Azərbaycan respublikasi təHSİl naziRLİYİ azərbaycan döVLƏT İQTİsad universiteti
Yüklə 416,07 Kb. Pdf görüntüsü
|
5
1.1. Malların keyfiyyəti haqqında əsas anlayışlar
Keyfiyyətin idarə edilməsi − elmin, texnikanın, xalq təsərrfatı sahələrinin və əhalinin tələbatının yüksək səviyyədə ödənilməsi məqsədi ilə istehsalın inkişafına və məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsinə və bu sahədə aparılan işlərin səmərəliliyinin artırılmasına xidmət edən faydalı fəaliyyət prosesidir. Bu proses bir tərəfdən keyfiyyət haqqında anlayışların özlərinin yaranmasına və formalaşmasına, digər tərəfdən isə ayrı-ayrı obyektlərdə, hadisə və fəaliyyət sahələrində “keyfiyyət” anlayışları ətrafında formalaşmış təfəkkür istiqamətində dəyişiklikləri istiqamət- ləndirən təsir formalarının məcmusunu özündə birləşdirir. Keyfiyyətin idarə edil- məsi prosesi özünün mənasını və müasirliyini ancaq və ancaq keyfiyyət anlayışları əsasında təmin edir və bu sahəyə aid daha yeni həyatı mülahizələrin, qanuna- uyğunluqların aşkar edilməsinə və tətbiqinə səbəb olur. Elmdə məlum olduğu kimi, “keyfiyyət” xarici aləmi və insan şüurunu əhatə edən daha universal fəlsəfi kateqoriyadır. “Keyfiyyət”in fəlsəfi kateqoriya kimi təhlili ilk dəfə olaraq e.ə. III əsrdə yaşamış Aristotel tərəfindən verilmişdir. Sonralar isə eramızın XIX əsrində “Keyfiyyət” anlayışı Heygel tərəfindən tamamilə təsdiq edilmişdir. O, göstərdi ki, “keyfiyyət” hər şeydən əvvəl varlığın müəyyənliyinin oxşarlığıdır, varlıq o zaman heç olur ki, öz keyfiyyətini itirir. Heygel keyfiyyət və kəmiyyətin bir-birinə bağlı olduğunu və vəhdətini izah etmişdir. Bu və ya başqa kəmiyyət dəyişmələrinin özünün müəyyən hüdudları, yəni keyfiyyətcə sərhəddi olur, onlar həmin hüdudu keçdikcə, kəmiyyətin və keyfiyyətini yeni ölçüsü və nisbətlərinin yaranmasına səbəb olur. Ölçü – kəmiyətin və keyfiyyətin bilavasitə vahidləri və yaxud da keyfiyyətcə miqdarıdır. Qeyd etmək lazımdır ki, «keyfiyyət» anlayışının təbii, sosial, fəlsəfi, iqtisadi, texniki, sistemli və digər mənalarda izahına sonralar da alimlər geniş diqqət yetirmişlər. 6
F.Engels keyfiyyət anlayışlarına iki planda baxmışdar: birincisi, hər bir keyfiyyətin sonsuz sayda çoxlu ölçü dərəcələri olur və onlar təyinatına və qavranıla bilən ölçülərinə görə keyfiyyətcə fərqlənirlər; ikincisi «keyfiyyət» deyil, ancaq keyfiyyətə – özü də sonsuz miqdarda müxtəlif keyfiyyətə malik olan şeylər mövcud olur. Fəlsəfi baxımdan keyfiyyəti iki böyük sinfə bölürlər: təbii keyfiyyət və sosial keyfiyyət. Təbii keyfiyyət materiyanın hərəkət formalarına uyğun olaraq fiziki, kimyəvi və biloji keyfiyyətə də ayrıla bilər. Bunun da əsasında materianın forma və vəziyyətinin çoxcəhətliliyi durur.
“ikinci təbiətin” əşyaları kimi insan əməyinin məhsullarında olur. Sosial keyfiyyətin özü də ç növdə izah edilir. Birinci mənada sosial keyfiyyət funksional keyfiyyət adlandırılır. Belə ki, insan əməyi ilə yaradılan “ikinci təbiət” əşyalarının hər birinin təyinatı və funksiyası olur. Bu da sosial inkişafın aparıcı şərtlərindən biri kimi özünü göstərir. İkinci mənada sosial keyfiyyəti sistemli keyfiyyət adlandırırlar. Bu zaman sosial keyfiyyət bir əşya deyil, bu qəbildən olan bütün əşyalara aid edilir. Sistemli ictimai keyfiyyətin ən yaxşı nümunəsi – dəyərdir. K. Marksa görə hər bir əmtəənin dəyərini onun yeni keyfiyyəti, yəni əmtəənin iqtisadi keyfiyyəti adlandırırlar. Üçüncü mənada sosial keyfiyyət ideal keyfiyyətə aid edilir. Burada keyfiyyətin mənası mücərrət mənada başa düşülür və məntiqi mənada cismin mücərrəd bərkliyi, ideal xassələri və s. Sistemli keyfiyyət sahəsində müasir təsəvvürlərə uyğun olaraq fəlsəfi kateqoriya kimi keyfiyyət anlayışını aşağıdakı mənada izah edirlər: “Keyfiyyət – əşya və hadisələrin, həm də xüsusi qrup əşyaların, kollektivlərin və i.a. xüsusi keyfiyyət göstəriciləri isə onların xassələri, halı, inkişafının xüsusi vəziyyəti, mərhələləri, pillələri və fazalarıdır”. Lakin, “keyfiyyət” anlayışının fəlsəfi və ictimai mənasının araşdırılması ilə kifayətlənmək olmur. Belə ki, xüsusilə ictimai istehsal sahələrinin fəaliyyətinin 7
təşkili, iqtisadiyyatın idarə edilməsi, elmi-texniki tərəqqinin sürətləndirilməsi, maddi istehsalın qüdrətinin artırılması, bütün sahələrdə dövlətin əsas funksiyasının yerinə yetirilməsi, adamların istehlakına və normal həyat şəraitinə qayğıların təmin edilməsi, hətta ictimai davranış və hüquq normalarının işlənib həyata keçirilməsi və digər problemlərin həllində müasir dövr üçün daha mürəkkəb sayılan keyfiyyət kateqoriyaların və bu sahəyə aid olan çoxlu sayda anlayışların təsirindən yan keçmək olmur. Artıq son dövrlərdə xalq istehlakı mallarının keyfiyyətinin yüksəldilməsi xalqın maddi və mədəni həyat şəraitinin əsas göstəricisi kimi qiymətləndirilir. Məhsulların istismar müddətinin, etibarlılığının, estetik xassələrin yaxşılaşdırılması, onların istehsalın artırılması, çeşidinin yeniləşdirilməsi və istismar xassələrinin yaxşılaşdırılmasına bərabər aparılan, həm də istehsal itkilərinin azaldılmasına, iqtisadi səmərəliliyinin, material və vəsaitlərə qnaətin yüksəldilməsinə kömək edən ən başlıca vəzifələr kimi qiymətləndirilir. Yüksək keyfiyyətli və məhsuldar olan dəzgah və avadanlıq, yüksək kaloriyə malik olan ərzaq, yüksək istismar xassələrinə və bədii estetik təsir gücünə malik olan xalq istehlakı malları nəinki ölkənin iqtisadi qüdrətini möhkəmləndirir, həm də ölkənin dünya şöhrətini artıra bilir. Bu baxımdan məhsulun keyfiyyəti sahəsində elm müstəqil inkişaf yoluna çıxmış özünün müstəqil elmi istiqaməti və predmeti ilə digr elmlərdən fərqlənməyə başlamışdır. Məhsulun keyfiyyəti haqqında elm bütün elmlərlə, xüsusilə texniki, iqtisadi və əmtəəşünaslıq elmləri ilə sıx əlaqəyə girərək bu və ya başqa sosial və iqtisadi şəraitdə məhsulların keyfiyyətinin yüksəldilməsinə təsir etməyin ən mühüm yollarını aşkara çıxarır və bu sahəyə aid aparılan bir çox işlərin həyata keçirilməsinə metodiki rəhbərlik həyata keçirir, samballı təkliflərin hazırlanmasına və tətbiqinə kömək göstərə bilir. Məhsulun keyfiyyəti haqqında elmin predmetini mxtəlif əmək məhsullarının xassələri; onların istehlak, iqtisadiyyat, texnika, taşkilatçılıq, sosiologiya və ekologiya mövqedən xarakteristikaları; məhsulun keyfiyyətinin yüksəldilməsini təmin edən digər məsələlər təşkil edir. Yüklə 416,07 Kb. Dostları ilə paylaş:
|