Azərbaycan Respublikası Prezidentinin
Yüklə 44,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
çox əsrlər qabaqlamışlar. Bu baxımdan elegiya janrının müqayisəli öyrənilməsi üçün onlann əhəmiyyəti çox böyükdür. Bundan başqa bu iki poetik əsərdən birincisi şumerlərin kosmologiyasını başa düşmək üçün də çox vacibdir. Biz 88-89-cu misralardan öyrənirik ki, Şumer müdrikləri, yaxud onlann bir hissəsi belə hesab edirdilər ki, günəş batandan sonra öz yolunu o biri dünyada davam etdirir. 90-cı sətir isə bizə məlumat verir ki. ay allahı Nanna özünün “yuxu gününü” - yəni hər ayın iyirmi səkkizinci gününü - o biri dünyada keçirir. Ən vacibi isə, bu iki əsər (xüsusilə birinci) şumerlərin o biri dünyadakı “həyat” haqqında təsəvvürlərinə yeni işıq gətirir. Məsələn, biz ilk dəfə öyrənirik ki, ümumiyyətlə, insan nəslinin hakimi hesab edilən günəş allahı Utu vəfat edənlərə axırıncı qərarı verirdi, ay allahı Nanna o biri dünyada olduğu gün müəyyən dərəcədə ölümlərin “taleyini müəyyən edirdi” (88-90 sətirlər). İki elegiyanın müəllifliyinə və onları yaranma səbəblərinə gəlincə, heç bir şübhə yoxdur ki, onlar şumer məktəbi “pedaqoqlarından” biri tərəfindən yazılmış və onlardan təlim mətnləri kimi istifadə edilmişdir. Şagirdlər bu şeirləri əzbərdən öyrənməyə və köçürməyə borclu idilər. Həqiqətən, Nippurda birinci elegiyanın müəllim və şagirdin əli ilə yazılmış 20 sətirdən ibarət lövhəcik tapılmışdır. Xaricən belə təsəvvür yaranır ki, müəllif hər iki mahnıya ancaq proloq yazmışdır, onda hər iki ağı Ludingiranın həqiqətən öz ağdandır. Bundan başqa, müəllif birinci elegiyada birbaşa göstərir ki. dəfn ağılannı Ludingira özü yazmışdır (20-ci sətir), bununla da əlində Ludingiranın ağılarının orijinalının surəti olduğuna işarə edir Ancaq belə ehtimal həqiqətə az uyğundur, xüsusən də əgər proloqun və ağının özünün eyni üslubda olduğunu nəzərə alsaq bütünlükdə belə təəssürat yaranır ki, hər iki elegiya öz tikir və hislərini təsiredici dəfn mahnısı bəlağətli formasında izhar etməyə ehtiyac duyan müəllifin yaradıcı təxəyyülünün məhsuludur. Eynilə o. məsələn, əfsanəvi, yaxud epik formanın yaradılmasına da həvəslənə bilərdi. 202 Aşağıda hər iki elegiyanın hərfi tərcüməsi məcburi buraxılışlarla və sual işarələri ilə verilir, çünki mətn hələ də çətin başa düşülür.72 b ir in c i e l e g i y a . Ata oğula xəbər göndərir uzaq ellərə Oğul o günlərdə uzaq idi atadan, uzaq ellərdə. Öz şəhərində yaşayan ataya, ona hücum çəkdi xəstəlik. O, qiymətli olmaz, dağların gizli xəzinəsi, ona hücum çəkdi xəstəlik. O, sözləri şirin, nitqi mərhəmətli, xəsətlik ona hücum çəkdi Kim cüssəli, kim qamətli, kimin sifəti mülayim, xəsətlik ona hücum çəkdi. Fikirlərində müdrik, əməllərində incə, xəsətlik ona hücum çəkdi. Həqiqətən dindar, allaha tabe, xəsətlik ona hücum çəkdi. Ağrılar, iştahasızlıq ona hücum çəkdilər, ağır xəstəlik tutdu onu. Açmır ağzını, yemir yeməyi, düz uzanıb, Xəstə kimi, əzilmiştək, qorxu içərisində yıxılıb sərilmiş. Qəhrəman, sinəsi enib-qalxır, onun ayaqlan tərpənmir. Qızdırmada uşaqların qəhrini çəkir, dərd yeyir onu. Onun ürəyi parçalanmış, o, kədərlə hıçqınr. O savadlı, Nippurda - ey ədalətsizlik! - öldü Bu xəbər çatdı oğula uzaq yollarda Oğul, atası atmamış kimi, Ona paltar göndərilib - o, onun içərisinə sığışmır. Oğul kədərlə hönkürür, özünü yerə çırpır, atasına dəfn ağısı deyir. Ludingira, onun ürəyi alovlanır, o ağı deyir: - Ata, kim- ey haqsızlıq - vəfat etdi! Nanna, kiın - ey bədbəxtlik - o dünyaya yollandı. 203 Arvadı - indi o arvadı deyil - indi o dulundur sənin. Tufan fırlatdığı tək, o hərlənir, dolanır sənin yanında. Onun kimi, sən tərbiyə edən kimi, ağılı bulanıb onun. Elə bil indi doğub, mat qalmışdır. Elə bil inək kimi inildəyir. Nalə çəkir, acı göz yaşlan tökür. Həqiqətən, elə bil ağlını itirib. ...qaranlıqda... ...kim yığır... ürəyində - ağırdır. Sənə toxunur Kim (?) ... sübh çağı qalxır... Yaşayanlar içində ...”lukur” kahinəsi allah Ninurtanın, o toz içərisinə sərilir. O allah kimi kədərdə... O qışqınq qoparır əzab içində Yatağının ortasına uzanaraq o qışqınr... O, çörək, su verən insanlara... Göz yaşlan...səndən ötrü...sənin üçün... ...sənin bətnindən... Sənin oğullann çar oğullan kimi idilər, Onlar nə yemək yesələr d ə ... Hansı içki içsələr də... Bal, ərinmiş yağ sənə onlar... Sənə məclis qurar onlar, yağ tökərlər sənə onlar. O göz yaşlan ki onunçün tökürlər - qaynar yaşdır O dərdlər ki onları üzür - dərindir, həqiqətdə dərd. Sanki qurumuş dəndir onlar... Quş balalar hərlənir, ağı qalxır. Sənin oğlanlarının gəlinləri - hardasa o indi! elə ağlaşırlar. Düşüb onlann üstünə sənin dərdin... 204 Ailə üzvlərinin əhatəsində onlar., .sənin üçün... Şirin səslərin sənin.. .yuxuladılar... Eynilə... Dəfn ağılan sənə.. qurtarmır. Atam mənim, sakitləşsin ürəyin sənin! Ey Nanna, ruhuna sülh olsun sənin! Hakimlər, hökmdarlar... Kim ki ölümün əlindən qaçdı, qoy həqiqətən... Ölümün əli Doğrudan ölüm - bu allahın mərhəmətidir, o yerdə tale həll edilir. Doğmdan qoy sənin övladların...sənin nəslin... Qızların sənin qoy sənə... Sənin şəhərinin ağsaqqalları sənin üçün ağlayırlar. Sənin şəhərinin sayılan qadınları sənin üçün hönkürürlər. Kahinlər yanında qullar sənin üçün qəmlənirlər. Onun yaşadığı evdə... O həqiqətən gümüş tapdı, o öz dövlətini artırdı... O geniş mülkünü... Qoy sənin birinci oğlun sənə bünövrə qoysun. Kim ki səni qətlə yetirib, ona bərabərdir, kimin ürəyi. .. Kim güclə sənə hücum etdi... Doğrudan qisas sənin ağanda, sənin keşişində, himayəçi allahında Həqiqi məhkəmə və məsləhət allah Utunundur. O qoy lənətə gəlsin, ölüm olsun onun qisməti. Qoy heç kəs basdırmasın onun sümüklərini. Qoy onun nəslini unutsunlar. Qoy onların varı, sərçə qatarı kimi sovrulsun. Qoy ölkə... Özlərinin xoş sözlərini gətirsinlər, qoy onlar səni ovundursunlar. Ey Nanna, ruhun sənin şənlənsin, ürəyin sənin sakitləşsin Utu, yeraltı dünyanın böyük hökmdarı, Yeraltı dünyanı işıqlandıranda, qaranlıq yerləri 205 Yüklə 44,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|