Azərbaycan Respublikası Milli Elmlər Akademiyası Fəlsəfə, Sosiologiya və h üquq İnstitutu

6.1.3.1.YEKUN KOMMUNİKE
(çıxanş)
Ermənistan  Respublikasının  Azərbaycan  Respublikasına 
qarşı təcavüzü
61. 
K onfrans Azərbaycanın  bütün  işğ a l olunmuş  ərazilərindən 
Erm ənistan  silahlı  qüvvələrinin  dərhal,  tam   və  qeyd-şərtsiz 
çıxarılm asının  təm in  edilm əsinə  yardım   göstərilm əsi  m əqsədilə 
Azərbaycan  R espublikası  tərəfindən  görülən  səylərinə  özünün  ta m  
dəstək  verm əsini təsdiqləyir.  O həm də suverenlik, ərazi bütövlüyü  və 
Azərbaycan  Respublikasının  sərhədlərinin  sarsılm azlığına  h örm ət 
edilm əsi  p rin sip ləri
 
əsasında  Ermənistan  və  Azərbaycan  arasında 
münaqişənin  ədalətli,  möhkəm  və  hərtərəfli  həll  edilməsini  təmin 
etmək  üçün  Ennənistanm  və  Azərbaycanın  hər  ikisini  və  ATƏT-in 
Minsk  Qrupunun  bütün  ölkələrini  davam  edən  sülh  prosesində  daha 
səmərəli iştirak etməyə israrla çağırır.
6./.3.2.İSLAM KONFRANSI TƏŞKİLATININ DOQQUZUNCU 
ZİRVƏ GÖRÜŞÜNDƏ QƏBUL EDİLMİŞ QƏTNAMƏLƏR
6.1.З.2.1. 
“Ermənistan  Respublikasının  Azərbaycan  Res­
publikasına qarşı təcavüzü” adlı 21/9-P(IS) nömrəli Qətnamə.
Doha,  Qətər  dövlətinində  hicri  tarixi  ilə  16  -  17  Şaban  1421  M. 
(12-13  noyabr  2000-ci  ildə)  keçirilrnişİslam  Konfransı  Təşkilatının 
Doqquzuncu  Zirvə  Görüşü,  (Sülh  və  "Al  Aqsa  Intifada"  İnkişafı 
Sessiyası);
İslam Konfransı Təşkilatı Nizamnaməsinin prinsipləri və məqsəd­
lərinə əsaslanaraq;
Azərbaycan  ərazisinin  20%-dən  çox  işğalı  ilə  nəticələnən 
Ermənistan 
Respublikasının  Azərbaycan 
Respublikasına  qarşı 
təcavüzündən ciddi narahat olaraq;
Ermənistan  Respublikasının  təcavüzü  nəticəsində  1  milyondan 
çox  azərbaycan  qaçqınların  və məcburi  köçkünlərin  vəziyyətindən  və 
humanitar  problemlərin  miqdarını  və  ciddiliyinindən  dərindən 
təəssüflənərək;
Bütün  əvvəlki  qətnamələri  və,  xüsusən,  hicri  tarixi  ilə  9  -  II
220
Şaban,  1418H  (miladi tarixi  ilə 9-11  Dekabr  1997) Tehran,  İran  İslam 
Respublikasında keçirilmiş  İslam  Konfransı  Təşkilatının  Vllf-ci Zirvə 
Görüşünündə  qəbul  olunmuş  12/8-P  (IS)  nömrəli  qətnaməni  yenidən 
təsdiqləyərək;
Ermənistan  Respublikasının  təcavüzünün  beynəlxalq  sülhə  və 
təhlükəsizliyə təhlükə yaratmasını dərk edərək:
BMT  Nizamnaməsinə  ciddi  riayət  edilməsinə  və  Təhlükəsizlik 
Şurası qətnamələrinin tam yerinə yetirilməsinə çağıraraq;
Münaqişənin  nizamlanması  üçün  bütün  diplomatik  və  digər səy­
ləri alqışlayaraq;
Bütün üzv dövlətlərin Azərbaycan  Respublikasının suverenliyinə, 
ərazi  bütövlüyünə  və siyasi  müstəqilliyinə hörmət edilməsini  yenidən 
təsdiqləyərək;
Həmdə,  gücdən  istifadə  etməklə  torpaqların  zəbt  edilməsinin 
tanına bilməməsini yenidən təsdiqləyərək;
Həmdə  Ermənistan  Respublikasının  təcavüz  siyasətinin  ATƏT 
çərçivəsində sülh prosesinə destruktiv təsir göstərməsini qeyd edərək;
Baş Katibin  Məruzəsini  nəzərə alaraq (IS/9-2000/P1L/D.7 nömrəli 
sənəd);
1. 
Ennənistan  Respublikasının  Azərbaycan  Respublikasına  qarşı 
təcavüzünü qətiyyətlə pisləyir.
2. 
İşğal  olunmuş  Azərbaycan  ərazilərində  azərbaycan  mülki  əha­
lisinə qarşı  törədilmiş əməlləri  insanlıq  əleyhinə cinayətlər kimi  hesab 
edir.
3.  Azərbaycanın  işğal  olunmuş ərazilərində arxeoloji,  mədəniyyət 
və dini abidələrin talanmasın)  və məhv edilməsini qətiyyətlə pisləyir.
4.  BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  822,  853,  874  və  884  nömrəli 
qətnamələrinə  ciddi  riayət  edilməsini  və  bütün  işğal  olunmuş 
Azərbaycan  ərazilərindən,  xiisusən  I.açın  və  Şuşa  rayonlarından, 
Ermənistan 
hərbi  qüvvələrinin 
dərhal,  qeyd-şərti/ 
və  tam 
çıxardılmasını  qətiyyətlə  tələb  edir  və  Ermənistanı  qətiyyətlə 
Azərbaycan  Respublikasının  suverenliyinə  və  ərazi  bütövlüyünə 
hörmət etməyə çağırır.
5. 
Ermənistanın  hələm  də  BMT  Təhlükəsizlik  Şurasının  qət­
namələrində  əks  olunmuş  tələblərin  yerinə  yetirməməsindən  öz 
narahatlığını  ifadə edir.
6. 
BMT  Təhlükəsizlik  Şurasını  Azərbaycan  Respublikasına  qarşı 
baş  vermiş  təcavüzü  tanımağa  çağırır;  öz  qətnamələrinin  yerinə
221

---

Г ”
yetirilməsini  təmin  etmək  üçün  BMT  Nizamnaməsinin  VI[  Fəslində 
nəzərdə  tutulmuş  zəruri  addımların  atılmasına  çağırır;  Azərbaycan 
Respublikasının  suverenliyinə  və  ərazi  bütövlüyünə  qarşı  təcavüzü 
pisləməyə  və  təcavüzə son  qoymağa çağırır və  bu məqsədlə  BMT-də 
əlaqələndirilmiş hərəkətlərin edilməsinə qərar verir.
7. 
Bütün  Dövlətləri  Ermənistana  təcavüzkarı  münaqişənin  gər­
ginliyinin  artmasına  və  Azərbaycan  ərazilərinin  işğalının  davam 
etməsinə  təhrik etməyə  gətirə  bilən  hərbi  silahların və  texnikanın  hər 
hansı  bir təchizatından çəkinməyə çağırır.  Üzv  Dövlətlərin ərazisi  belə 
təchizatlar üçün tranzit kimi istifadə edilməməlidir.
8. 
Üzv  Dövlətləri,  həmdə  beynəlxalq  birliyin  digər  üzvlərini 
Ermənistanın  təcavüzünə  və  Azərbaycan  ərazilərinin  işğalına  son 
qoyulması  qaydasında  tələb  olunan  effektiv  siyasi  və  iqtisadi 
tədbirlərdən istifadə etməsinə çağırır.
9. 
Dövlətlərin  ərazi  bütövlüyü  və  beynəlxalq  tanınmış  sərhədlərin 
toxunulmazlığı  prinsiplərinə  hörmət  edilməsi  əsasında  Ermənistan  və 
Azərbaycan arasında münaqişənin ədalətli və dinc yolla nizamlan-ma- 
sına çağırır.
10. 
BMT Təhlükəsizlik Şurasının  müvafiq qətnamələri  və 24 Mart 
1992 tarixli  ATƏT Şurasının Birinci  Əlavə Görüşü,  5-6  Dekabr  1994- 
cü  il  ATƏT  Sammiti,  2-3Dekabr  1996-cı  il  ATƏT  Sammiti,  18-19 
Dekabr  1997-ci  il  ATƏT-in  Nazirlər  Şurası  Görüşü  daxil  olmaqla 
ATƏT-in  müvafiq  qərarları  və sənədləri  əsasında  və  Ermənistanın  və 
Azərbaycanın  hər  ikisini  və  Minsk  Qrupunun  bütün  üzv  Dövlətlərini 
ATƏT-in  sülh  prosesində  konstruktiv  iştirak  etməyə  və  sülh 
nizamlanmasını  əldə  etməyi  daha  da  çətinləşdirə  bilən  hər  hansı  bir 
hərəkətlərdən çəkinməyə israrla çağırır.
11.1996-cı  ildə  ATƏT-in  Lissabon  sammitində  ATƏT-in  fə­
aliyyətdə  olan  Sədrinin  bəyanatında  əks  olunmuş  Ermənistan 
Respublikasının  və  Azərbaycan  Respublikasının  ərazi  bütövlüjü. 
Azərbaycanın  tərkibində  Dağlıq  Qarabağ  regionuna  ən  yüksək 
səviyyəli  özünüidarəetmə  və  Dağlıq  Qarabağın  bütün  əhalisi  üçün 
təhlükəsizliyin  təminatı  adlanan  Ermənistan  və  Azərbaycan  arasında 
hərbi  münaqişənin  nizamlanması  üçün  bu  üç  prinsipə  özüniin  tam 
dəstəyini ifadə edir.
12.Ermənistan  -  Azərbaycan  hərbi  münaqişənin mərhələli  nizam­
lanmasına  yönəlmiş  ATƏT-in  Minsk  Konfransı  Həmsədrlərinin  irəli 
sürdüyü təklifi  ATƏT Minsk  Grupu çərçivəsində danışıqlar üçün əsas
222
kimi  hesab  edir  və  belə  bir  yanaşmanın  Azərbaycan  Respublikasına 
qarşı  təcavüzün  ən  ciddi  nəticələrinin  dərhal  aradan  qaldırılmasının 
təmin edilməsinə yönəlməsinə dair öz anlamasını ifadə edir.
13.Azərbaycan  hökuməti  və  xalqı  tərəfindən  öz  vətəninin 
müdafiəsi  üçün  edilmiş  səylərinə  tam  həmrəyliyini  və  dəstəyini 
yenidən təsdiqləyir.
M.Qaçqmların  və  məcburi  köçkünlərin  öz  evlərinə  təhlükəsiz, 
şərəf və ləyaqətlə qayıtmasına imkan verilməsinə çağırır.
15. 
Qaçqınlara  və  məcburi  köçkünlərə  humanitar  yardım  etmiş 
bütün üzv dövlətlərə öz minnətdarlığını bildirir və bütün digər ölkələri 
özlərinin yardımlarını bu insanlara genişləndirməyə çağmr.
16. 
Azərbaycan  Respublikasının  ərazisində  bir  milyondan  artıq 
qaçqın  və  məcburi  köçkün  olması  ilə  bağlı  humanitar  problemlərin 
ağırlığı  səbəbindən  öz  narahatlığını  ifadə  edir  və  İKT  Üzv 
Dövlətlərdən,  İslam  İnkişaf Bankından  və digər  İslam  institutlarından 
Azərbaycan  Respublikasına  təcili  maliyyə  və  humanitar  yardım 
göstərilməsini xahiş edir.
17. 
Hesab edir ki  Azərbaycan,  ona  vurulmuş  zərərə görə  müvafiq 
ödəmə  almaq  hüququna  malikdir  və  bu  zərərə  görə  müvafiq  ödəmə 
etmə məsuliyyəti  Ermənistanın üzərinə düşür.
IS.Baş  Katibdən  bu  qətnamənin  yerinə  yetirilməsini  izləməyi  və 
İslam  Konfransı Təşkilatının Onuncu Zirvə Görüşündə bu məsələ üzrə 
hesabat təqdim etməsini xahiş edir.
6.1.3.2.2.  Ermənistan  Respublikasının Azərbaycan Respublikasına 
qarşı təcavüzü  nəticəsində Azərbaycanın işğal olunmuş 
ərazilərində  İslam  tarixi və mədəniyyət abidələrinin  məhv  edilməsi 
və dağıdılması  haqqında 25/9-C  nömrəli QƏTNAMƏ
Doha,  Qətər  dövlətinində  hicri  tarixi  ilə  16  -  17  Şaban  1421  II 
(12-13  noyabr 2000-ci  ildə) keçirilmişİslam  Konfransı Təşkilatı dövlət 
və hökumət başçılarının  Doqquzuncu Zirvə Görüşü, (Sülh və "Al Aqsa 
Intifada"  İnkişafı  Sessiyası).
Həmdə  İslam  Konfransı  Təşkilatı  Xarici  İşlər  Nazirlərinin  27-ci 
sessiyasında  qəbul  olunmuş  25/27-C  nömrəli  qətnaməsinə  istinad 
edərək;
İslam  mirasının  qorunması  və  saxlanılması  üzrə  səylərin 
əlaqələndirilməsinə  yönəlmiş  İslam  Konfransı  Təşkilatının  Nizam­
223

---