Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Yüklə 4,66 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mübariz Yusifov
- Nizamidə azərbaycançılıq
Mübariz Yusifov Banu öpüb yeri qalxdı ayağa Xosrovla başladı o danışmağa Dedi: «Gəl bizimlə Bərdəyə gedək Qışı qalaq orada, gəzək, keyf edək Bizim bu Bərdənin yeri arandır Suyu çox, otu çox, bir gülüstandır». X-Ş, 2004, 100-101. Nizami Bərdəni təkcə təbiəti gözəl olan, həm də strateji bir mövqedə yerləşən ərazi kimi təqdim etmir, həm də buranın bir mədəniyyət mərkəzi olduğunu, bu yerdə alim şəxslərin yetişdiyini, elm-irfan mərkəzi olduğunu da qələmə alır: Məlum hekayədir «Xosrov və Şirin» Dastan yoxdur əsla bu qədər şirin Ruhu oxşasa da bu gözəl dastan Pərdədə qalmışdı bu gəlin çoxdan Tanıyan yoxdur bu gözəl alması Bərdədə var idi bir əlyazması O ölkənin qədim tarixlərindən Bu dastanı tamam öyrənmişəm mən O yerdə yaşayan qoca adamlar Təşviq etdi işə, mən verdim qərar Ağıl bu dastanı bəyənsin gərək Sözləri şirindir, məzmunu gerçək Xosrovdan, Şirindən qalan yadigar Gizlində deyildir, durur aşikar. X-Ş, 2007, 49. Nizami Muğan, Arran, Araz, Kürbasar, Şəki kimi doğma el-oba adlarına da böyük məhəbbətlə, ehtiramla, qayğı ilə yanaşır. Vətən torpağının hər bir güşəsinin ona əziz olduğunu əsrlərdən -əsrlərə, nəsillərdən-nəsillərə çatdırır. Muğan haqqında. Muğan qədim dövrlərdə Azərbayca nın abad və əzəmətli şəhərlərindən biri olmuşdur. İndi o şə hər, artıq, yoxdur. Amansız müharibələrmi, fəlakətli 98
zəlzələlərmi, zamanın gizli qalmış hansısa hadisələrimi onun izini itirmişdir. Nizami Muğanı xatırlamaqla onu deyir ki, belə insan məskənlərimiz olmuşdur. İnsanların başqa bir məkana keçib getməsi üçün tranzit mövqeyə malik bir məskən kimi tanınmışdır. Nizami xatırladır, tarixçilər, etnoqraflar axtarıb tapmalıdırlar, tariximizin gizli səhifələri açılmalıdır. «Xosrov və Şirin» əsərində Muğan Xosrovun pənah gətirdiyi və buradan keçib getdiyi bir yaşayış məskəni kimi təsvir edilir: Xosrov gördükdə ki, dalda qaldı su Ağlar gözlərinin qaçdı yuxusu O gülzara gəlib çatcaq o yerə Nəsim xəbər verdi sərhədçilərə Məmurlar qabağa yüyürüşdülər Yoluna döşəndi xalı, ipək, zər. Gözəlləri görmək ona xoş gəldi Bir neçə gün qalıb orda dincəldi. Ordan bir baş gedib çıxdı Muğana Muğandan da keçdi Baxərzana X-Ş, 2004, 99. Nizamidə Muğan elə təsvir edilir ki, sanki bu yer şənlik məskənidir, şadyanalıq yurdudur. Xosrov da Şirinlə birlikdə istirahət üçün, əyləncə üçün Muğan adlanan yerə baş çəkir: Yaxında ki, vardı o nazlı dilbər Sevinirdi qəlbi sabaha qədər Gccə Şəbdizini o gülgün günəş Cilovladı, oldu söyüd gülə əş Ay və günəş ova hazırlaşdılar Şəbdizə, Gülgünə oldular süvar Muğandan Şahruda sürdülər atı Dünyanı doldurdu şənlik büsatı. X-Ş, 2004, 133. 99
Mübariz Yusifov «Yeddi
gözəl» poemasında Bəhramın iranlılara cavabında da Muğan əzəmətli, bolluq, firavanlıq və zənginlik məskəni olan bir yer kimi təsvir edilir: Kəyana layiqdir Kəyanm yeri Onu qəsb etməsin özgənin biri Ordu düzəltməli şanlı hökmdar Bir atlıdan göyə çoxmu toz qalxar? Muğan qocasından qalan piyalə Müğan cavanma gərək verilə. Y G, 2004, 84.
Azərbaycanın düzənlik hissəsinin adı kimi tanınmışdır. Bəzən bu yer Qafqaz Albaniyasının qədim adı kimi də adlandırılır.1 Arran (Aran) Kür və Araz çayları arasındakı ərazini əhatə etmişdir. Buraya indiki Mil düzü, Bərdə, Gəncə və Beyləqan (Örənqala) daxil olmuşdur. Nizami Arran adını işlədərkən qədim ərazilərimizi canlandırar və vətən övladlarını öz yerlərimizi daim xatırlamağa təşviq edir:
Nizaminin təsvirindən aydın olur ki, qədim Arranın (Aranın) əzəmətli mərkəzi kimi tanınan bir paytaxtı var imiş. Bu paytaxt isə Nizaminin doğulduğu Gəncə olmuşdur: Bəlkə bir mələkmiş, bəlkə də pəri? Bəlkə çeşmələrdir onların yeri. Heç açmaq olarmı bu sirri məgər Ki, Xosrov sevmişdir bir pəri peykər? Süleyman qoyum bir adımı hələ Sonra pəriləri gətirim ələ Belə fikirləşir, belə deyirdi Ürəyini qüssə, kədər yeyirdi. 1 Azərbaycan klassik ədəbiyyatında işlədilən adların və terminlərin şərhi. Bakı, «Maarif», 1993, s. 12. Nizamidə azərbaycançılıq Şah kəsdi ümidi, o şux dildardan Arran paytaxtına yollandı ordan. X-Ş, 2004, 95. Araz haqqında. Nizami «Xosrov və Şirin»də «Xoşbəxt padşah Qızıl Arslanın tərifı»nə həsr etdiyi bölmədə Qızıl Arslanın düşmənlərinin Araz kimi
coşğun olmasına baxmayaraq şah qarşısındakı gücsüzlüyünü təsvir edir. Əslində isə öz vətənində coşqun çaylann, bol suların olduğunu diqqətə çatdırır. Nizaminin təsviri zahirdir. Ancaq batində Nizami deyir ki, bu yerin insanları Araz kimi coşqundur. Xosrovlann, Qızıl Arslanların hakimiyyəti daimi deyildir. Vətən torpağı vətən övladlarına ərməğandır. Həm də batindən bu da anlaşılır ki, vətən torpaqları münbitdir. Burada Araz kimi bol sulu çaylar var. Su həyat rəmzidir. Daimidir. Yüz Xosrovlar gəlib getsə də bu ölkənin növrağını poza bilməz.
Onlar bu gün gəlib sabah gedərgidirlər. Vətən torpağı vətən övladlarınındır. Nizaminin təsviri belədir: Onun taxtı parlaq günəş adlanır Ay göydə onunla hey qanadlanır Zühəl onun qulu olmasa əgər Nə qədər qocalsa göylərdən enər. Baş qaldırsa əgər göyə düşmənlər Y enə bu dərgahda torpağı öpər. Çöldə aşıb-daşsa Araz nə qədər Dəryaya çatınca o sakitləşər X-Ş, 2004, 44.
Qədimdə Kürbasar deyilən ərazilərdə meşəliklər, ovlaqlar ol muşdur. Kürbasar əraziləri öz zamanında hökmdarlann, elit təqəbənin istirahət yerlərinə çevrilmişdir. Nizaminin qəhrə manlarının Kürbasarı istirahət yeri kimi seçməsi Azərbaycan təbiətinin zənginliyini göstərən nümunə kimi diqqətəlayiqdir: Yüklə 4,66 Mb. Dostları ilə paylaş:
|