Azərbaycan rəHBƏRLİYİNDƏ İXTİlaflar və daxiLİ Sİyasi ÇƏKİŞMƏLƏR
Yüklə 2,8 Kb. Pdf görüntüsü
|
MK üzvləri arasında bu vəzifəni yerinə yetirməyə imkan verən qarşılıqlı münasibətlər yaranmamışdı» (13, f.609, s.l, iş 85, s. 1). S. M. Əfəndiyev, N. Nərimanov və H. Sultanov öz çıxışlarında Siyasi Büronun tərkibində fəhlələrin çox az olduğunu, M. B. Qasımovun büro üzvlüyündən qərəzliliklə çıxarılmasını və onun büroda saxlanılmasının vacib olduğunu bildirdilər (13, f.609, s.l, iş 85, s.8) Plenumda R. Axundov belə bir təklif irəli sürdü ki, Siyasi Büro köhnə tərkibdə saxlanılsın, lakin əlavə olaraq onun tərkibinə V. Yeqorov da daxil edilsin. Çıxış edənlərin bir çoxları Nərimanovu müdafiə edərək qeyd etdilər ki, onun yeritdiyi siyasət düzgün siyasətdir, onun istiqaməti fəhlələrlə kəndlilərin mənafeyi arasında ahəngdarlıq yaratmaqdır. Nərimanovun gətirdiyi dəlillər tutarlı dəlillər hesab edildi. O, Siyasi Büronu əvvəlki tərkibdə saxlamaq təklifini irəli sürdü. Plenumda 2 təklif: Siyasi Büronun əvvəlki tərkibdə saxlanması və bir nəfərin əlavə olunması qərara alındı. Plenumda S. M. Kirov AK(b)P MK-nın birinci katibi vəzifəsinə seçildi. AK(b)P MK plenumunun iclasında Q. Kaminski çıxış edərək Mirzoyanın, S. Qutinin, R. Axundovun, H. Cəbiyevin və b. böhtanlarını qətiyyətlə təkzib etdi: onların hücumlarını dedi-qodu və intriqa adlandırdı, bıı hücumların yolverilməz, kobud üslubunu «küçə savaşı» kimi qiymətləndirdi. Bakı partiya təşkilatı tərəfindən aparılan intriqa kompaniyasının Bakıda və respublikada partiya və sovet işini ləngitdiyini, prinsipsiz dəstəbazlıq üçün şərait yaratdığını bildirdi. O, bir daha qeyd etdi ki, Bakı Komitəsinin möhkəm siyasi mövqeyi yoxdur və olmamışdır. BK tərəfindən yeridilən və öz ifadəsini dedi-qoduda tapan «xəttin» davam etdirilməsi bizdə bütün partiya, sovet və həmkarlar işini pozmuşdur» (13, f.268, s.26, iş.32, s.133-134). MK plenumu qurtardıqdan sonra (23 avqust 1921-ci il) Nərimanov Orconikidzeyə həyəcanlı bir məktub göndərdi. O yazırdı: «...Mən cəsarətlə deyə bilərəm ki, mən sovet Rusiyasının, partiyamızın bütün tapşırıqlarını yerinə yetirmişəm! Həmişə dediyim kimi indi də deyirəm: Biz Azərbaycanı bütünlüklə əlimizdə saxlamasaq, Bakını əlimizdə saxlaya bilmərik, buna görə də bizə vəhdət lazımdır. Böyük zəhmət bahasına vəhdət yaradılmışdı... Bu isə Sovet Rusiyasına imkan verir ki, heç olmasa Azərbaycandan xətircəm olsun. İndi ancaq vəziyyəti qoruyub saxlamaq və dərinləşdirmək gərəkdir. Çox təəssüf ki, bunların hamısını nə sən nəzərə alırsan, nə də ümumən Qafqaz bürosu. Tərəflərin birində və ya digərində işçiləri işdən götürmək, yəqin ki, fayda verməz. Partiya təşkilatı parçalanır, buna görə də sovet işi də parçalanıb pozulur. Qafqaz bürosunun işçiləri geri çağırmaq qərarına və plenumda siyasi büro üzvləri seçilməsinə dair tanıdığın qrupun çox çıxışları barədə Kaminski yoldaş sənə danışacaqdır. Belə xəbərdarlıqan sonra sən Bakı Komitəsini sağlamlaşdırmaq üçün tədbir görməsən, hər cür məsuliyyəti üzərimdən atacağam, çünki bütün qeyri- normallıqlar haqqında mərkəzə xəbərdarlıq etmişəm» (13, f.268, s.26, iş 32, s.134). Plenumun ertəsi günü, 1921-ci il avqustun 24-də Q. Kmainski Bakıdan yola düşdü. O, getməzdən əvvəl AK(b)P Nəzarət Komissiyasına ərizə ilə müraciət etdi: «Mən dinmir, dözürdüm. İndi görürəm ki, Mirzoyan yoldaş küçə söyüşləri sistemini partiya məsələlərinin həllində tamamilə münasib və vacib bir üsul sayır.... AK(b)P MK Siyasi Bürosunun 02.08.1921-ci il tarixli iclasında AHİŞ Rəyasət heyətinin tərkibi haqqında Mirzoyan yoldaşın təklifi keçmədikdə o, yerindən sıçrayıb: «Kaminski kimi iyrənc tiplə» bizimki tutmaz... – deyə bağırdı. Bunun ardınca mənim ünvanıma başqa söyüşlər də yağdırıldı. Azərbaycan həmkarlar ittifaqlarının II qurultayı fraksiyanın iclasında Mirzoyan yoldaş (rəsmi iclasda) məni yaramaz, alçaq, namərd, əclaf... adlandırdı və b. təhqiramiz ifadələr işlətdi. Mənə bu cür müraciət fasiləsiz olaraq iyirmi-otuz dəqiqə çəkdi və mən fraksiyanın özünə bəyanat verənədək arası kəsilmədi (13, f.268, s.26, iş 32, s.134-135) Q. Kaminski, L. Mirzoyan və Qutini AK(b)P Nəzarət Komissiyasının şərəf məhkəməsi qarşısında partiya məsuliyyətinə cəlb etdi. Kaminskiyə qarşı belə münasibət təsadüfi deyildi, həm də o, işə başladığı lap ilk günlərdən belə idi. Çünki o, yerli şəraiti – respublikanın milli xüsusiyyətlərini nəzərə almağı lazım bilir və bu işdə Mirzoyan və onun ətrafının yanlış mövqeyini tənqid edir, N. Nərimanovun mövqeyini, onun siyasətini düzgün hesab edir və müdafiə edirdi. Azərbaycan Kommunist bolşeviklər Partiyası təşkilatlarında yaranmış ağır vəziyyət davam edirdi, hətta 1921-ci ilin payızına yaxın daha da kəskinləşmişdi. Bu isə vəzifə borcuna vicdanla yanaşan bir çoxlarını narahat edirdi. Odur ki, bütün bu müzakirələrdən sonra rəhbər sovet işçilərinin bir qrupu – T. Əliyev, D. Bünyadzadə, M. İsrafilbəyov (Qədirli), M. B. Qasımov, Q. Musabəyov və b. AK(b)P MK-ya ərizə ilə müraciət edərək partiya rəhbərliyinin möhkəmləndirilməsi, Mirzoyan və ətrafındakılardan bəzilərinin həmkarlar ittifaqı orqanlarına və digər sahələrdə işə keçirilməsi təklifini irəli sürdülər. Lakin AK(b)P MK Siyasi Bürosu vəziyyətin dəyişilməsi üçün lazımi tədbirlər görmədi, sadəcə olaraq sovet işçilərinə asudə vaxtlarında təcrübə toplamaq üçün partiya işi ilə də məşğul olmağı bir vəzifə olaraq tapşırmaqla kifayətləndi. N. Nərimanov ilə onun əleyhdarları arasında «mübarizə» qızışaraq elə kəskin şəkil aldı ki, V. İ. Lenin münaqişəni aradan qaldırmaq üçün işə qarışmağa məcbur oldu. N. Nərimanovun RK(b)P Siyasi Bürosunda məruzəsindən sonra AK(b)P-nin xüsusi direktivləri tərtib olundu. Nərimanov «Ucqarlarda inqilabımızın tarixinə dair» məktubunda yazırdı: «Yeri gəlmişkən deməliyəm ki, Siyasi Büronun iclasında yoldaş Lenin mənim fikrimi soruşduqda mən dedim: «Ya mənə bu qrupla açıq döyüşə girməyə icazə verin, onda mən onu tez məhv edərəm, ya da RK(b)P Yüklə 2,8 Kb. Dostları ilə paylaş:
|