Azərbaycan neftġ
Yüklə 1,27 Mb. Pdf görüntüsü
|
26
1881-1909-cu illərdə dünya neft hasilatı ilə müqayisədə Azərbaycanda neft çıxarılması miqdarı cədvəldə göstərilir: Cədvəl 14 İllər
Dünya neft Abşeronda İllər
Dünya neft Abşeronda hasilatı neft hasilatı hasilatı neft hasilatı 1881 265000
41000 1896
964000 409000
1882 298000
51000 1897
985000 429000
1883 252000
60000 1898
1018000 490000
1884 288000
90000 1899
1078000 525000
1885 296000
116000 1900
1235000 604000
1886 352000
124000 1901
1384000 672000
1887 386000
168000 1902
1548000 644000
1888 409000
194000 1903
1639000 600000
1889 482000
207000 1904
1849000 620000
1890 632000
240400 1905
1823000 412000
1891 740000
289000 1906
1797000 454000
1892 723000
297000 1907
2216000 480000
1893 756000
345000 1908
2401000 468000
1894 739000
311000 1909
2532000 502000
1895 884000
401000
Beləliklə, Bakı neft sənayesi icra sisteminin ləğvi nəticəsində neft hasilatını kəskin sürətdə artırdı. Əgər 1871-ci ildə Abşeron yarımadasında maksimum neft hasilatı 1165285 pud idisə, icarə sisteminin ləğvindən dərhal sonra çıxarılan neftin həcmi kəskin surətdə artmağa başladı. Rəqəmlər aydın göstərir ki, Azərbaycan sənayesi 30 il ərzində neft hasilatını 576 dəfə artırmışdır. Bu cür kəskin sıçrayış həmin dövr üçün çox diqqətəlayiqdir, belə ki, o zaman həmin dövr üçün qabaqcıl texnika və texnologiyaya malik xarici kapitalist ölkələri Azərbaycanın neftçıxarma sənayesindən xeyli geridə qalmışdılar. Dünya neft hasilatının yarıdan çoxunu verməklə Bakı hətta Şimali Amerika kimi qabaqcıl ölkəni çox-çox geridə qoydu.
Sıra №-si İllər
Bütün mədənlərdə çıxarılan neftin ümumi miqdarı
Sıra №-si
İllər Bütün mədənlərdə çıxarılan neftin ümumi
miqdarı 1 1871 1165285 26
1896 408800000 2 1872
1395114 27
1897 49200000 3 1873
3900000 28
1898 490943348 4 1 874
5350000 29
1899 525247415 5 1875
500000 30
1900 603763812 6 1876
1906000 31
1901 671576263 7 1877
10557386 32
1902 643077585 8 1878
14929870 33
1903 601546524 9 1079
2156231 34
1904 621328705 10 1880
201264 35
1905 414106378 11 1881
40474731 38
1906 454869646 12 1882
50507723 37
1907 479536533 13 1883
60375970 38
1908 472371452 14 1884
90229915 39
1909 506445019 15 1885
115500000 40
1910 502519388 16 1886
123500000 41
1911 463203091 17 1887
167868759 42
1912 481792358 18 1888
194341955 43
1913 463603743 19 1889
20700000 44
1914 489300000 20 1890
240400000 45
1915 450800000 27
21 1891 289600000 46 1916
476900000 22
1892 296500000 47 1917
403500000 23
1893 344700000 48 1918
188100000 24
1894 311153000 49 1919
210100000 25
1895 401200000 50 1920
155800000
"Amerikanın işi bitdi!" — Karl Marvin özünün "Predstonşii potok russkoy nefti" kitabçasında belə yazırdı. ABŞ-ın bütün 25 min neft quyusundan sutkalıq hasilat 1885-ci ildə 260 min qallon, yəni 24375 pud idi. Marvin yazırdı: "Bu rəqəmləri H.Tağıyevin quyusunun bir sutkada verdiyi 260 min qallon neftlə müqayisə edin. Bundan sonra "Hər şeyin yaxşısına malik ölkə" olan Amerika başını aşağı dikə bilər. Amerikanın işi bitdi". "Nobel qardaşları şirkəti"nin 15 saylı quyusu 595 fut dərinlikdən nəhəng miqdarda — sutkada 73 milyon qallon (6,9 mln.pud) neft verməyə başlayanda bütün kapitalist dünyası, neft maqnatları Bakı neft mənbələri barədə xüsusi heyranlıqla danışmağa başladılar. Amerika qəzetləri öz məqalələrində bu quyudan bəhs edərkən yazırdılar ki, bu quyu Amerikada olsaydı, təkcə onun vasitəsilə ümumi götürüldükdə milyonlarla dollar əldə etmək olardı. XIX əsrin 70-ci illərində Abşeronun neft mədənlərində olmuş bəzi Amerika və ingilis səyyahları öz öl- kələrinin qəzetlərində sübut etməyə çalışırdılar ki, Bakı nefti tükənir. Təxminən 10 il ötdükdən sonra isə onlar artıq belə deyirdilər: "Bu müddəa yanlışdır və elmi cəhətdən əsassızdır. Əlimizdə danılmaz tarixi məlumatlar var ki, hələ 2500 il öncə Abşeron yarımadasından başqa yerlərə neft aparılırmış... Güman etmək çətindir ki, 5 mil 2
2 sahədə bütün nefti çıxara bilsin. Beləliklə məlum olur ki, tükənən Bakı nefti yox, Amerika neftidir". Azərbaycanın neft sənayesində ikinci, ən uzun sürən iqtisadi böhran 1902-ci ildə başlandı, bu bir çox xırda və orta sahibkarların müflisləşməsinə gətirib çıxardı. Azərbaycan neft sənayesində ikinci böyük böhranın bu mərhələsində hasilatın bütünlüklə enməsi 1902-ci ilin ilk günlərindən başlandı ki, bu da öz növbəsində çar Rusiyasının ağır sənayesinin bir çox sahələrində isteh- salın kəskin azalmasına səbəb oldu. Böhran Bakı neft mədənləri və zavodlarında neft hasilatı və emalının müvəqqəti dayanmasına gətirib çıxardı. 1905-ci il hadisələri böhranı kəskinləşdirdi və uzatdı.
dağıdılmış quyuların sayı və aylıq hasilat
sayı hasilat tonla sayı hasilat tonla Balaxanı 408
67,639 194
33,696 Sabunçu
405 170,150
205 92,346
Ramana 94
63,893 104
71,969 Bibiheybət 118 137,034
80 98,207
Zabrat 1 102 - - Cəmi 1026 438818
583 296,218
Çar agentlərinin qızışdırıcı erməni-azərbaycanlı qırğını neft sənayesində hərc-mərclik və anarxiya yaratdı, uzun müddət bir çox quyuların qazılmasını dayandırdı və işləyən qazma quyularını dağıdaraq, aylıq hasilatı aşağı salaraq neftli layların su ilə dolmasına səbəb oldu. Böhran demək olar ki, 1906-cı ilin sonunadək da- vam etdi və bunun nəticəsində təkcə Bakının 4 köhnə neft rayonunda 231,4 mln. pud neft itirildi.
Balaxan ı Sabunçu Ramana Bibiheybə t Zabrat Cəmi Dağıdıl mış
neftin qiyməti
Cəmi
Buruqların sayı
Yüklə 1,27 Mb. Dostları ilə paylaş:
|