şərtiləndirilir” (142, 135). B.Vahabzadə hər bir əsərində bir daha Aristotel estetikasına tapındığını nümayiş etdirmişdir. “Fəryad” tamaşası alçalan və alçaldılan insanlıq fəlsəfəsinə qarşı duran nəsimiçiliyin qələbəsi ilə bitirdi. Bununla da tamaşa tamaşaçını haqq, ədalət yolunda fəal mübarizəyə səsləyirdi. Bu müvəffəqiyyət həm sənətkarın, həm də teatrın uğuru kimi qarşılandı və ictimai rəğbət qazandı. Bəxtiyar Vahabzadə dramaturgiyasına xas şərtiliklə tarixiliyin üzvi vəhdəti dramaturqun növbəti tarixi dramlarında da təcəssümünü tapdı. *** 1990-cı ildə onsuz da ictimai-siyasi böhran içində yaşayan respublikamızın paytaxtında, Bakıda baş verən 20 yanvar 86 faciəsi bütün ölkəni sarsıtdı. Bir çox sənətkarlar ruhdan düşdü, teatrlarımızda yaradıcılıq əhval-ruhiyyəsi zəiflədi. Lakin bunun çıxış yolu olmadığını anlayan görkəmli sənət adamları özlərini toparladı, işlərini yenidən qurmağa başladılar. Onlar başa düşürdülər ki, Vətənin bu ağır günlərində xalqı ruh düşgünlüyündən xilas etmək, onun vətənpərvərlik ruhunu qaldırmaq üçün teatr əvəzsiz rol oynaya bilər. Bu məqsədlə də həmin dövrdə teatrlarımızda vətənpərvərlik mövzusunda bir sıra tamaşalar qoyuldu. Belə tamaşalardan biri də Bəxtiyar Vahabzadənin “Şəhidlər” pyesi əsasında hazırlanmış tamaşa oldu. 20 yanvar şəhidlərinin il dönümü ərəfəsində görkəmli dramaturqumuzun “Şəhidlər” mənzum pyesi Azərbaycan Dövlət Gənc Tamaşaçılar Teatrında tamaşaya qoyuldu. İlk tamaşası 17 yanvar 1991-ci ildə göstərilən pyesin quruluşunu əməkdar incəsənət xadimi Ağakişi Kazımov vermişdi. Faktiki materiallardan istifadə edən rejissor Kommunist Partiyası Mərkəzi Komutəsinin plenumlarının, Ali Sovetin sessiyalarının sənədlərindən, qərarlarından məharətlə istifadə etmişdi. O, siyasi teatrın prinsiplərinə uyğun olaraq, hər bir vətəndaşın mövqeyinə həssas yanaşaraq, hadisələrin emosional inkişafına rəvac verməklə forma və məzmun bütövlüyünə nail ola bilmişdi. Tamaşanın bəstəkarı olan Aydın Əzimovun faciənin ruhuna uyğun yazılmış musiqisi, tamaşanın bədii yetkinliyinə, təsir və təlqin gücünə, kompozisiya bütövlüyünə xidmət edirdi. Rəssamlar Ramazan Bağırov və Azad Xəlilovun tamaşaya verdiyi tərtibat da çox uğurlu idi. Belə ki, tərtibatdakı müxtəlif çeşidli qəzetlər tamaşaçılara çox şeyi deyirdi. Tamaşada əsas rollarda Qadın – Azərbaycanın xalq artisti Firəngiz Şərifova, Kişi – Azərbaycanın xalq artisti Süleyman Ələsgərov, Oğlanlar – Ədalət Məmmədov, Yasin Qarayev, Cəfər Əhmədov, Qızlar – Almaz Mustafayeva, Şəfəq Əliyeva, Kəmalə Əliyeva, Mehriban Abdullayeva, Ruslar - əməkdar artist Firdovsi Naibov, Rahib Əliyev, Ələsgər Qurbanəliyev, Ermənilər – Elxan Qurbanov, Azər Mirzəyev, Rafiq Hüseynovun fərqli ifaları tamaşaçılara güclü təsir edirdi. Onların Yüklə 2,55 Mb. Dostları ilə paylaş:
|