Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirliyi Azərbaycan Respublikası Təhsil Problemləri İnstitutu

 
95 
kiçikhəcmli mətnlər qurur. 
mətnlər qurmaq  
çiçək açır. Quşlar mahnı 
oxuyur. Günəş ətrafa nur 
saçır. 
4.1.2. Gördüyü əşya və hadisələrin 
əlamətlərini yazır 
Gördüyü əşya və hadisələrin 
əlamətlərini: rəngini, həcmini, 
ölçüsünü yazmaq. 
Ağ pişik  İsti yay  hündür  
bina 
4.1.3. Sözləri orfoqrafiya qaydalarına 
uyğun yazır. 
 
Sözləri düzgün yazmaq: böyük və 
kiçik hərfli sözləri yazmaq, durğu 
işarələrinə əməl etmək 
Böyük və kiçik hərflər, 
durğu işarələri.         
Bakı qədim şəhərdirmi? 
4.1.4. Məktub və elan yazır. 
 
Dosta, anaya məktub                   elan 
və afişa yazmaq 
Məktub, elan, yazı – “Sülh 
və müharibə” elanı 
VII  sinif 
Standart 
Məzmun 
Açar sözlər 
1. Dinləyib anlama 
1.1.1. Müraciətlərə uyğun 
tapşırıqları icra edir. 
 
Şifahi şəkildə, şəkil üzrə və bədən 
nümayişi ilə, rollu oyunlarla yerinə 
yetirilməsi 
Şəkillər, fiziki hərəkətlə 
çağırış və rollu oyun 
1.1.2. Dinlədiyi mətndəki əsas fikri 
müəyyən edir. 
Mətndə yeni sözlərin və əsas mənanın 
vurğulanması 
Yeni sözlər və yeni 
ifadələr 
2. Danışma 
2.1.1. Öyrəndiyi nitq modellərindən 
məqsədyönlü istifadə edir. 
Nitq modellərinin kontekstə uyğun 
işlədilməsi 
Nitq modeli, kontekst, 
işlətmə 
2.1.2. Dialoqlarda nitq etiketlərindən 
istifadə edir. 
 
Nitq etiketləri və mövzuya uyğun 
dialoqun qurulması və situasiya 
daxilində işlədilməsi 
Uyğun mövzu, situasiya, 
nitq etiketləri; 
2.1.3. Mövzu ilə bağlı fikirlərini 
müxtəlif formalarda (şəxsi 
dəyişmək, zamanı dəyişmək) ifadə 
edir . 
Mövzunun rollu oyunlarda təqdimatı, 
şəkillər üzrə dəyişilməsi (şəxsi 
dəyişmək, zamanı dəyişməklə) 
Rollu oyun, şəkillər 
3. Oxu 
3.1.1. Söz və söz birləşmələrini 
morfoloji xüsusiyyətlərinə görə 
qruplaşdırır 
 
Söz və söz birləşmələrini nitq hissələri 
və cümlə üzvlərinə görə 
qruplaşdırılması, uzlaşdırılması və 
düzgün təyin edilməsi 
Qruplaşdırmaq, 
uzlaşdırmaq və təyin 
etmək 
3.1.2. Mətni uyğun ton, temp, ritm 
və fasilə ilə oxuyur. 
Mətni  düzgün vurğu, ritm və tonla 
oxumaq   
Qalxan və düşən ton,  
intonasiya 
3.1.3. Mətnin tərkib hissələri 
arasındakı məntiqi ardıcıllığı 
müəyyən edir. 
Mətnin analiz edilməsi, əsas ideya, 
dəstəkverici detalların və ümumi 
fikirlərin müəyyən edilməsi 
Analiz, əsas ideya və 
dəstəkverici detallar 
3.1.4. Mətndəki əsas fikri müəyyən 
edir. 
Əsas fikrin hansı mövzuya aid olması və 
real həyatla bağlı olması 
Əsas mövzu, real həyatla 
bağlılıq 
4. Yazı 
4.1.1. Verilmiş mövzu üzrə 
fikirlərini yazılı ifadə edir. 
Kiçik hekayə, esse yazılması mətnin 
müxtəlif üsullarla yazılı təsvir edilməsi 
Kişik hekayə, esse, təsvir, 
şərh 
4.1.2. Müxtəlif əşya və hadisələri 
təsvir edir. 
Mətndəki hadisələri şəkillər üzrə təsvirlə 
uzlaşdırır, öz münasibətini bildirir 
Şəkillər, təsvirlər və 
uzlaşdırmaq 
4.1.3. Orfoqrafiya işarələrindən 
düzgün istifadə edir. 
Yazdığı mətndə ton, vurğu və 
intonasiyaya uyğun durğu işarələrini 
düzgün yerinə qoyulması 
Durğu işarələri, intonasiya, 
ton, vurğu 
4.1.4. Afişa və dəvətnamə yazır. 
Mövzuya uyğun afişa, dəvətnamənin 
yazılması 
Afişa, dəvətnamə 
VIII sinif 
Standart 
Məzmun 
Açar sözlər 

---

 
96 
1. Dinləyib anlama 
1.1.1. Müraciətlərə uyğun tapşırıqları 
ardıcıl icra edir 
 
Fikrini bölüşdür, müzakirədə iştirak et, 
düzgün şərh et, təqdim et – kimi 
müraciətlərin işlədilməsi 
Fikrini bölüşdürmə, şərh, 
iştirak, təqdimat 
1.1.2. Dinlədiyi mətnin məzmununu 
hissələrə ayırır. 
 
Mətni əsas və ikinci dərəcəli 
məlumatlara bölünməsi, problemin 
müəyyən edilməsi 
Əsas və ikinci dərəcəli 
məlumatlar, problem 
2. Danışma 
2.1.1. Fikrini müxtəlif cümlə 
konstruksiyaları ilə ifadə edir. 
Danışarkən emfatik sözlərdən, 
nidalardan və suallardan istifadə etməsi 
Nitq, nida, emfatik sözlər, 
qısa suallar 
2.1.2. Müzakirələrdə mövzu ilə bağlı 
fikirlərini bildirir. 
Fikirlərini fakt və hadisələr əsasında 
müqayisə, təsvir təhlil və şərh etməsi 
Fakt, hadisə, müqayisə, 
təsvir, təhlil, və şərh 
2.1.3. Mövzu ilə bağlı fikirləri 
məntiqi ardıcılllıqla ifadə edir. 
Xronoloji və tarixi ardıcıllığının 
müəyyən edilməsi 
Xronoloji, tarixi 
3. Oxu 
3.1.1. Söz və ifadələri qrammatik-
semantik xüsusiyyətlərinə görə 
fərqləndirir. 
Sözləri və ifadələri məna və qrammatik 
xüsusiyyətlərinə görə qruplaşdırılması. 
Məna, qrammatik, 
qruplaşdırma 
3.1.2. Cümlələri məqsəd və 
intonasiyaya görə düzgün oxuyur 
Cümlələrin vurğu, ton və ritmlə 
oxunması 
Vurğu, ton və ritm 
3.1.3. Mətnin məzmununa uyğun 
plan tutur. 
Mətnin hissələrə bölünməsi, əsas  və 
ikinci dərəcəli hissələrin planının 
tutulması 
Əsas və ikinci dərəcəli 
hissələr, plan 
3.1.4. Mətndəki əsas fakt və 
hadisələri seçir, qruplaşdırır. 
 
Mətndəki əsas fakt və hadisələri 
xronoliji ardıcıllıqla və şəxslər üzrə  
qruplaşdırılması 
Fakt, hadisə, xronoloji 
ardıcıllıq 
4. Yazı 
4.1.1. Dinlədiyi mətnin məzmununu 
ardıcıl yazır. 
 
Mətnin məzmununu dinləyərək qeydlər 
aparır, planını tutur və ardıcıl yazır 
Qeyd, plan tutma, 
ardıcıllıq 
4.1.2. Məlumat xarakterli mətnlər 
yazır. 
Gördüyü işlər haqqında, ətrafdakı 
hadisələr haqqında məlumat yazması. 
Iş, hadisə, məlumat 
4.1.3. Sadə cümlələrdə durğu 
işarələrindən istifadə edir. 
Yazdığı mətndə vergül, tire, mötərizə, 
dırnaq, qoşa nöqtə, nöqtəli vergülün 
düzgün işlətməsi 
vergül, tire, mötərizə, 
dırnaq, qoşa nöqtə, nöqtəli 
vergül 
4.1.4. Müxtəlif anket formalarını 
doldurur. 
Anketlərdə müvafiq məlumatların 
düzgün doldurulması 
Anket forması 
IX sinif 
Standart 
Məzmun 
Açar sözlər 
1. Dinləyib anlama 
1.1.1. Müraciətdə ifadə olunan fikrə 
münasibət bildirir. 
Müxtəlif məzmunlu müraciətlərə əməl 
edilməsi, fikrə münasibət bildirilməsi 
Müxtəlif məzmunlu 
müraciətlər, əməl olunma, 
münasibət 
1.1.2. Dinlədiyi mətnin məzmununu 
şərh edir. 
 
Dinlənilən mətnin məznuna aydınlıq 
gətirmə, müxtəlif fikirlər bildirmə, 
əsaslandırma 
Şərh etmə, müxtəlif 
fikirlər, əsaslandırma 
2. Danışma 
2.1.1. Fikrini müxtəlif nitq 
vahidlərindən istifadə etməklə ifadə 
edir. 
Danışarkən nitqində sinonim, antonim, 
omonim, həqiqi, məcazi mənalı 
sözlərdən istifadə 
Sinonim, antonim, 
omonim, həqiqi, məcazi 
mənalı sözlər 
2.1.2. Müxtəlif mövzularda 
müzakirələr (təbiət, cəmiyyət, ailə, 
məktəb) aparır. 
Həyatla əlaqəli müxtəlif mövzulu 
(təbiət, cəmiyyət, ailə, məktəb) 
müzakirələrdə iştirak, müxtəlif fikirlər 
Müxtəlif mövzu (təbiət, 
cəmiyyət, ailə, məktəb), 
fikirlər 

---