Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90
hərbi qüvvələri tərəfindən tamamilə dağıdılaraq məhv edilmiş,
muxtar respublika tam blokada vəziyyətinə düşmüşdü. Belə bir
ağır blokada şəraitində insanların dünyada və Azərbaycanda
gedən proseslərdən tamamilə təcrid olunması onsuz da dözülməz
olan vəziyyəti daha da çətinləşdirmişdi.
Qısa müddətdə Türkiyə ilə Naxçıvan arasında radiorele
xətti tikilib istifadəyə verildi. Naxçıvan şəhərində 512 nömrəlik
beynəlxalq avtomat telefon stansiyası işə salındı. Teleradio
verilişlərinin və mətbuatın Naxçıvana çatdırılması üçün tədbirlər
həyata keçirildi. Görülən işlər nəticəsində muxtar respublika
əhalisi lazımi məlumatlar almaq imkanı əldə etdi.
1992-ci ildə Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisinin
Sədri vəzifəsində çalışan ulu öndər hava limanının uçuş-enmə
zolağının yenidən qurulması təşəbbüsünü irəli sürmüş və bu iş
yerli mütəxəssislər cəlb olunmaqla qısa müddət ərzində həyata
keçirilmiş, uzunluğu 3300 metr olan uçuş-enmə zolağı istifadəyə
verilmişdir. O vaxta qədər hava limanı kiçik təyyarələri qəbul
edirdisə, uçuş-enmə zolağının yenidən qurulması nəticəsində iri-
tutumlu təyyarələri qəbul etməyə başladı ki, bu da gün ərzində
800-1000 nəfərin hava limanının xidmətindən istifadə etməsi
demək idi.
Muxtar respublikanın Türkiyə ilə həmsərhəd bölgəsində
sosial-iqtisadi inkişafın gücləndirilməsi məqsədilə, həmçinin
ərazinin geostrateji mövqeyi nəzərə alınaraq 1990-cı ildə Sədərək
rayonu yaradılmışdır.
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90
IV mərhələ : 1993-2003-cü illər
Ümummilli lider Heydər Əliyevin ali hakimiyyətə
qayıdışından sonra Azərbaycanın digər bölgələri kimi, Naxçıvan
Muxtar Respublikası da özünün əsl inkişaf yoluna qədəm qoydu.
1993-2003-cü illərdə Naxçıvan Muxtar Respublikasında
reallaşdırılan sosial-iqtisadi islahatların hədəfi blokada şəraitinin
doğurduğu çətinliklərin aradan qaldırılmasına, alternativ yollarla
bu problemin kompensasiya olunmasına yönəlmişdir. İqtisadi və
nəqliyyat əlaqələrinin məhdud olduğu şəraitdə yüksək iqtisadi
fəallığa nail olunmasını, istehsal potensialının hərəkətə
gətirilməsini, davamlı quruculuq işlərini, sosial problemlərin
səmərəli həllini və ən əsası əhalinin güzəranının layiqincə
yaxşılaşdırılmasını, demək olar ki, hər bir naxçıvanlının qayğısını
çəkmək bacarığını yalnız sadə formada tərəqqi və inkişaf yolu
adlandırmaq doğru olmazdı. Bu yol Vətən və dövlət sevgisindən
doğan, gərgin əmək və misilsiz əzmkarlığın təcəssümü olan əsl
qəhrəmanlıq salnaməsi kimi yaddaşlara həkk olunmuşdur.
Naxçıvan Muxtar Respublikasının yeni inkişaf mərhələsi
öz başlanğıcını Ali Məclisin 1995-ci il dekabrın 16-da keçirilmiş
sessiyasından götürür. Məhz həmin sessiyada Naxçıvan Muxtar
Respublikası Ali Məclisinin Sədri seçilmiş cənab Vasif Talıbov
1969-cu ildən başlanan Heydər Əliyev quruculuq və inkişaf
xəttinin konkret bir regionda – ağır blokada şəraitində yaşayan,
davamlı olaraq enerji qıtlığı keçirən, kommunikasiya əlaqələrinin
olmaması ucbatından mal, material və xammal gətirilməsində
ciddi problemlərlə üzləşən muxtar respublikamızda fəal yaradıcı
gücə malik olduğunu öz əməyi və gərgin işi ilə sübut etdi. Ötən
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90
18 il ərzində həyata keçirilən məqsədyönlü siyasət sayəsində
Naxçıvan Muxtar Respublikası davamlı sosial-iqtisadi yüksəliş
və ictimai həyatdakı nailiyyətləri fonunda keyfiyyətcə yeni
mərhələyə qədəm qoymuşdur.
Uzun illər blokada şəraitində olması ilə əlaqədar
fəaliyyətini dayandırmış sənaye müəssisələrinin 1996-cı ildən
başlayaraq fəaliyyətinin bərpa edilməsi və yeni istehsal
sahələrinin yaradılması, nəticə etibarı ilə, əvvəllər istehsal
olunmayan yeni sənaye məhsullarının istehsalının təşkilinə və
ümumilikdə, sənaye məhsulu istehsalının dinamik artımına səbəb
olmuşdur. Belə ki, 2003-cü ildə muxtar respublikada istehsal
edilmiş 17,6 milyon manatlıq sənaye məhsulunun 1993-cü ildəki
eyniadlı göstəricini 3,4 dəfə üstələməsi əsas göstəricilərdən
biridir.
Muxtar respublikada enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı həyata
keçirilən tədbirlər çərçivəsində 1993-cü ilin may ayında Türkiyə
Respublikasındakı “İğdır” elektrik yarımstansiyasından Naxçıvan
Muxtar Respublikasına 87,5 km uzunluğunda 154 kilovotluq
ikidövrəli elektrik verilişi xəttinin çəkilişi başa çatdırıldı və
Naxçıvana qardaş Türkiyə Respublikasından 50-60 mvt gücündə
elektrik enerjisinin ötürülməsinə başlanıldı. Beləliklə, 1993-cü
ilin ortalarında muxtar respublikaya İran İslam Respublikasından
42 mvt, Türkiyə Respublikasından isə 63 mvt gücündə elektrik
enerjisi daxil olunurdu ki, bu da yaşayış standartlarının
normallaşmasında mühüm mərhələ idi.
2002-ci ildən etibarən muxtar respublikaya daxil olan
enerjinin artırılması, paylanmasının yaxşılaşdırılması sahəsində
mühüm
tədbirlər
görülmüşdür.
Belə
ki,
İran
İslam
Naxçıvan Muxtar Respublikası – 90
Respublikasından alınan elektrik enerjisinin miqdarını artırmaq
üçün 132/110 kilovoltluq “Araz” elektrik yarımstansiyasında
150 mva güclü yeni transformatorun quraşdırılması və 9,5 km
uzunluğunda 110 kilovoltluq elektrik verilişi xəttinin çəkilməsi
işləri həyata keçirilmişdir ki, bu da daxil olan enerjinin gücünün
50 mvt artırılmasına şərait yaratmışdır. 2003-cü ildə Culfa
şəhərində yeni 132/110 kilovoltluq 50 mva güclü “Culfa”
elektrik yarımstansiyasının tikilib istismara verilməsi və
132 kilovoltluq 3 km uzunluğunda Culfa-Culfa elektrik verilişi
xəttinin çəkilməsi İran İslam Respublikasından alınan elektrik
enerjisinin gücünün 120 mvt-a çatdırılması üçün texniki imkan
yaratmışdır.
Muxtar respublikanın etibarlı müdafiə təminatı ilə bağlı
həyata keçirilmiş tədbirlər çərçivəsində 1993-2003-cü illər
ərzində 37 obyekt, o cümlədən 3 qərargah binası, hərbi hissələrin
bölük mərkəzləri üçün 4 bina, 2 zabit və əsgər yataqxanası,
3 yeməkxana, 1 tədris binası, 2 tibb məntəqəsi, 1 klub və
21 müxtəliftəyinatlı obyekt tikilərək və ya yenidən qurularaq
istifadəyə verilmişdir.
Muxtar respublikanın uzunmüddətli dövrdə dayanıqlı və
tarazlı inkişafının təmin edilməsində investisiyaların cəlbi xüsusi
rol oynamaqdadır. İnvestisiyaların tələb olunan həcm və
keyfiyyətinin təmin edilməsi məqsədilə investisiya mühitinin
daha da
yaxşılaşdırılması
əsas
vəzifələrdən biri kimi
müəyyənləşdirilmiş,
1993-2003-cü
illər
ərzində
muxtar
respublikada əsas kapitala 147 milyon 394 min manat həcmində
investisiya yönəldilmişdir.
Dostları ilə paylaş: |