Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin p r e z I d e n t k I t a b X a n a s I
Yüklə 5,01 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Kimdir günahkar
- Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş əraziləri
- Dağlıq Qarabağ Ərazisi - 4388 km2 Əhalisi - 189085 Şuşa
- Ətraf rayonlar İşğal tarixi Əhalisi
- Təcavüzün qurbanları Həlak olanlar - 20000 Əlil olanlar - 50000 İtkin düşənlər - 4866 Dağıntılar və ziyanlar
Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 325 Bakı rəhbərliyi sussa da, Qarabağ əhalisi bələd olduğu erməni məkrini dayandırmaq üçün səfərbər olurdu. Hadisələrin ən qızğın vaxtında - fevral ayının 22-də Ağdamın minlərlə sakini Əskəran üzərinə yürüşə çıxdı. Ancaq bu yürüşün qarşısı Bakıdan göndərilmiş emissarlar vasitəsilə alındı, hətta yürüş iştirakçıları təqib də edildi. İndiyədək 5 mindən artıq övladını vətən yolunda şəhid vermiş Ağdam məhz həmin gün Qarabağ münaqişəsinin ilk şəhidlərini - Əli ilə Bəxtiyarı torpaq və millət uğrunda fəda etdi. Digər rayonların əhalisinin müdafiə dəstələrinin yaradılması barədə çağırışlarına da nəinki müsbət münasibət bildirilir, hətta adi ov silahları da azərbaycanlılardan yığılırdı. Qarabağlılar artıq öz tənhalıqlarını, bu müharibədə yalqız qaldıqlarını bütün aydınlığı ilə hiss edirdilər. Ən əsası isə Bakıda əyləşən manqurt rəhbərlik qarabağlılara Qarabağı xilas etməyə, qorumağa imkan vermir, hər cür maneə yaradırdı. Kimdir günahkar? Azərbaycan hər tərəfdən məngənəyə salınmışdı. Mərkəzdən ermənipərəst mövqe, beynəlxalq aləmdən antiazərbaycan münasibət, yerli rəhbərlikdən isə laqeydlik və saymazlıq görən azərbaycanlı əhalinin gücü öz etirazını mitinqlərlə bildirməyə çatırdı. Ancaq 1988-ci ilin birinci yarısında ölkədə mitinqlər hələ kütləvi xarakter almamışdı. Bu arada DQMV ətrafında siyasi vəziyyət gərginləşirdi. 1988-ci ilin may ayında eyni gündə Azərbaycan və Ermənistan kommunist partiyalarının qurultayları keçirildi. Bakıdakı və Yerevandakı qurultaylarda müvafiq olaraq Siyasi Büronun üzvləri və Mərkəzi Komitənin katibləri olan Yeqor Liqaçovla Aleksandr Yakovlev iştirak edirdilər. İttifaq rəhbərliyinin təmsilçiləri olan bu şəxslərdən biri - Y.Liqaçov Bakıda bəyan edir ki, Moskva Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə hörmətlə yanaşdığından Qarabağın müstəqilliyinə heç vaxt razılaşmaz. A.Yakovlev isə Yerevanda bildirir ki, demokratik prinsiplərə və xalqların öz müqəddəratını təyinetmə hüququna hörmətlə yanaşan rəsmi Moskva Qarabağı Ermənistanın tərkibində görür. Eyni gündə qarşı duran tərəflərə belə “tərəfkeşlik” etməklə M.Qorbaçov və erməni lobbisinin digər qulları nəticədə regionun ən böyük münaqişəsini hərbi müstəviyə keçirdilər. Bakıdakı plenumda iştirak edən DQMV partiya komitəsinin birinci katibi Poqosyan iclası yarımçıq tərk edərək Xankəndiyə qayıtdı və burada rəsmən bəyan etdi ki, o, nəinki bir də Bakıya getməyəcək, hətta DQMV ərazisində Azərbaycan qanunları, ümumiyyətlə, işləməyəcək. Beləliklə, vilayətlə Bakı arasında olan kövrək inzibati əlaqələr də tamamilə kəsildi. 1989-cu ilin 12 yanvarında SSRİ Ali Sovetinin Rəyasət Heyəti “Azərbaycan SSR-in Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayətində xüsusi idarə formasının tətbiq edilməsi haqqında” fərman verir. Fərmana əsasən Dağlıq Qarabağın Azərbaycan tərkibində muxtar vilayət statusu saxlanılmaqla bölgədə bilavasitə Moskvaya tabe olan xüsusi idarə forması yaradıldı. Bölgədə vəziyyəti sabitləşdirmək məqsədilə bu qərarın imzalanması barədə verilən bəyanatların tam əksinə olaraq Arkadi Volskinin rəhbərlik etdiyi Xüsusi İdarə Komitəsi vilayətin Azərbaycanın yurisdiksiyasından çıxarılması üçün bütün vasitələrdən istifadə etdi və nəticədə DQMV müstəqil subyektə çevrildi. Bu şəxs DQMV-nin tam iqtisadi müstəqilliyini reallaşdırmaq üçün vilayət ərazisindəki bütün müəssisələrin artıq Azərbaycan ərazisində deyil, Ermənistan ərazisində yerləşən müəssisələrlə iqtisadi əlaqələr qurmasını təmin edən sərəncamlar verdi və bunu qısa müddət ərzində həyata keçirdi. Bu antiazərbaycançı fəaliyyətin reallaşmasında A.Volskinin ən fəal “köməkçisi” isə Azərbaycanın rəhbəri Əbdürəhman Vəzirov idi. Ümumiyyətlə, Vəzirov-Volski dueti Qarabağda Azərbaycan təsirinin minimuma endirilməsi üçün nə imkanları var idisə, etdi. Bu “missiyanı” Ayaz Mütəllibov da davam etdirərək Qarabağın Azərbaycandan təcridinə tam şərait yaratdı. Ölkədə baş verən siyasi kataklizmlər, AXC rəhbərlərinin və fəallarının malik olduqları silahlı dəstələrin hakimiyyət uğrunda mübarizəyə cəlb edilməsi nəticə etibarilə Azərbaycanı məğlubiyyətə doğru aparırdı. Dağlıq Qarabağı 1992-ci ilə qədər demək olar ki, artıq qarış-qarış itirmişdik. Vilayət ərazisində yerləşən və 58 min azərbaycanlının yaşadığı 53 kənd ermənilər tərəfindən tamam təmizlənmişdi. A.Volskinin Xüsusi İdarə Komitəsini əvəz edən V.Polyaniçkonun Xüsusi Təşkilat Komitəsi də sələfinin fəaliyyətini davam etdirərək DQMV-nin Azərbaycanın tabeliyindən ayrılmasına təkan verdi. Artıq münaqişə hərbi xarakter almış və terror mərhələsinə qədəm qoymuşdu. 1991-ci ilin 27 noyabrında Azərbaycan Ali Soveti Dağlıq Qarabağda muxtar vilayət statusunu ləğv edəndə isə vilayət tamamən Ermənistanın nəzarətinə keçmişdi. Bir müddət sonra erməni təcavüzkarları dünyanın ən qanlı soyqırımlarından birini - Xocalı faciəsini törətdilər. Növbəti illərdə isə keçmiş DQMV ətrafındakı rayonlarımız da işğala məruz qaldı və beləliklə də Azərbaycanın qara təqvimi yarandı… Azərbaycanın Ermənistan tərəfindən işğal olunmuş əraziləri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İşlər İdarəsinin PREZİDENT KİTABXANASI ────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────────── 326 Dağlıq Qarabağ Ərazisi - 4388 km2 Əhalisi - 189085 Şuşa Ərazisi - 289 km2 Əhalisi (1989) - 20579 Azərbaycanlılar - 19036 (92,5%) Ermənilər - 1377 (6,7%) İşğal tarixi - 1992, 8 may Ətraf rayonlar İşğal tarixi Əhalisi Laçın 1992, 18 may - 66646 Kəlbəcər 1993, 2 aprel - 61947 Ağdam 1993, 23 iyul - 145359 Füzuli 1993, 23 avqust - 106543 Cəbrayıl 1993, 23 avqust - 62519 Qubadlı 1993, 31 avqust - 31619 Zəngilan 1993, 29 oktyabr - 36335 Təcavüzün qurbanları Həlak olanlar - 20000 Əlil olanlar - 50000 İtkin düşənlər - 4866 Dağıntılar və ziyanlar Yaşayış məntəqələri - 900 Evlər - 130939 İctimai binalar - 7000 Məktəblər - 1025 Uşaq bağçaları - 855 Səhiyyə ocaqları - 798 Kitabxanalar - 927 Məscidlər - 62 Tarixi abidələr, muzeylər və yerlər - 900 Muzey eksponatları - 60000 Sənaye və kənd təsərrüfatı obyektləri - 2389 Avtomobil yolları - 5198 km Körpülər - 348 Su xətləri - 7568 km Qaz xətləri - 2000 km Elektrik xətləri - 76940 km Meşələr - 280000 ha Məhsuldar torpaqlar - 1000000 ha İrriqasiya sistemləri - 1200 km “Azərbaycan”.-2015.-8 fevral.-N 30.-S.6. Yüklə 5,01 Mb. Dostları ilə paylaş:
|