Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə, Sosiologiya və h üquq İnstitutu

naməsində əks olunmuş bu məqsədləri və prinsipləri təsdiq edərək;
azərbaycan 
mədəniyyəti, 
arxeologiyası 
və 
etnoqrafiyası 
Azərbaycan  tarixinin  və  onun  xalqının  ayrılmaz  hissəsi  və  Tslam 
mirasının mənbəyi olması faktını dərk edərək və həmdə;
Laçın və Şuşa rayonları daxil olmaqla, bütün işğal  olunmuş azər­
baycan  ərazilərindən  erməni  silahlı  qüvvələrinin  dərhal,  qeyd-şərtsiz 
və  tam  çıxardılması  üzrə  Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatı  Təhlükəsizlik 
Şurasının  822,  853,  874  və  884  nömrəli  qətnamələrini  təsdiq  edərək; 
və  Ennənistam  Azərbaycan  Respublikasının  suverenliyi  və  ərazi 
bütövlüyünə hörmətlə yanaşmasına israrla çağıraraq;
Əvvəlki  konfransların  bütün  müvafiq  qərarlannı,  xüsusən 
Ermənistan  Respublikası  və  Azərbaycan  Respublikası  arasında  hərbi 
münaqişə  haqqında  İKT  ölkələri  dövlət  başçılannm  Mərakeş 
Krallığının Kasablanka şəhərində hicri tarixi ilə  1415-ci il rəcəb ayının 
11-13-də, miladi tarixi ilə  1994-cü il dekabrın  13-15-də keçirilmiş VII- 
ci  İslam  Konfransı  Təşkilatı  dövlət  və  hökumət  başçılarının  Zirvə 
Görüşündə qəbul olunmuş qətnaməni;
İran  İslam  Respublikasının  Tehran  şəhərində,hicri  tarixi  ilə  9-11 
Şaaban  1418-ci  il,miladi  tarixi  ilə  1997-ci  il  dekabrın  9-ll-də 
keçirilmiş  VIII-ci  İslam  Konfransı  Təşkilatı  dövlət  və  hökumət 
başçılarının Zirvə Görüşündə “Ermənistan  Respublikasın  Azərbaycan 
Respublikasına  qarşı  təcavüzü  haqqında”  adlı  12/8-P  (IS)  nömrəli 
qətnaməni;  və  Ermənistan  Respublikasın  Azərbaycan  Respublikasına 
qarşı  təcavüzünün  bir  hissəsi  kimi  işğal  olunmuş  azərbaycan 
ərazilərində  məscidlərin  və  həmdə  İslam  təhsil  və  mədəniyyət 
institutların  dağıdılması  haqqında  (ISESCO)  İslam  Ölkələri  Təhsil, 
Elm  və  Mədəniyyət  Təşkilatı  İcraçı  Şurasının  14-cü  sessiyası 
tərəfindən qəbul olunmuş qətnaməni təsdiq edərək;
Etnik  təmizləmə  məqsədilə  Ermənistan  tərəfindən  Azərbaycanda 
məscidlərin  və  İslamın  digər  müqəddəs  yerlərinin  kütləvi  və  barbar 
dağıdılmasını soyqınm cinayətlərinin biri olmasını qeyd edərək;
İslam  mirasının  saxlanılması  üzrə  səylərin  razılaşdırılması 
siyasətinə əməl etmək zərurətini başa düşərək;
İslam  mirasının  Ermənistan  Respublikası  tərəfindən  işğal  edilmiş 
azərbaycan  ərazilərində  olmasından  erməni  təcavüzkarları  tərəfindən 
vuruimuş böyük zərərləri,
nadir qədim tikintilərin və İslam sivilizasiyası, tarixi yerlərinin və 
arxitekturasının,  o cümlədən  məscidlərin  və digər müqəddəs yerlərin.
224
məqbərə  və  türbələrin,  arxeoloji  abidələrin,  muzeylərin,  kitabxanala­
rın,  qədim  əşyaların  sərgi  zallannın,  dövlət  teatrlarının  və  konserva­
toriyalarının  tam  və  ya  qismən  dağıdılmasını,  bundan  əlavə  qaçaq­
malçılıq  yolu  ilə  çoxlu  miqdarda  qiymətli  əşyaların  ölkədən  çıxardıl- 
masını  və  milyonlarla  kitabların,  və  tarixi  əlyazmaların  və  məhşur 
şəxslərin əsərlərinin məhv edilməsini qeyd edərək;
bu məsələyə aid  İKT Baş Katibinin məruzəsini nəzərə alaraq:
1.  işğal edilmiş azərbaycan ərazilərində İslam mirasının tam məhv 
edilməsi  məqsədilə Azərbaycan  Respublikasında erməni təcavüzkarla­
rı tərəfindən törədilmiş barbar aktlannı qətiyyətlə pisləyir.
2.  Ermənistan  Respublikası  tərəfindən  BMT  Təhlükəsizlik 
Şurasının 822, 853, 874 və 884 nömrəli qətnamələrinin dəqiq və qeyd- 
şərtsiz yerinə yetirilməsini qətiyyətlə tələb edir.
3.  Azərbaycan  Respublikasının  hökuməti  və  xalqının  keçirdiyi 
həyəcanı  və  narahatçılığı  ilə  tamamilə  bölüşür  və  hərbi  təcavüzə  son 
qoymaq,  onun  nəticələrini  aradan  qaldırmaq  və  silahlı  münaqişələr 
zamanı  mədəni  dəyərlərin  qorunması  haqqında  1954-cü  il  Haaqa 
Konvensiyasının  müvafiq  bəndlərində  əks  olunmuş  vəzifə  və 
öhdəliklərə  əməl  olunması  məqsədilə  beynəlxalq  təşkilatlarda 
Azərbaycan  tərəfindən  edilən  səylərə  öz  dəstəyini  qeyd  edir.  Bu 
bəndlər  nəzərdə  tutur ki,  silahlı  münaqişə  baş  verdiyi  halda dövlətlər 
işğal  altında  olan  ərazilərdən  mədəni  sərvətlərin  qaçaqmalçılığın 
qarşısını  almaq  öhdəliyini  daşıyırlar.  Bundan  əlavə,  hökumətlər 
oğurluq  və  hər  bir  soyğunçuluq  növünün,  (təcavüzə  bərabər  tutulan) 
mədəni  sərvətlərin  qanunsuz pozulması  aktlarının  və həmdə yuxarıda 
göstərilən  sərvətlərə  əvəzohına  bilməyən  zərərin  vurulmasının  qada­
ğan  edilməsi  üzrə öhdəlik  daşıyırlar.  Onlar zərurət olduğu  halda  belə 
hərəkətlərin və yabelo hərəkətlərin nəticələrinin qarşısının alınmasında 
tam  qətiyyətlidirlər.  Konvensiya  həmdə  digər  dövlətlərin  ərazisinə 
daşınmış mədəni dəyərlərin müsadirəsini qadağan edir.
4.  Azərbaycanın, ona vunılınuş zərərə görə müvafiq ödəmə almaq 
hüququna  malik  olmasını  ləadiqləyir və hesab edir ki,  bu  zərərə görə 
tam ödəmə etmək məsuliyyəti  Ermənistanın üzərinə düşür.
5.  İKT  Üzv  Dövlətlərin  köməyi  ilə  Azərbaycanın  işğaldan  azad 
olunan  ərazilərində  məscidlərin,  tədris  müəssisələrinin,  kitabxanaların 
və  muzeylərin  bərpa  olunması  məqsədilə  İKT  müvafiq  törəmə 
orqanlarından  və  ixtisaslaşdınlmış  idarələrindən  proqram tərtib etmək 
imkanım öyrənməyi xahiş edir.
225

---

6. Baş Katibə İKT-na Üzv Dövlətlərin bu məsələ üzrə mövqeyini 
BMT-yə,  ATƏT-ə və digər beynəlxalq orqanların diqqətinə çatdırma­
sın! tapşırır.
7.  Baş  Katibdən  bu  qətnamənin  yerinə  yetirilməsini  izləməyi  və 
İslam Konfransı Təşkilatının Onuncu Zirvə Görüşündə bu məsələ üzrə 
hesabat təqdim etməsini xahiş edir.
6.1.З.2.З.  “Azərbaycan Respublikasına iqtisadi yardım
göstərilməsi haqqında” adb 21/9-E(IS) nömrəli Qətnamə
Doha,  Qətər  dövlətinində  hicri  tarixi  ilə  16  -  17  Şaban  1421  H 
(12-13 noyabr 2000-ci ildə) keçirilmişİslam Konfransı Təşkilatı  dövlət 
və hökumət başçılarının Doqquzuncu Zirvə Görüşü, (Sülh və "Al Aqsa 
Intifada" İnkişafı Sessiyası),
İslam  Konfransı  Təşkilatı  dövlət  və  hökumət  başçılarının  Sək­
kizinci  Zirvə  Görüşündə  qəbul  olunmuş  18/8-E  (İS)  nömrəli 
qətnaməsinə istinad edərək;
Həmdə  İslam  Konfransı  Təşkilatı  Xarici  İşlər Nazirlərinin  27-ci 
sessiyasında  qəbul  olunmuş  20/27-E  nömrəli  qətnaməsinə  istinad 
edərək;
İKT üzvlərinin Azərbaycan hökuməti və xalqı ilə həmrəyliyini 
daha konkret nümayiş etdirmək zərurətini etiraf edərək;
bir sıra Üzv Dövlətlər, müvafiq İKT orqanları, BMT institutlan və 
beynəlxalq  təşkilatlar tərəfindən  yardımın  genişləndirilməsini  yüksək 
qiymətləndirərək və alqışlayaraq;
Baş Katibin məruzəsini nəzərə alaraq,
1. 
Azərbaycan  xalqının  əzablarını  azaltmaq  məqsədilə  Üzv 
Dövlətləri  və  İslam  institutlarım  Azərbaycan  hökumətinə  zəruri 
iqtisadi və humanitar yardımın göstərilməsinə çağırır.
2. 
Beynəlxalq  təşkilatları  Azərbaycana  humanitar,  maliyyə 
yardımın göstərilməsini davam etməyə çağırır.
3. 
Baş  Katibdən  İslam  Konfransı  Təşkilatı  dövlət  və  hökumət 
başçılarının Onuncu Zirvə Görüşündə bu məsələyə dair məruzə təqdim 
etməsini xahiş edir.
226
(“Ummanın tərəqqisi naminə Bilik və Mənəviyyat” 
sessiyası)
Pııtrajaya, Malayziya
hicri  tarixi  ilə  2 0 -2 1   şaban  1424  H  (miladi  tarixi  ilə  16-17  oktyabr 
2003)
6
.
1
.
4
. İS L A M   K O N F R A N S I T Ə Ş K İ L A T I N I N
O N U N C U   Z İ R V Ə  G Ö R Ü Ş Ü
7.1.4.1. 
YEKUN  KOMMUNİKE
(çıxarış)
33.Konfrans  Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatının  Nizamnaməsini  və 
beynəlxalq  hüququ  kobud  şəkildə  pozan  Ermənistan  Respublikasının 
Azərbaycan  Respublikasına  qarşı  davam  edən  təcavüzünü  təkrarən 
qınayır.  O,  bütün  işğal  olunmuş  Azərbaycan  ərazilərindən  işğalçı 
Ermənistanın  silahlı  qüvvələrinin  tam, qeyd-şərtsiz və dərhal  çıxardıl- 
masına çağırır.
Konfrans  Ermənistandan  Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatının  Təh­
lükəsiz  Şurasının  822.  853,  874  və  884  qətnamələrinin  digər 
müddəalarım da tam yerinə yetirilməsini tələb edir.
Konfrans  Azərbaycanın  işğal  olunmuş  ərazilərində  yaşayış 
məntəqələrinin yaradılması  üzrə ermənilərin  qanunsuz  fəaliyyətinə  və 
digər tədbirlərinə  və  sııni  coğrafi,  mədəni  və demoqrafik  dəyişikliklər 
praktikasına,  xüsusən,  Şuşa şəhərində  Məscidin  erməni  kitabxanasına 
çevrilməsinin planlaşdırılmasına son qoyulması zərurətini təkrar edir.
Konfrans  bütün  üzv  -  dövlətlərinin  özlərini  Azərbaycanın  haqlı 
işinə  dəstək  verərək  Azərbaycan  xalqı  ilə  həmrəyliyinin  möhkəmlən­
dirilməsini  davam  etməyə  və  İslam  Ummasının  bütün  resurslarından 
istifadə etməklə Azərbaycanın tam  suverenliyini  və ərazi  bütövlüyünü 
tezliklə bərpa edilməsinə nail olunmasına israrla çağınr.
Bununla  bağlı,  Konfrans  üzv  -  dövlətlərini,  o  cümlədən  Azər­
baycanın  müvafiq  regional  beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlıq  etməsi 
vasitəsilə,  Azərbaycanın  Birləşmiş  Millətlər  Təşkilatının  potensialın­
dan istifadə etmək cəhdlərinə, onların tam dəstəyini verməsinə çağırır.
227

---