Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Müəllimlər Ġnstitutu Salyan filialı
Yüklə 1,36 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Yetkinlik yaĢına çatmayanların iĢləri üzrə ibtidai istintaqın prosessual xüsusiyyətləri
80
UĢaq onunla bir Ģəhərdə yaĢayan atasını tanımır, anası isə oğluna hərdən bir baĢ çəkirdi. Nənə qoca olduğundan uĢağı tələb olunan qaydada tərbiyə edə bilməmiĢ, o nəzarətsiz qalmıĢdır. Bütün bunlar onunla nəticələnmiĢdir ki, uĢaq qonĢuluqda yaĢayan, dəfələrlə məhkum olmuĢ B-nin təsiri altına düĢmüĢ və onunla birlikdə Ģəhər mağazalarının birindən oğurluq etmiĢdir. Valideynlərin sərxoĢluq, kobudluq, yüngül xasiyyətlilik, qanunlara və əxlaq normalarına hörmətsizlik kimi hərəkətləri də gənclərin tərbiyəsinə pis təsir göstərir. F.E.Dzerjiniski yazırdı ki, uĢağın gənc qəlbinə ilk görünüĢdən ən cüzi Ģey də təsir edir, buna görə də uĢaqların yanında mədəniyyətsizlik etməkdən, əsəbiləĢdirməkdən, dalaĢmaqdan, söyüĢ söyməkdən, qeybətçilikdən, hamısından pisi isə, sözün əksinə hərəkət etməkdən çəkinmək lazımdır. Çünki uĢaqların təqsiri əsasən valideynlərin üzərinə düĢür. Xarakterik cəhət budur: hüquq qaydalarını müxtəlif formalarda pozmaq üstündə tutulmuĢ həddi-buluğa çatmayanların əksəriyyəti o ailələrdəndir ki, orada həmiĢə dava-dalaĢ baĢ verir, kobud sözlər danıĢılır, ailənin böyük üzvləri məiĢətdə nalayiq hərəkətlərə məĢğul olur və hüquq qaydalarının müxtəlif Ģəkillərdə pozulmasına yol verirlər. HəmiĢə yadda saxlamaq lazımdır ki, uĢaqlar üçün valideynlərin nüfuzu olduqca mühüm Ģərtdir, onların bütün hərəkətləri uĢaqlar tərəfindən lazımlı və düzgün hərəkət kimi qəbul edilir. Ona görə də böyüklərin nalayiq hərəkətləri yeniyetmələrin tərbiyəsinə mənfi təsir göstərir. Bəzi valideynlərin yersiz hərəkətləri nəticəsində ailədə əmələ gələn qeyri-sağlam Ģərait uĢağı ailədən uzaqlaĢdırır və nəticədə küçə mühitinin ona zərərli təsiri güclənir. Bu cəhətdən belə bir hadisə səciyyəvidir. Süleymanın atası zavodda mühəndis vəzifəsində iĢləyirdi. Bacarıqlı və zəhmət sevən atasını Süleyman çox sevirdi. Sonralar ata içməyə və evə tez-tez sərxoĢ gəlməyə baĢladı, evdə vəziyyət pisləĢdi, ailədə münasibətlər dözülməz hal aldı. Süleyman da özü hiss etmədən küçəni evlərindən üstün tutmağa baĢladı. Onun atasına olan məhəbbəti söndü. Bir gün yeniyetmə özü içmək həvəsinə düĢdü. SərxoĢ halda ictimai asayiĢi kobudcasına pozduğundan milis Ģöbəsinə gətirildi, sonra isə məhkəmə tərəfindən cəzalandırıldı. Deməli, ailədə valideynlərin təqsiri üzündən yaranan qeyri-normal vəziyyət, böyüklərin həyata və insanlara düzgün olmayan münasibəti yeniyetmədə ictimaiyyətə zidd hərəkətlərin baĢ verməsinə səbəb ola bilər. Bu səhv nəticədə baĢqasının zəhmətinin bəhrəsini mənimsəmək, ictimai faydalı əməkdən müəyyən bəhanələrlə boyun qaçırmaq, zəhmətsiz yaĢamaq, cəmiyyətə heç Ģey vermədən ondan mümkün qədər çox qoparıb almaq kimi nalayiq, yaramaz sifətlər doğurur. Əlbəttə, bütün bunlardan sonra hüquq qaydalarının pozulması üçün bir addımlıq yol qalır. Bəzən ailə tərbiyəsinin ictimai əhəmiyyəti nəzərdən qaçırırlar və ailə həyatı sırf Ģəxsi iĢ kimi qiymətləndirilir. Məsələyə bu cür yanaĢanlar, görünür. Azərbaycan ailəsinin ailə tərbiyəsinin cəmiyyətdə adamın formalaĢmasında çox böyük rol oynadığını unudurlar. Yadda saxlamaq lazımdır ki, ailənin ictimai vəzifələri ilə əlaqədar olan məsələlərə cəmiyyət laqeyd qala bilməz və bu, heç də tamamilə valideynlərin öhdəsinə mülahizəsinə buraxılmamalıdır. UĢaqların tərbiyəsi üçün valideynlərin məsuliyyətini artırmaq yalnız bütün ictimaiyyətinin birgə səyi ilə mümkündür. 5
etmələrinə görə, əgər zərər çəkmiĢ Ģəxslər həddi-buluğa çatmamıĢ əleyhinə cinayət iĢi baĢlanması barədə müvafiq orqanlara xahiĢlə müraciət etməmiĢlərsə, bir qayda olaraq, onların məhkum edilmələrinə yol verilməməlidir. Həddi-buluğa çatmamıĢların böyük ictimai təhlükə törətməyən cinayətlərə görə cəmiyyətdən təcrid etmədən islah olunması və yenidən tərbiyələndirilməsinə nail olmaq mümkündürsə, onların əsassız azadlıqdan məhrum edilmələrinə yol verməməlidir. Cinayət həddi-buluğa çatmamıĢ tərəfindən edildikdə, istintaq məhkəmə orqanları bütün hallarda cinayətin səbəbini və buna kömək edən Ģəraiti diqqətlə araĢdırmalı, xüsusən iri yaĢlıların həmin cinayətdə iĢtirakı, onların həddi-buluğa çatmamıĢları cinayət fəaliyyətinə, sərxoĢluğa, narkotik maddələr iĢlətməyə və cəmiyyətə zidd hərəkətlərə cəlb etmələri olub-olmaması aydınlaĢdırılmalıdır. Cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək üçün qanunla müəyyən olunmuĢ yaĢ həddinə çatmamıĢ yeniyetmənin cinayətə cəlb etmiĢ iri yaĢlı Ģəxs, onun həmin cinayətdə iĢtirakı formasından asılı olmayaraq, konkret cinayətin icraçısı kimi, həm də əlavə olaraq həddi-buluğa çatmamıĢı cinayət fəaliyyətinə cəlb etmək üstündə məsuliyyət daĢımalıdır.
Yetkinlik yaĢına çatmayanların iĢləri üzrə istintaq keyfiyyəti və səmərəliliyi müstəntiqin iĢinin düzgün təĢkilindən çox asılıdır. Əgər istintaq təĢkili barəsində geniĢ mənada danıĢılarsa, ona həm müstəntiqlərin iĢinin elmi cəhətdən təĢkili məsələsinin, həm də konkret cinayətlərin istintaqının təĢkili probleminin daxil olduğunu qeyd etmək zəruridir. Bu istiqamətlər bir-biri ilə sıx bağlıdır və onların bircə nəzərdən keçirilməsi zəruridir.
5 Гафаров Т.М. «Ъинайят вя ъинайят мясулиййяти». Азярбайъан Дювлят Няшриййаты, Бакы-1978. сящ-13-14. Yüklə 1,36 Mb. Dostları ilə paylaş:
|