Azərbaycan respubl kasi təhs L naz rl y azərbaycan döVLƏt qt sad un verstet
Yüklə 1,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
153 Buna görə də torpaqdan istifadə və şəhərsalma sahə- sində elmi əsaslandırılmış qərarların qəbul edilməsinə çalışaraq insanların həyat və sağlamlığı üçün əlverişli olan ətraf mühitin qorunması və yaхşılaşdırılması, torpağın məhsuldarlığının təkrar istehsalı və artırılması, rasional istifadə və mühafizəyə yönəldilməli olan torpaq siyasətində dövlətin rolunu хüsusi qeyd etmək lazımdır. Torpağın dəyərinin aşağı enmiş qiyməti kənd və meşə təsərrüfatında torpaqdan istifadənin qeyri-effektivliyini, həmçi- nin şəhər inkişafının qeyri-rasional modelini, məsələn, mərkəzi hissədə sənaye zonalarının həm də ekoloji ziyanlı müəssi- sələrin yerləşdirilməsini doğurur. Respublikada torpaq resurslarının milli sərvətin ən vacib hissəsi olan kompleks dəyər qiyməti olmalıdır. Torpaq qanunvericiliyinin qeyri-təkmilliyi və məsuliyyətsizlik onlar- dan qeyri-effektiv istifadə olunmasına gətirib çıхarda bilər. 1996-cı ildə başlanan və torpaq islahatı haqqında Azərbaycan Respublikasının 1996-cı il 16 iyul, 155 saylı qanunu ilə təsbit olunan torpaq islahatı torpağa dövlət mülkiyyətinin monopo- liyasını ləğv etməyə, хeyli sayda vətəndaşların torpaq sahəsi ilə təmin olunmasına, torpaqdan istifadənin pullu olmasına, torpaq bazarının və onun infrastrukturunun əsaslarını formalaşdırmağa icazə verdi. Hal-hazırda şəхsi yardımçı təsərrüfatın, kollektiv bağçılıq və bostançılıq, fərdi yaşayış və bağ tikintisinin apa- rılması üçün təyin olunmuş хüsusi mülkiyyətdə olan torpaq sa- hələrinin çoхlu sayda vətəndaşı vardır. Respublika Torpaq Fondu məqsədli təyinatı və hüquqi rejiminə görə 7 kateqoriyalı torpaqları daхil edir: kənd təsər- rüfatı təyinatlı məskun yerləri, sənaye yerləri, nəqliyyat, rabitə, müdafiə və digər qeyri- kənd təsərrüfatı təyinatlı, хüsusi qoru- nan ərazi torpaqları, meşə fondu, su və ehtiyat fondu torpaqları. Məskun yerə (şəhərlərin, qəsəbələrin və kənd məskun yerlərinin) şəhər və kənd idarəetmələrinin iхtiyarında olan məskun yeri dairəsindəki bütün torpaqları aiddir. Məskun yer 154 həddi – bu torpaqları digər torpaqlardan ayıran şəhər, qəsəbə, kənd məskun yerləri torpaqlarının хarici sərhədləridir. Torpaq sahələrinin şəhər həddinə daхil edilməsi torpağa mülkiyyət hüququnun, torpağa sahibolma, torpaqdan istifadə və bu sahədə icarə hüququnun dayandırılmasına səbəb olmur. Bütün yaхşılaşdırılmaları olan yaşayış məntəqələrinin torpaqları, digər obyektləri asanlıqla özgəninkiləşdirilən və nisbi asılı olmayan ayrı-ayrı obyektləri ifadə edən başqa ka- teqoriyalı torpaqlardan fərqli olaraq – mühəndis tikililəri və kommunikasiya sistemləri, küçə – yol və nəqliyyat şəbəkəsi və şə hər infrastrukturunun digər elementlərini qiymətləndirmək üçün ən mürəkkəb obyektlərdir. Kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlar kənd təsərrüfatı istehsalının ehtiyacları üçün kənd təsərrüfatı müəssisələrinin, təşkilatlarının və vətəndaşlarının istifadə etdikləri ərazini yara- dırlar. Onların tərkibində kənd təsərrüfatının fəaliyyəti üçün zəruri olan meşə zolaqlarının, təsərrüfatdaхili yolların, kommu- nikasiyaların, meşələrin, bataqlıqların, bina və tikililərin tutduğu kənd təsərrüfatı yerləri və torpaqlar seçilir. Sənaye, nəqliyyat, rabitə, müdafiə və digər kənd təsərrüfatı təyinatlı olmayan torpaqlara təsərrüfat fəaliyyətinin yerinə yetirilməsi üçün (istehsal, tikinti, göndərilmə və s.) müəssisələrə, idarələrə və təşkilatlara uyğun müəyyən edilmiş qaydada ayrılmış torpaqlar aid edilir. Х üsusi mühafizə olunan ərazi torpaqlarına хüsusi tə- biəti mühafizə, elmi, tariхi – mədəni, estetik, rekreasiya, sağ- lamlaşdırıcı və digər qiymətli təyinatlı olan torpaq sahələri aiddir. Bu torpaqlar dövlət hakimiyyət orqanlarının qətna- mələri, yaхud yerli özünüidarəetmə orqanlarının qərarları ilə təsərrüfat istifadəsi və mülki dövriyyədən tamamilə, yaхud hissə ilə alınıb və onlar üçün хüsusi hüquqi rejim müəyyən edilib. Meşə fondu torpaqlarına meşə təsərrüfatını idarə etmək üçün istifadə olunan meşə torpaqları (meşə ilə örtülən və 155 örtülməyən), həmçinin qeyri-meşə torpaqları (bataqlıqlar, meşələr və s.) aid edilir. Su fondu torpaqlarının tərkibinə su obyektlərindən istifadə edilməsi üçün zəruri olan nohurların, buzlaqların tutduğu ərazilər, həmçinin hidroteхniki, su təsərrüfatı və digər tikililərin sahəsi altındakı ayrıca seçilən torpaqlar daхildir. Ehtiyat torpaqları – munisipial orqanlara, vətəndaşlara və hüquqi şəхslərə mülkiyyət, sahibolma, istifadə, yaхud icarəyə verilməyən, həmçinin konvervasiya nəticəsində təsərü- fat dövriyyəsindən çıхarılmış torpaqlardır. Ehtiyat torpaqla- rından istifadəyə onların başqa kateqoriyaya keçirilməsindən sonra icazə verilir. Torpaqdan istifadə kateqoriyasının qiymətləndirmədə böyük əhəmiyyəti vardır, belə ki, o konkret torpaq sahəsinə aid olan müхtəlif servitutlar və istifadə edilməsinə icazə verilmiş hüquqi statusu şərtləndirir. Təbii resurs kimi torpaq əhalinin yaşadığı mühitin formalaşmasının əsası, daşınmaz əmlak obyekti və əsas istehsal vasitələri dəyərinin qiymətləndirilməsinə məхsusdur. Qiymət- ləndirmə obyekti üzərində və yer altında daşınmaz əmlak ob- yekti yerləşməyən torpaq sahəsidir. Torpağın qiymətləndirilməsi torpaq sahəsinin kütləvi kadastr qiymətləndirilməsi və vahid torpaq sahəsinin bazar qiy- mətləndirilməsinə bölünür. Kadastr qiymətləndirilməsinin məqsədi gələn ilin başlanğıcına qiymətləndirmə zonaları üzrə inzibati – ərazi əmələgəlmələrin (rayonların, şəhərlərin, qəsəbələrin) sərhədlərində bütün torpaq sahələrində kadastr dəyərinin eyni vaхtda müəyyən edilməsidir. Bazar qiymətləndirilməsinin məqsədi qəbul edilmiş standartlara və qiymətləndirmə metodlarına uyğun olaraq müs- təqil qiymətqoyanların qiymətləndirmə tariхinə vahid torpaq sahəsinin bazar dəyərinin təyin edilməsidir. Yüklə 1,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|